عملیات هات تپ از جمله سرویس های in site خطوط لوله به شمار می رود، به این معنا که کار هات تپ دقیقاً باید در همان محلی انجام شود که نیاز به سرویس انشعاب گیری است. بدیهی است که خطوط لوله را نمی توان به محلی یا کارگاهی دیگر منتقل کرد و عملیات انشعاب گیری را روی آن انجام داد. تأسیس کارگاه هات تپ دقیقا در محل انجام عملیات نیز ناممکن است. سرویس انشعاب گرم هات تپ از جمله سرویس هایی است که دقیقاً باید در محل نصب و بهره برداری خطوط لوله و بدون قطع جریان سیال درون آن انجام گیرد. دستگاه هات تپ و تجهیزات آن نیز به گونه ای طراحی و ساخته شده اند که قابلیت کار در محل را داشته باشند و مجری کار بتواند با نصب و راه اندازی آن ها روی خط لوله فرایند انشعاب گیری را به انحام برساند.
با توجه به این نکات می توان گفت فرایند هات تپ در مقصد انجام می شود و پیمانکار قادر نیست کار را به محل کارگاه خود منتقل کرده و فرایندهای مربوطه را در آن جا به انجام برساند. این امر لوازم و احتیاجات خاص خود را می طلبد که مهم ترین آن ها مکانیزم حمل و نقل دستگاه به محل جهت انجام عملیات هات تپ است. به ازای هر یک عملیات انشعاب گیری، دستگاه هات تپ باید متناسب با مشخصه های فنی خط لوله تجهیز شود و به محل منتقل شود تا ضمن نصب روی لوله عملیات به انجام برسد.
عملیات هات تپ به صورت in site انجام می شود
این ساز و کار باعث شده است که فرایند حمل و نقل نقشی قابل توجه در فرایند هات تپ گیری ایفا کند. از سوی دیگر شرط بهره وری فرایندها به حداقل رساندن زمان، هزینه و هدر رفت نیروی انسانی فرایند مربوطه در عین حفظ یا ارتقای ایمنی و کیفیت آن است. هر چه بتوانیم فرایندهای مربوطه به انجام هات تپ را در زمان کمتر و با هزینه کمتر به انجام برسانیم، البته مشروط به حفظ ایمنی کار، بهره وری کار را افزایش داده ایم.
در این راستا گام های زیادی می توان برداشت. اشاره شد که یکی از فرایندهای مربوط به انشعاب گرم هات تپ حمل و نفل دستگاه هات تپ و تجهیزات به محل انجام کار است. بدیهی است هر چه زمان و مسافت حمل دستگاه کمتر شود از هزینه، ایمنی و امنیت و هدر رفت زمان کاسته خواهد شد و از همین رو مجری هات تپ باید تا جای ممکن مسافت حمل و نقل را کاهش دهد. گروه هات تپ سرویس کارهای متعددی در این زمینه انجام داده است که یکی از آن ها تأسیس کارگاه هات تپ در بندر ماهشهر است. از آن جا که عملیات های هات تپ اغلب در جنوب کشور و مراکز نفتی و گازی انجام می شود، بر آن شدیم تا با تأسیس یک کارگاه هات تپ در ماهشهر مشکل موجود را تا حدودی رفع کنیم. بندر ماهشهر خود دارای واحدهای متعدد صنعتی اعم از پالایشگاهی و پتروشیمی است که به نوبه خود به عملیات هات تپ نیاز خواهند داشت. بنابراین کارگاه هات تپ ماهشهر می تواند میزان هزینه ها و هدر رفت های مربوط به عملیات های هات تپ که در خود ماهشهر انجام می شوند را به حداقل خود برساند.
هات تپ سرویس با تأسیس کارگاه هات تپ در ماهشهر نیاز عملیاتی خود در نواحی مجاور را نیز تا حدودی تسهیل نمود. برای مثال بخش اعظم عملیات های هات تپ ما در عسلویه انجام می شوند که با توجه به کارگاه مجهز ماهشهر نیاز عملیاتی ما بسادگی ظرف مدت زمان کوتاه رفع می شود.
تجهیزات موجود در کارگاه هات تپ ماهشهر به شرح زیر است:
– دستگاه هات تپ:
هات تپ سرویس در کارگاه هات تپ ماهشهر انواع مدل های دستگاه هات تپ متناسب برای انشعاب گیری در سایزهای مختلف را آماده و تجهیز کرده است. این دستگاه ها به محض نیاز عملیاتی آماده سازی و تجهیز می شوند و پس از اعزام به منطقه و انجام کار به محل کارگاه ماهشهر باز می گردند تا فرایندهای تمیزکاری و نگهداری و تعمیرات روی آن ها انجام شود. دستگاه های هات تپ ممکن است برای مدت زمانی طولانی در کارگاه هات تپ ماهشهر بلا استفاده باقی بمانند. از این رو باید مکانیزم های لازم را پیاده کرد تا دستگاه در محل کارگاه هات تپ ماهشهر با توجه به دما و رطوبت و سایر متغیرهای محیطی کیفیت و دوام خود را حفظ کند.
– پاورپک:
موتور محرک هیدرولیکی دستگاه هات تپ از دیگر دستگاه هایی است که در کارگاه هات تپ ماهشهر موجود است و به وقت نیاز عملیاتی مورد استفاده قرار می گیرد. این دستگاه ساز و کار نگهداری حساسی دارد و با توجه به این که از منبع الکتریسیته تغذیه می کند باید نسبت به نگهداری آن اهتمام ورزید. در کارگاه ماهشهر امکانات لازم برای این مورد تهیه و تدارک دیده شده است.
موتور هیدرولیکی پاورپک برای انجام عملیات هات تپ (پشت اتصال سه راهی)
– ابزار و ادوات کار:
هر فرایند صنعتی نیازمند ابزار و ادواتی است که کار از طریق آن ها انجام می شود. هات تپ نیز از این قاعده مستثنی نیست. در کارگاه ماهشهر، شرکت هات تپ سرویس جعبه ابزارهایی حاوی انواع تحهیزات و ادوات مورد نیاز برای کار هات تپ را تهیه کرده است. از ابزارهای اندازه گیری دقیق نظیر کولیس و میکرومتر و نظایر آن، تا انواع ابزارهای باز و بست کردن پیچ و مهره، ابزارهای تست فشار، و سایر ادواتی که برای کار مورد نیاز است در این کارگاه به تنوع تدارک دیده شده است تا در حین کار نیازی از بابت تجهیزات متوجه متولیان کار گرم نشود.
کارگاه ماهشهر طی سالیان اخیر و پس از اماده سازی و تجهیز کمک شایانی به پیشبرد فرایندهای انشعاب گیری هات تپ سرویس کرده است و این امر باعث تسریع و تسهیل فریندهای مد نظر ما شده است. جلب رضایت مشتری با ارائه خدمات سریع تر، ایمن تر و با کیفیت تر سیاستی بود که ما را به تأسیس و تجهیز پایگاهی نظیر کارگاه هات تپ ماهشهر ترغیب کرد و اکنون ضمن بهره برداری از این محل جهت تسهیل عملیات های هات تپ و سایر خدمات in site، منافع آن را متوجه خود و مشتریان و کارفرمایان گرامی کرده ایم.
هر فرایند صنعتی نیازمند استاندارد سازی شاخص های ایمنی و بهداشت محیط زیست است. این امر در خصوص عملیات هات تپاهمیتی وافر دارد چرا که این عملیات دارای خطرات بالقوه با شدت عای بسیار بالاست. از این رو و برای این که عملیات انشعاب گیری هات تپ بدون نقص انجام شود رعایت الزامات hse در آن بسیار ضروری است. اصولا بهداشت و ایمنی و محیط زیست (hse) شاخص های سلامت یک کار به شمار می روند و مجریان فرایندها باید به این نکته اهتمام ورزند که علاوه بر دستاوردهای صنعتی حفظ و پایداری این سه مولفه نیز جزوی از وظایف عملیاتی ایشان محسوب می شود. در عملیات هات تپ گیری نیز از آن جا که هر سه آیتم ذکر شده مستعد آسیب و چه بسا بحران های بالقوه می باشند، بنابراین رعایت نکات لازم جهت ممانعت از بروز آن ها بسیار ضروری است.
رعایت الزامات hse در هات تپ
رعایت شاخص ها و الزامات HSE از جنبه های متفاوت قابل بررسی است و از هر یک از این جنبه ها دستاوردهایی خواهد داشت که به آن ها می پردازیم:
این امر بر ضریب کارایی و توانمندی نیروی کار می افزاید و به ایشان اجازه می دهد ضمن حفظ صحت و سلامت خود برای سالیان طولانی تر عملکرد و کیفیت خود را حفظ کنند. رعایت استانداردهای HSE به نیروی کار سلامت جسمی و روانی می بهشد و بدون شک این مهم باعث می شود که فرایندهای صنعتی نیز با تمرکز بیشتر، ضریب خطای کمتر و بازدهی بالاتر به انجام برسند.
رعایت نکات و الزامات HSE باعث حفظ پایداری و بقا و دوام محیط زیست سالم خواهد شد. رعایت آیتم های زیست محیطی و عوامل آسیب زای محیط زیست باعث می شود زیست انسانی در محیط طبیعی همچنان با سلامت باقی بماند و پایداری آن تضمین شود. این امر در صنایعی نظیر نفت و گاز که جزو حوزه های صنعتی با ضریب آلودگی زیست محیطی بالایی هستند بیشتر صادق است و از آن جا که هات تپ نیز زیرمجموعه ای از این فیلدهای صنعتی محسوب می شود اهتمام ویژه به الزامات HSE در آن ها ضروری است.
رعایت الزامات HSE همچنین به لحاظ اقتصادی نیز فرایند را مقرون به صرفه تر می سازد. زمانی که عملیاتی نظیر hot tap بدون لحاظ کردن الزامات hse انجام شود طبیعتاً ضریب ریسک عملیات بالاتر خواهد رفت و نیروی کار به جای آن که تمامی توان و تمرکز خود را صرف شاخص های فنی و همچنین دستورالعمل های مدون HSE کند، مجبور است به صورت غریزی و در تمامی لحظات مولفه های تعیین کننده و اثرگذار hse بر کار صنعتی مذکور را رصد کند. در نتیجه این شرایط تمرکز بر کار اصلی کاهش خواهد یافت.
اهمیت این امر زمانی بیشتر خواهد شد که در حین کار دچار سانحه نیز بشویم. در این شرایط حتی اگر ضدت و صدمات ناشی از حادثع در حین هات تپ حزئی نیز باشد زمان بازآوری فرایند جز زمان های اضافی و هزینه های سرباری خواهد شد که غیمت تمام شده اجرای عملیات هات تپ را افزایش می دهد. اگر شدت حادثه بالاتر باشد که می تواند خسارات مالی و جانی و هزینه های قابل توجهی را به مجموعه تحمیل کند، چنان که جبران آن ها چه بسا بازه زمانی و سرمایه اقتصادی بسیار بیشتری را بطلبد.
ایمنی در ساخت اتصالات هات تپ؛ لباس کار و دستکش های مناسب کار
عملیات هات تپ به لحاظ الزامات hse جزو فرایندهایی با ماهیت ویژه به شمار می رود و از حساسیت بسیار بالایی برخوردار است. کلیه مراحل و گام های اجرایی عملیات هات تپ عوامل و خطرات بحران زای بالقوه عدیده ای دارند و اهمال نسبت به هر یک می تواند جبران ناپذیر باشد. شدت وقوع این خطرات نیز اعلب بالا خواهد بود. عملیات هات تپ روی خطوط لوله حاوی سیال انجام می گیرد. به عبارتی برش لوله و انشعاب گیری از ان در هات تپ در زمانی انجام می شود که سلوله تحت فشار سیالاتی است که اغلب قابل احتراق هستند و از این رو کوچک ترین اشتباه عملکردی به لحاظ شاخص های ایمنی و hse به معنای زدن فندک بر یک منبع بزرگ آتش زاست. بدون شک این عملیات می تواند قربانیان انسانی، زیست محیطی و خسارت های فنی قابل ملاحظه ای را بر جای بگدارد و به همین دلیل عطف توجه به الزامات hse در عملیات هات تپ از اولویت هاست.
از جمله نکات مهم در الزامات hse عملیات hot tap فاکتورهای مربوط به آلودگی های محیطی است. کارشناسان HSE مربوط هات تپ معمولاً ضمن جمع آوری اطلاعات مربوط به مواد شیمیایی منتشر در محیط، با مراجعه به فرم های MSDS بازرسی های لازم در خصوص خطرات محیطی انجام کار گرم در محیط را مورد سنجش قرار می دهند. بدیهی است که به فراخور افزایش مواد شیمیایی خطرناک در منطقه اجرایی عملیات هات تپ، تیم hse تدابیر بیشتری جهت حفظ سلامت و ایمنی نیروی کار خود می اندیشد. استفاده از لباس های کار مخصوص نفوذناپذیر در برابر خطرات شیمیایی مواد خطرناک محیط و نیز ماسک های تنفسی به منظور محفوظ داشتن سیستم تنفسی از این مواد از الزامات انجام کار گرم هات تپ در محیط های مملو از مواد شیمیایی است.
از سوی دیگر مجموعه اجرایی هات تپ به همراه تیم hse باید دقت داشته باشند از ناحیه عملیات هات تپ نیز تهدیدی متوجه مجموعه نشود. سیال درون لوله معمولاً حاوی مواد قابل اشتعال و احتراق و چه بسا مسموم کننده و آسیب زننده به سیستم پوستی، تنفسی و خونی نیروی کار و فعالان مجاور در محل اجرای انشعاب گیری hot tap است. از این رو پیشگیری از بروز هر گونه نشتی و سوراخ شدگی و سر ریز سیال به مجیط از وظایف مجموعه hse است.
عوامل برشمرده شده حساسیت عملیات هات تپ و شاخص های hse آن را نشان می دهند. ایمنی و بهداشت نه در شعار بلکه در عمل باید در سرلوحه هر گونه فرایند فنی و صنعتی قرار گیرد. مجری عملیات هات تپ باید برنامه ریزی الزامات hse خود را به نحوی انجام دهد که از بروز هر گونه تهدیدی در پیش از کار پیشگیری شود. این تدابیر می توانند یک فرایند را تضمین کرده و ضمن افزایش اعتبار مجری عملیات مربوطه، مزایای اقتصادی و فنی خروجی انشعاب هات تپ را متوجه مجری عملیات و کارفرما گرداند.
اگر عملیات هات تپ را جزو فرایندهای ویژه خطوط لوله به شمار آوریم، بدیهی است که نکات ایمنی و کنترل های فنی نیز باید در آن ماهیت ویژه و منحصر به خود را داشته باشند. اجرای هات تپ بدون توجه به نکاتی که آن را تبدیل به فرایندی ایمن و مطمئن می کنند به هیچ عنوان توصیه نمی شود و از این رو بر مجموعه مجری عملیات hot tap واجب است که پیش از اجرای پروژه نسبت به مراتب اجرایی آن و متغیرهای تعیین کننده اش درکی کامل و جامع داشته باشند. در نتیجه برنامه ریزی و تدوین یک دستورالعمل کامل که ساز و کارهای کنترلی فلرایند رلا درج کرده باشد جزو پیش نیازهای اجرای هات تپ به شمار می رود.
در این خصوص می توان شرحی مفصل از مکانیسم های کنترلی اجرای هات تپ را ارائه داد. در این نوشتار به سرفصل برخی از این متغیرها خواهیم پرداخت تا درکی کامل تر از الزامات مدیریتی این فرایند ویژه خطوط لوله حاصل شود:
کنترل های محیطی: در این خصوص باید نگرشی دوجانبه داشت و هم به آسیب های وارد از ناحیه محیط به فرایند، و هم به آسیب های احتمالی اجرای هات تپ به محیط پرداخت. بدیهی است که ممکن است در حین اجرای هات تپ متغیرها و شاخص هایی در محیط موجود باشند که اجرای هات تپ را به مخاطره اندازند. مواد شیمیایی و سمی منتشر در محیط یکیاز این دست موارد هستند. از طرف دیگر خود عملیات hot tap نیز می توانتد به دلیل اهمال نیروی کار یا عدم طراحی و تدوین دقیق فرایندهای فنی به محیط آسیب برساند. از جزئی ترین مصادیق نظیر ریختن مواد زائد در مجاورت محل کار hot tap توسط اپراتورها گرفته تا مصادیق حاد و شدید نظیر سوانح خطرناکی چون احتراق و انفجار، آسیب هایی هستند که از ناحیه عملیات هات تپ متوجه محیط می شوند. مجری هات تپ باید نسبت به هر دو آیتم حساسیت کافی را داشته باشد تا از بروز هر دو پیشگیریس کند. پیش از اجرای عملیات باید شاخص های زیست محیطی به خوبی پایش شوند تا ایسمنی عملیات hot tap، و اپزراتورهای مجری فرایند تصمین شود. در ین احجرای عملیات نیز باید این مهم پیگیری شود. از سوی دیگر بازرسین و مسئولین نظارت بر اجرای hot tap نیز باید پیگیرانه و مسئولانه نسب به هر یک از مراحل اجرای هات تپ نظارت های کافی را به خرج دهند تا محیط در نتیجه هرز یک از این گام ها دچار آسیب نشود.
عملیات هات تپ انجام شده و کوپن استخراج شده
کنترل های بهداشتی: نیروی کار اولین عنصری است که در معرض آلودگی های ناشی از کار قرار می گیرد و بیش از هر دست اندرکاری در پروسه هات تپ ممکن است مواجه با بیماری های ناشی از آلودگی یا کار در محیط نا ایمن شود. از این رو حفظ سلامت نیروی کار و پایش و کنترل هر گونه عاملی که به نحوی بر سلامت و بهداشت او آسیب می رساند در اولویت اجرایی هات تپ خواهد بود. مدیریت مجموعه اجرایی هات تپ در درچه اول باید نسبت به در اختیار قرار دادن لباس کار و سایر ادوات لازم به صورت منظم و در بازه های زمانی استاندارد توجه ویژه داشته باشد. همچنین تست سلامت نیروی کار و رصد وضعیت سلامتی او جزو الزامات هر کار فنی و اجرایی به شمار می رود و از این رو باید نسبت به آن نیز اهتمام ویژه به خرج داد. نظارت بر تغذیه و فراهم کردن وعده های غذایی منظم و سالم، و نیز امکانات رفاهی متنایسب با شرایط کاری فشرده hot tap از دیگر الزاماتی است که در خصوص سلامت و بهداشت جسمی و روحی نیروی کار شایسته توجه ویژه است.
کنترل های فنی: درج دستورالعمل های استاندارد برای اجرای هات تپ از لوازم مهم در تضمین فرایند اجرایی خواهد بود و با توجه به این که انشعاب گیری گرم دارای خطرات و تهدیدات قابل توجه است، مستندات باید با بیشترین دقت ممکن تدوین شود. همچنین وظیفه متولیان و مسئولان اجرایی و نظارت هات تپ است که در طول فرایند گام به گام تمامی مراحل را رصد کنند و نسبت به صحت اجرای هر یک از مراحل اجرای هات تپ توجهات ویژه را مبذول دارند. کلیه مراحل این فرایند روی خطوط لوله و مخازن حاوی سیال انجام می شود و از این رو مخاطرات خاص خود را دارد. باید توجه داشت که بروز هر گونه ایراد در هر یک از مراحل فرایند می توان خطراتی جبران ناپذیر به همراه داشته باشد.
کنترل های پس از انجام عملیات: هرگز نباید تصور کرد که با اتمام hot tap فرایند به پایان رسیده است. با پایان عملیات هات تپ فرایندهای کنترلی مابعد عملیات می بایست به انجام برسند. در درجه اول باید نسبت به صحت عملکرد اتصالات نصب شده روی لوله پس از اجرای کار اطمینان حاصل کرد. هر گونه نشتی از ناحیه این اتصالات بدان معناست که یکی از مراحل ساخت، نصب یا عملیاتی به مشکل دچار شده است.
هات تپ
در صورت اطمینان از صحت عملکرد اتصالات، ابزار و ادوات عملیات اجرای هات تپ ضمن رعایت نکات ایمنی به محل حمل منتقل می شوند. یکی از مهم ترین فرایندها پس از اتمام عملیات، بازیابی دستگاه ها و اجزای عملیات به گونه ای است که برای عملیات های بعدی نیز کیفیت و صحت خود را حفظ کنند. باید فرایندهای نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه روی ابزارهای مورد نظر پیاده شود تا هیچ گونه ایرادی متوجه آن ها نشود. دستگاه هات تپ ممکن است پس از اتمام یک عملیات تا مدت ها مورد استفاده قرار نگیرد. باید فرایندهای نگهداری در آن به شیوه ای پیاده سازی شوند که دستگاه کیفیت خود را حفظ کنند.
کنترل و پایش فرایندها از اجزای بی بدیل عملیات هات تپ است. مجری hot tap به همان اندازه که نسبت به فرایندهای اجرایی حساسیت دارد، باید نسبت به نظارت و پایش فرایندها نیز به همان میزان اهتمام ورزد. صرف پیشبرد مراحل اجرایی بدون نظارت واحدهای مهندسی، می تواند محمل آسیب های جدی به عملیات باشد. چه بسیار مواردی که از همین سویه عدم توجه به فاکتورهای نظارتی به دلایلی نظیر اهمال نیروی کار، عدم تمرکز او، عدم هماهنگی های لازم، عدم اهتمام به استانداردها و دستورالعمل ها و روش های اجرایی، و حتی وجود اشتباهات در طراحی و برنامه ریزی های فنی و مهندسی دچار آسیب های جدی شده اند و فرایند اجرایی متوجه آسیب های جبران ناپذیر شده است.
اجرای هات تپ اصول ایمنی و لوازم حفاظت فرایندی خاص خود را می طلبد. اهمیت این مولفه ها در اجرای هات تپ، چیزی کمتر از خود فرایند اجرایی عملیات هات تپ ندارد و متولیان عملیات همان قدر که نسبت به هات تپ و الزامات اجرایی آن حساسیت به خرج می دهند، باید نسبت به این مولفه ها نیز حساسیت های خاص خود را داشته باشند. حتی می توان بدیهی دانست که الزامات ایمنی اجرای هات تپ اولویت بالاتری نسبت به الزامات فنی دارند چرا که نه تنها می توانند باعث بروز ایرادات فنی شوند، بلکه مهم تر از آن، متوجه جان و سلامتی نیروی کار هستند و مستعد آن خواهند بود که نیروی انسانی را در معرض خطر و آسیب قرار دهند.
اجرای هات تپ و استفاده از پوشش های ایمنی و حفاظت فردی نظیر کلاه ایمنی و دستکش
از این رو در خصوص شاخص های ایمنی، وظیفه مجری هات تپ در نظر گرفتن تمامی متغیرهای ایمنی دخیل در پروژه و وضع راهکارها و دستورالعمل ها برای پیشگیری از بروز سانحه ایمنی خواهد بود. مجموعه ایمنی باید ضمن اولویت بندی این شاخص ها راه حل هایی عمل اتخاذ کند تا اپراتورهای هات تپ و سایر نیروهای فعال در پروژه، و نیز حتی نیروها و فرایندهایی که در حول و حوش محل انجام هات تپ فعال هستند نیز از خطرات ذکر شده مصون بمانند. این دسته شاخص ها را می توان بر حسب اولویت به شرح زیر برشمرد:
احتراق و انفجار: چه حین انجام جوشکاری روی خط لوله زنده و چه حین اجرای هات تپ، احتمال بروز چنین حادثه ای وجود دارد. الزامات ایمنی اقتضا می کند که با وجود تمامی ملاحظات فنی برای پیشگیری از این دست سوانح، اقدامات لازم برای مواجهه با چنین شرایطی را پیش بینی کنند. اول از همه که باید نسبت به فاکتورهای فنی توجه ویژه داشت و دستورالعمل های هات تپ و جوشکاری اتصال روی خط لوله زنده زیر نظر یا با مشاوره مجموعه ایمنی صورت گیرد تا ملاحظات لازم در خصوص پیشگیری از آن لحاظ شود.
اما این به خودی خود کفایت نمی کند و لازم است مجموعه فرایندها و تجهیزات در خصوص واکنش به بروز چنین سوانحی نیز سنجیده شود و به صورت کامل در دستورالعمل ایمنی عملیات اجرای هات تپ تدوین شود. در دسترس قرار دادن کپسول های ایمنی در مجاورت محل کار و آموزش نیروی کار هات تپ به عملکرد آن، فراخوانی آتش نشانی در صورتی که احتمال و نیز شدت وقوع احتراق بالاست، مجهز کردن نیروی کار به سایر ابزارهای اطفاء حریق، قرار دادن پایگاهی برای تعبیه ابزارهای کمک اولیه در نزدیکی محل کار و انجام هماهنگی های لازم با کارفرما در این خصوص در صدر الزامات ایمنی هستند که می بایست حتما در خصوص شان اهتمام لازم را به خرج داد.
سقوط اجسام سنگین: سقوط اجسام سنگین در نتیجه عوامل متعددی می تواند به وقوع بپیوندد. ممکن است خود دستگاه هات تپ حین حمل و جابجایی سقوط کند. ممکن است نیروی کار دچار اهمال و بی غفلت شود و باعث سقوط اشیا از ارتفاع به زمین شود. برای مثال فیت نشدن صحیح اتصال روی خط لوله پیش از جوشکاری ممکن است باعث لقی و سقوط آن روی زمین شود. ممکن است در نتیجه فرایندهای مجاور چنین اتفاقی بیفتد. برای مثال در مجاورت و خصوصا در بالای محل انجام هات تپ فرایندی دیگر در حال انجام باشد و شی ئی از آن ناحیه به محل انجام کار سقوط کند. در تمامی این موارد احتیاطات ویژه ضروری می نماید. اول آن که تا جای ممکن عملیات هات تپ زمانی انجام شود که عملیات های موازی در مجاورت آن در حال انجام نباشند. دوم آن که در خصوص حمل و کار با دستگاه ها و ابزارها پیش و در حین اجرای هات تپ دقت ویژه به خرج داده شود. سوم آن که نیروی کار مجهز به کلاه ایمنی باشد و دیگر آن که اپراتورهای اجرای هات تپ حتما توجیه شوند که هرگز زیر هیچ دستگاه یا اتصال سنگین وزنی ولو ثابت مستقر نشوند. در صورت رعایت این نکات احتمال بروز از این ناحیه حین اجرای هات تپ به حداقل خواهد رسید.
اجرای عملیات هات تپ
انتشار گازها و مواد شیمیایی خطر زا: یکی دیگر از خطراتی که خصوصاً متوجه نیروی انسانی و محیط زیست منطقه می باشد، انتشار مواد شیمیایی در نتیجه بروز نشتی یا وجود مجاری ای است که به نحوی محل انباشت مواد شیمیایی می باشند. این مواد اگر آتش زا نیز باشند وضعیت بغرنج تر خواهد شد چرا که می توانند خصوصا با حوشکاری اتصال واکنش داده و باعث ایجاد احتراق شوند. در هر صورت باید پیش از اجرای هات تپ تمامی مواد شمیایی موجود در محیط ضمن بازدید از سایت و آزمایش های لازم، و نیز مشورت با کارفرما شناسایی شوند و راه های مهار خطرات آن ها پیش بینی شوند. پوشاندن مجاری انتشار آن ها ولو به صورت مقطعی، استفاده از ماسک های مخصوص متناسب با خطر وارده از ناحیه این مواد برای نیروی کار و اپراتورهای اجرای هات تپ، و پاکیزه کردن ناحیه جوشکاری از این دست مواد جزو اقداماتی محسوب می شوند که پیمانکار ملزم به انجام آن هاست.
داربست بندی یا حفاری نامطمئن: محل استقرار و تردد نیروی کار هم باید سهل الوصول باشد و هم ایمن. نیروی کار نباید بابت تردد دچار عدم تعادل یا هر گونه عدم تمرکز شوند. فضای رفت و آمد باید بقدری مهیا باشد که تردد نیروی کار اجرای هات تپ به راحت ترین شکل ممکن صورت گیرد. ضمن این که باید از ایمنی لازم برخوردار باشد. چه حین اجرای هات تپ در ارتفاع و چه در منطقه حفاری، اصول و استانداردها باید رعایت شده باشند.
لوازم حفاظت فردی مستعمل و غیر استاندارد: لباس های کار و لوازم حفاظت فردی باید از کیفیت لازم برخوردار باشند تا عملکرد حفاظتی خود را به نحو احسن انجام دهند.برای مثال ماسک هایی که نیروی کار حین اجرای هات تپ به کار می برند باید حداکثر کارایی را در ممانعت از استنشاق مواد آلوده داشته باشند. لباس های کار باید فاقد هر گونه سوراخ شدگی یا منفدی باشند. کلاه های ایمنی باید ایمن و مطمئن باشند، کمربندهای ایمنی باید توان تحمل وزن نیروی کار را داشته باشند. کفش کار، دستکش ها و سایر ادوات مشابه نیز به همین ترتیب باید مطمئن و عاری از هر گونه آسیب باشند تا نیروی کار با حداکثر ایمنی به اجرای هات تپ بپردازد.
توجه به این دست نکات برای پیشبرد عملیات اجرای هات تپ ضروری می باشد و هر گونه بی توجهی نسبت به آن ها می تواند تبعاتی زیان بار برای مجموعه، نیروی انسانی و اعتبار مجری عملیات هات تپ به بار بیاورد.
اجرای هات تپ فرایندی خود بسنده و متکی به خود نخواهد بود، بلکه مستلزم عطف توجه به فرایندهایی خواهد بود که می توانند بر اجرای هات تپ به نحو احسن اثر بگذارند و آن را از مسیر اصلی خود منحرف کنند. یک مجری متبحر عملیات هات تپ باید به تمامی این متغیرها و فاکتورها توجه ویژه داشته باشد. همزمان با کار گرم هات تپ ممکن است ده ها فرایند موازی به صورت همزمان در مجموعه در حال انجام باشد. ممکن است سانحه ای در نواحی اجرای هات تپ رخ دهد و باعث بروز آسیب در فرایند اصلی شود. ممکن است به دلیل عدم آشنایی کارفرما و مجموعه پرسنل او از الزامات فرایندهای اجرای هات تپ عملیات یا پروسه ای در حال انجام باشد که باعث بروز وقفه در خود هات تپ شود. تمامی این فاکتورها در خود عملیات هات تپ دخیل اند و باید جایی برای شان در نظر گرفت تا مطالعات مهندسی و امکان سنجی به بهترین نحو ممکن انجام شود.
اجرای هات تپ و عوامل محیطی
در هر صورت عوامل دخیل در فرایند هات تپ، و متغیرهایی که می توانند به سهم خود بر این فرایند اثر بگذارند را می توان به دسته های زیر تقسیم کرد:
مواد : مواد شیمیایی و صنعتی یکی از عوامل ایجاد آسیب به فرایند اجرای هات تپ خواهد بود. مواد از دو حیث در فرایند اجرای هات تپ تأثیرگذارند؛ اول آن که برخی تجهیزات و تأسیسات مربوط به فرایند از طریق مواد شیمیایی و صنعتی تغذیه می شوند. برای مثال موتور پاوریونیت دستگاه هات تپ که عملکردی هیدرولیکی دارد از روغن هیدرولیکی تغذیه می کند. حال و اگر بنا به هر دلیلی این ماده فاقد عملکرد مناسب باشد دچار ایراد فنی در کار خواهیم بود. عدم خلوص کافی، داغ شدن بیش از اندازه و مواردی از این دست باعث ایجاد خدشه در عملیات انشعاب گیری به روش گرم یا هات تپ خواهند شد. از سوی دیگر مواد شیمیایی منتشر در محیط انجام کار گرم نیز می توانند آسیب های ایمنی و فنی بر مجموعه، فرایند اجرایی هات تپ و نیروی کار فعال در محیط وارد کنند. بنابراین در این خصوص باید تدابیر ویژه اندیشیده شود. حتی در خصوص موتورهای ژنراتور تأمین کننده برق عملیات نیز باید همین حساسیت را به خرج داد و در خصوص سوخت رسانی به آن توجه ویژه را مبذول داشت.
این مواد علاوه بر آسیب های فنی که به کار وارد می کنند، می توانند منشأ بروز سوانح جدی برای تأسیسات و نیروی کار نیز باشند. انتشار مقداری کم از سیال درون لوله در حین کار گرم هات تپ می تواند باعث بروز انفجار و خطراتی از این دست شود. مواد شیمیایی که از منافذ، خطوط لوله یا سایر تأسیسات دچار نشتی و نظایر آن ساطع می شوند باید تمام و کمال پوشانده شوند و مانع از آسیب رسانی شان به فرایندهای کاری شود.
فرایند اصلی: فرایند اصلی فرایندی را می گویند که تاثیر مستقیم در روند اجرای کار و اتمام آن دارد. برای مثال در اجرای هات تپ، آماده سازی دسیتگاه, نصب اتصالات و اجرای کار جزو فرایندهای اصلی محسوب می شوند. در خصوص این فرایندها نیز می بایست تمامی واکنش های محیطی مورد بررسی قرار گیرند تا دچار سانحه یا نفص فنی و ایمنی در حین کار نشویم. برای مثال، چنان که اشاره شد، عدم عملکرد مناسب دستگاه پاوریونیت مخل در فرایند اصلی کار خواهد بود و ضعف عملکردی آن به سرعت خود را در قالب متوقف شدن باردهی و عدم پیشروی دستگاه به جلو نشان خواهد داد. یا برای نمونه تجهیز نامناسب کاتر دستگاه هات تپ مستقیما باعث ایجاد وقفه و توقفف در فرایند خواهد شد، به طوری که هر چقدر باردهی به صورت کامل و دقیق انجام شود، اما برش لوله انجام نخواهد شد. از دیگر آیتم های تأثیرگذار بر فرایندهای اصلی اتصالات نامناسب نصب شده روی خط لوله می باشند. اگر اتصالات طراحی و ساخت درستی نداشته باشند، پس از نصب و حین اجرای هات تپ ممکن است با مشکلاتی نظیر نشتی سیال از محل اتصال و بروز سانحه مواجه شویم . در این خصوص نیز باید احتیاطات ویژه در نظر گرفته شود.
اجرای هات تپ
فرایندهای مجاور: غالباً یکی از مهم ترین و تعیین کننده ترین فاکتورها در اجرای هات تپ فرایندهایی هستند که در مجاورت محل کار در حال انجام اند و در عین حال مجریان هات تپ توجهی بدان ها ندارند. فرایندهای مجاور بخشی تفکیک ناپذیر از فرایند هات تپ محسوب می شوند و باید در خصوص آن ها هماهنگی های ویژه با مجموعه مدیریتی و برنامه ریزی کارفرما را به انجام رساند. برای مثال ممکن است فرایندی در مجاورت محل اجرای هات تپ در حال انجام باشد که باعث افت فشار سیال برای مدتی شود. همین افت فشار خطراتی جدی برای اجرای هات تپ ایجاد می کند، چرا که چنانچه می دانیم، اجرای هاتتپ به شیوه صحیح نیازمند وجود حداقلی از فشار سیال درون لوله است و در صورت کاهش یافتن میزان فشار به کمتر از این نرخ عملیات به لحاظ فنی غیر قابل توجیه خواهد شد. این اتفاق می تواند به صورت عکس نیز رخ دهد و فشاری بیش از اندازه تحمل دستگاه هات تپ وارد خطوط لوله شود. در این صورت نیز ضریب ریسک عملیات بسیار بالا خواهد رفت.
از دیگر تداخلات مضری که فرایندهای مجاور می توانند ایجاد کنند همان انتشار مواد شمیایی و دی اکسیدهایی خواهد بود که می تواند هم به لحاظ فنی عملیات را دچار مخاطره کند، و هم سلامتی و جان نیروی انسانی را به خطر اندازد. سر ریز و انتشار مواد شیمیایی در مجاورت محل اجرای هات تپ از جمله رویدادهایی است که می تواند ماهیتی از این نوع داشته باشد. افزون بر این ترددهای غیر مجاوز در محیط اجرای هات تپ نیز از جمله مصادیق ایجاد مزاحمت و اختلال در روند پیشبرد عملیات خواهد بود. البته هر یک از مشکلات طرح شده راه حلی دارند و می توان به سادگی با اتخاذ تدابیری از وقوع آن ها پیشگیری کرد، اما در صورت اهمال و بی توجهی، ممکن است تبعات سنگینی متوجه مجموعه شود.
هات تپ از جمله فرایندهای حساس در مقابل شرایط محیطی است و آلودگی های محیط می توانند سریعاً روی آن تأثیر بگذارد. مواد شیمیایی موجود در محل انجام عملیات هات تپ از دو حیث می توانند بر فرایند آسیب وارد کنند. مواد شیمیایی خطرزا می توانند نیروی انسانی را تحت تأثیر قرار دهد و به وی آسیب برسانند، همچنین مواد و املاح شمیایی قابل احتراق می توانند با حرارت ناشی از جوشکاری هات تپ یا خود عملیات برش گرم هات تپ واکنش نشان داده و در نتیجه شاهد آتش سوزی، احتراق و حتی انفجار هم باشیم که طبیعتاً تبعات بسیار سنگینی را به بار خواهد آورد.
استفاده از ماسک اکسیژن برای عملیات هات تپ روی خط H2S
با توجه به این نکات شناسایی املاح و مواد شیمیایی و اتخاذ تدابیری برای به حداقل رساندن آسیب هایی که این مواد می توانند بر عملیات هات تپ وارد کنند ضروری است. در نوشتار پیش به جداول و الگوهای MSDS به معنی جدول داده های ایمنی مواد اشاره کردیم و ضرورت و اهمیت رجوع به این فرم ها برای افزایش ضریب ایمنی فرایندها را گوشزد نمودیم. اشاره شد که عدم توجه به مواد شیمیایی و تبعات و خساراتی که می توانند بر مجموعه تحمیل کنند ممکن است بسیار سنگین باشد و خسارات جبران ناپذیری وارد کند. همچنین برخی عناصر و مولفه های مندرج در فرم های MSDS نظیر مشخصات فیزیکی و شیمیایی و اقدامات ایمنی و کمک های اولیه در صورت مواجهه با این مواد و … نیز ذکر گردیدند. اکنون و در ادامه بحث به دیگر آیتم هایی که در فرم های MSDS مطرح می شوند اشاره خواهد رفت:
– پیش بینی رها شدن در محیط : یکی از مواردی که در msds به هیچ وجه نباید نادیده انگاشته شود پیش بینی رها شدن ماده در محیط و تبعاتی است که می تواند داشته باشد. بدیهی است بر اساس مولفه های برشمرده شده در بخش پیشین می توان مختصاتی کلی از تبعات و آثار انتشار این مواد در محیط انجام عملیات هات تپ ترسیم کرد. حال و بر این اساس می توان اقدامات لازم برای به حداقل رساندن آسیب های فردی و زیست محیطی را پیش بینی و در فرم درج کرد.
الف) احتیاطات فردی: مهم ترین و نعییت کننده ترین اقدامات، پیش بینی های لازم قبل از مواجهه با شرایطی است که مستعد بروز بحران هایی نظیر انتشار مواد شیمیایی در محیط کار هات تپ است. باید تیم اجرایی عملیات نسبت به تمامی موادی که به نجوی استداد انتشار در محیط را دارند مطالعات لازم را داشته باشند. باید به صورت دقیق خطوط لوله و مخازنی که در محاورت محل انجام عملیات قرار دارند مورد بررسی قرار گیرند تا مواد و سیالات موجود در آن ها شناسایی شوند تا اقدامات لازم در صورت بروز نشتی در این سرویس ها و انتشار مواد شیمیایی از درون آن ها پیش بینی شود. در این صورت می توان طرح و دستورالعملی جامع جهت به حداقل رساندن تبعات مواجهه با این مواد تدوین شود. پیش بینی وسایل حفاظت فردی ویژه که نیروی کار را در مقابل خطرات ناشی از مواد شیمیایی مذکور ایمن می سازد گام اولی است که باید طرح شود. همچنین تعبیه سیستم های کنترل و توقف جریان این مواد در محیط نیز از دیگر اقدامات محسوب می شود که انجام آن مستلزم هماهنگی های لازم با کارفرما و خصوصاً تیم ایمنی کارفرماست.
ب) احتیاطات محیطی: به همان میزان که مواد شیمیایی مذکور می توانند افراد دخیل در پروژه هات تپ، یعنی تیم پیمانکار را درگیر خود سازند، کارفرما ممکن اسن در نتیجه انتشار این مواد در محیط کار خود دچار آسیب شود. ضمن این که آسیب های محیطی به همین میزان قابل فروکاست نیست و چه بسا زیست بوم منطقه در نتیجه انتشار این مواد دچار عارضه و بحران شود. بنابراین در این خصوص نیز انجام اقدامات پیشگیرانه، اقدامات اضطراری به محص بروز نشتی و انتشار، و متعاقب آن انجام اقدامات درازمدت برای به حداقل رساندن آسیب های وارده از طرف تیم اجرای پروژه هات تپ ضروری می نماید. ایمن سازی محیط، استفاده از تجهیزات کنترلی در خطوط لوله و مخازن، سیستم های آلارم دهنده واکنش سریع، سیستم های قطع کننده و مواردی از این دست، آیتم هایی هستند که باید مورد توجه قرار بگیرند تا هم محیط اجرای عملیات هات تپ، و هم کل مجموعه به عنوان یک واحد تولیدی یا خدماتی پایدار کارکد خود را حفظ کند و نه از جانب نیروی انسانی، و نه متغیرهای محیطی دچار آسیب های مشهود و جبران ناپذیر نشویم.
ج)احتیاطات پاکسازی : از دیگر موارد خائز اهمیت در واکنش به رها شدن ماده شیمیایی در محیط، پاکسازی آن است. در این شرایط نیز باید نیروی کار را به تجهیزات ایمنی مجهز کرد. ممکن است تماس با محیطی که در معرض ماده شیمیایی قرار گرفته است آسیب رسان باشد. در این شرایط باید نیروی کار را به دستکش ها و روپوش های محافظ مجهز کرد. استنشاق ماده شیمیایی دیگر خطری است که نیروی کار را تهدید می کند؛ در این خصوص نیز استفاده از ماسک ها به فراخور نیاز عملیاتی و میزان حساسیت ماده شیمیایی ضروری است. به طور کلی مجری هات تپ باید این تدابیر را پیشاپیش اندیشیده باشد تا در حین مواجهه با مشکلاتی نظیر انتشار ماده شیمیایی دچار آسیب نشود.
اجرای هات تپ
– انبارش و حمل و نقل : یکی دیگر از فاکتورهایی که در MSDS درح می شود و در اجرای عملیات هات تپ می توان به آن اشاره کرد، سیستم و طریقه انبار و حملو و نقل ایمن ماده شیمیایی است. در این خصوص باید هماهنگی های اولیه با تیم های فنی و ایمنی کارفرما از جانب مجری هات تپ انجام شده باشد. البته بدیهی است که تیم هات تپ مواد شیمیایی آنچنان خطرناکی را به همراه خود نخواهد داشت، اما در محیط کار کارفرما ممکن است این قسم مواد انتشار پیدا کنند. تیم اجرایی هات تپ باید مواد شیمیایی انبار شده و ذحیره شده در مجاورت کار گرم هات تپ را شناسایی کند. در این خصوص کارفرما موظف است گزارشی دقیق از مواد شیمیایی موجود ارائه داده و سیستم انبارداری آن ها را به اطلاع مجری هات تپ برساند تا اگر هر گونه اهمال و کاستی ای در آن وجود دارد از طریق تیم هات تپ به اطلاع کارفرما برسد. همچنین یکی دیگر از فاکتورهای تعیین کننده، سیستم حمل و نقل ماده شیمیایی است. بدیهی است که ممکن است در حین اجرای هات تپ تردد وسایط نقلیه حاوی مواد شیمیایی را از طرف کارفرما داشته باشیم. در چنین شرایطی مجری هات تپ باید نسبت به خطرات احتمالی آن کارفرما را مطلع کرده باشد. کارفرما موظف است بر حسب مندرجات MSDS از سیستم حمل و نقلی برای ماده شیمیایی مذکور بهره ببرد که بیشترین ضریب ایمنی را داراست.
موارد ذکر شده بخشی از دیگر از کاربردهای اجرایی فرم های MSDS برای عملیات هات تپ است. مجری هات تپ باید نهایت بهره را از این فرم ها و سایر مستندات ایمنی در خصوص مواد شیمیایی ببرد تا در حین اجرای هات تپ دچار آسیب از ناحیه مواد شیمیایی نشود.
اجرای عملیات هات تپ یکی از فرایندهای فنی خطو لوله و مخازن به شمار می آید که معمولا در پالایشگاه ها و مجتمع های پتروشیمی بیشتر از سایر فیلدهای صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد، اما به طور کلی هر واحد صنعتی و خدماتی که به نحوی درگیر فرایندهای پایپینگ بوده و انتقال سیال از طریق خطوط لوله، یا ذخیره آن در مخازن بخشی از فرایندهای آن را شامل می شود می تواند به نحوی از هات تپ استفاده کند.
اجرای عملیات هات تپ دارای الزامات و مبانی فنی بسیار حساس و شایان توجه است. بی توجهی به این شاخص ها برای اجرای هات تپ به هیچ عنوان توجیه ندارد. هات تپ روی خطوط لوله و مخازنی انجام می شود که سیال درون آن ها در جریان است. اغلب سیالات نیز حاوی مواد و ترکیباتی هستند که مستعد بروز احتراق و خطرات جانی و مالی اند. این امر در خصوص مجتمع های پالایشگاهی و پتروشیمی بیشتر صدق می کند، چرا که این دسته واحدهای صنعتی استخراج کننده و تولید کننده فرآورده های نفتی و گازی هستند و از این رو خطوط لوله آن ها حاوی ترکیبات قابل اشتعال است.
بنابراین هات تپ گرچه روی انواع خطوط دارای ماهیت یکسانی بوده و فرایندها در آن به صورت مشابه انجام و تکرار می شوند، اما ساز و کار اجرای فرایند بر حسب ماهیت عملیات و ویژگی های فنی و ایمنی متمایز خواهد بود. بدیهی است که اجرای عملیات هات تپ روی خط لوله حاوی سیال آب، با اجرای hot tap روی خط لوله حاوی نفت متمایز خواهد بود. همچنین مشخص است که فرایند اجرایی هات تپ روی تانکرها و مخازن، شرایطی متفاوت با موقعیتی را خواهد داشت که اجرای عملیات هاتتپ روی یک خط لوله پرفشار به انجام می رسد. در نتیجه معمولاً مجری پروژه پیش از پذیرش اجرای عملیات هات تپ، مطالعات اولیه و طرح امکان سنجی پروژه اجرایی هات تپ را تدوین می کند. در صورتی که شرایط و توانایی های لازم برای اجرای کار وجود داشت، مجری کار گرم طبق دستورالعمل تدوینی مسئولیت کار و کلیه مراحل آن را می پذیرد. برای اجرای هاتتپ در شرایط متفاوت، روش های اجرایی و دستورالعمل های متفاوتی نیز تدوین می شود.
عملیات هات تپ
اجرای عملیات هات تپ روی خطوط لوله آب
شاید بتوان گفت ساده ترین و کم دردسرترین نوع از کار گرم، اجرای عملیات هات تپ روی خطوط لوله آب می باشد. این سیال با توجه به این که قابل اشتعال و احتراق نمی باشد، ضریب ریسک فرایند را تا حد زیادی پایین می آورد. البته این بدان معنا نیست که کار گرم روی خط لوله آب فاقد هر گونه دشواری و حساسیت است. هر فرایند انشعاب گیری دارای دشواری های خاص خود است و باید بر اساس این دشواری ها، دستورالعمل ها و روش های اجرایی متناسب با نوع کار تدوین و متغیرهای تعیین کننده بر روند اجرای کار گرم، شامل نصب اتصالات و ولو، و نیز اجرای عملیات هات تپ به دقت و صراحت تدوین شود. در خصوص خط لوله آب آیتم های واجد اهمیت در درجه اول فشار سیال درون لوله است. ماهیت فرایند اجرایی hottapping در این است که تحت حداقلی از فشار انجام آن امکان پذیر است. به عبارتی دیگر، برای کار گرم روی خط لوله حاوی آب، حتما باید کمینه ای از فشار توسط سیال در لوله وجود داشته باشد. در غیر این صورت جوشکاری و برش گرم لوله با استفاده از فرایند اجرایی هات تپ دشوار خواهد بود. برش گرم لوله توسط دستگاه هات تپ، با وجودی که سیال آب فاقد خطراتی نظیر احتراق و اشتعال است.
اجرای هات تپ روی خطوط لوله نفت و فرآورده های نفتی
این دست عملیات ها معمولا در مجتمع های پالایشگاهی، سکوهای نفتی، خطوط انتقال نفت و فرآورده ها، و نیز مجتمع های پتروشیمی انجام می گیرد. این دست سیالات نظیر آب قابل رویت هستند و به محض بروز ایراداتی نظیر نشتی سیال و همانند آن، می توان سر ریز شدن سیال را مشاهده کرد، اما بر خلاف سیال آب، اجرای هات تپ خطوط لوله نفت و فرآورده های نفتی می تواند خطراتی جدی داشته باشد. اصلی ترین دلیل بروز خطر از ناحیه سیال نفت، قابل اشتعال و احتراق آور بودن این سیال خطوط لوله است. سیال نفت در معرض حرارت و در دمای بالا قابلیت واکنش دهی زیادی دارد و از این رو ممکن است حین اجرای هات تپ روی خط لوله نفت خطراتی از این دست داشته باشیم. اجرای هات تپ جزو فرایندهای مربوط به کار گرم می باشد و از همین رو در مقایسه با سایر روش های انشعاب گیری می تواد مستعد بروز آتش سوزی، احتراق و انفجار باشد. برای پیشگیری از این دست سوانح در درجه اول می بایست یک کار مطالعاتی دقیق روی کلیه مراحل اجرای عملیات hot tap روی خط لوله باشیم.
باید هر عاملی را که به نحوی می تواند بر بروز آسیب به خط لوله، نیروی انسانی و مجموعه دامن بزند را شناسایی کرده، و بر اساس آن دستورالعمل های اجرایی دقیق به منظور پیشگیری از وقوع سوانح را تدوین کنیم. در خصوص متغیرهای تعیین کننده بر ماهیت اجرای هات تپ، بدیهی است که سیال درون لوله اولویت اول را دارد. باید ببینیم سیال دارای چه فشار و دمایی است. اگر فشار سیال از یک حد پایینی کمتر بود باید از اجرای هات تپ اجتناب کنیم. کار گرم همراه خود تولید حرارت و گرما می کند و از این رو برای رفع این گرما، در درجه اول باید تدابیری اندیشید. چنان که می دانیم بسیاری از فرایندها نظیر تراشکاری، برش سرد و مواردی از این دست ضمن اجرای کار با خود تولید حرارت می کنند. اصولا در نتیجه حرکت تماسی تیغچه تراش روی فلز به منظور تراش آن، حرارتی ایجاد می شود و حتما می بایست با اتخاذ تدابیر ویژه حرارت ایجاد شده را رفع کرد. این مورد در خصوص برش هم صدق می کند. الماسه های برش فلز، ضمن تماس و پیشروی دستگاه، حرارتی ایجاد می کنند که به منظور رعایت نکات ایمنی فنی حتما باید رفع شود. اجرای هات تپ نیز چنین ماهیتی دارد؛ از آن جا که ضمن برش لوله توسط الماسه های کاتر حرارت تولید می شود، باید راهکارهای رفع حرارت پیدا شود. این نکته از این جنبه حائز اهمیبت ویژه است که حرارت ایجاد شده می تواند با سیال نفت درون لوله واکنش ایجاد کند و خطراتی مزمن را متوجه اجرای hottapping کند.
هات تپ خطوط لوله
در شرایطی که محل تماس در دسترس ماست می توان از طریق مایع هایی نظیر صابون خنک کاری، حرارت را از محل تماس گرفت، اما در دیگر شرایط نظیر اجرای هات تپ که دسترسی مستقیم به محل اجرای کار وجود ندارد، تنها موردی که می تواند حرارت را رفع کند سیال درون لوله است. سیال درون لوله ضمن جریان در داخل خط، می تواند حرارت در محل انجام برش را بگیرد و آن را جذب خود کند و ضمن حرکت، آن را به طور کلی رفع کند. بنابراین نقش خنک کننده در اجرای هات تپ را خود سیال درون لوله ایفا می کند. این سیال، به همان میزان که برای هر کار گرم خطرناک است، برای اجرای هات تپ یک مزیت بزرگ دارد که همان دفع حرارت ناشی از عملیات است. از این رو سیال باید حداقلی از فشار برای اجرای این کارکرد را داشته باشد. اگر سیال نفت درون لوله حاوی فشار پایین یا به طور کلی راکد باشد، عملیات می تواند مستعد خطرات بزرگی شود؛ چرا که همین سیال ممکن است در نتیجه حرارت ایجاد شده احتراق ایجاد کند. سیال راکد توان انتقال و انتشار حرارت را ندارد و در شرایط ایستا دیگر قابلیت رفع حرارت ایجاد شده را نخواهد داشت. بنابراین و در چنین شرایطی باید از انجام کار گرم روی خط لوله نفت و فرآورده های نفتی اجتناب کرد.
اجرای هات تپ روی خطوط لوله کم فشار نفت فقط در شرایطی امکان پذیر است که تدابیر ویژه برای افزایش فشار مقطعی سیال تا زمان اتمام کار گرم اتخاذ شود. برای مثال می توان با تزریق سیال به دورن لوله و افزودن بر فشار، فقشار مورد نظر را به حد پایین مجاز برای کار گرم رساند. یا اگر خود مجموعه قابلیت و توانایی دارد، می تواند با افزودن بر فشار خط لوله در زمان اجرای کار گرم هات تپ، شرایط را برای انشعاب گیری به این روش مهیا کند. تنها در این شرایط می توان نسبت به اجرای هات تپ در شرایطی ایمن و باثبات اطمینان حاصل کرد.
اجرای هات تپ روی خط لوله بخار
خط لوله بخار با توجه به حساسیت های بسیار بالایی که دارد از دشوارترین خطوط لوله جهت اجرای عملیات هات تپ محسوب می شود. خط لوله بخار معمولاً حاوی سیال با دما و فشار بسیار بالاست و کوچک ترین نشتی از ناحیه آن می تواند تبعاتی سنگین برای مجری کار داشته باشد. خصوصا مقاربت نیروی کار به خط لوله و در معرض مستقیم قرار گرفتن ایشان، می تواند آسیب هایی جدی نظیر سوختگی درجه سوم و آسیب دائمی به پوست و بافت های آن شود. همچنین فشار بالای آن می تواند حتی باعث بروز فجایع انسانی وخیم تر نظیر قطع اعضای بدن و چه بسا در موارد حاد منجر به مرگ شود. در نتیجه ضریب ایمنی بالای عملیات از الزامات اجرای هات تپ روی خط لوله بخار محسوب می شود و مجری کار باید در خصوص آن بیشترین و دقیق ترین حساسیت ها را منظور کند. هیچ گونه اهمال و سستی در خصوص خطوط لوله بخار جایز نیست. دستگاه hot tap machine باید به صورت کامل مورد بازرسی قرار گیرد تا بتواند دما و فشار بالای سیال بخار را تحمل کند. بست ها و اتصالات باید مورد ارزیابی قرار گیرند. پیش از آغاز کار گرم هات تپ باید تست فشار روی آن انجام شود تا نسبت به ایمنی دستگاه در حین اجرای هات تپ اطمینان حاصل شود.
شرکت پیشگام صنعت ابزار در زمینه اجرای هات تپ روی خطوط لوله بخار تا دمای ۴۷۰ درجه سانتیگراد دارای تجربه می باشد. ما با آماده سازی و تست دستگاه، و تجهیز دستگاه به ساز و کارهای خنک کننده، توانستیم عملیات را بدون بروز کوجک ترین آسیبی روی دستگاه انجام دهیم. شرکت پیشگام صنعت ابزار همچنین دستورالعملی سخت گیرانه برای اجرای هات تپ روی خط بخار تدوین کرده است که رعایت و پیاده سازی الزامات آن می تواند ضامن اجرای هات تپ به بهترین شکل ممکن باشد.
هات تپ خطوط لوله
اجرای عملیات هات تپ روی خطوط لوله
حال و تحت این شرایط بدیهی است که اجرای هات تپ روی این دسته خطوط لوله چه خطراتی ممکن است به بار بیاورد و کوچک ترین بی توجهی به فاکتورهای فنی کار می تواند چه تبعاتی به همراه داشته باشد. در فرایند اجرایی Hot Tap دستگاه برش گردبر یا کاتر با لوله درگیر می شود و روی آن فرایند برش را به صورت دورانی انجام می دهد. چنان که می دانیم برش یک فرایند حرارت زا است و در صورتی که در مجاورت مواد شیمیایی قابل اشتعال انجام گیرد می تواند ضریب واکنش این مواد در مقابل حرارت ناشی از برش را به طرز مشهودی بالا ببرد.
حساسیت کار زمانی بالاتر می رود که بدانیم در فرایند اجرای هات تپ هیچ گونه ماده و ابزار خنک کننده ای برای خنک کردن ناحیه برش حین فرایند وجود ندارد. ماهیت فرایند هات تپ و دستگاه آن به گونه ای است که دسترسی اپرتورهای اجرایی به ناحیه برش حین فرایند در آن ناممکن است و به همین دلیل امکان خنک کاری حین اجرای هات تپ به صورت دستی وجود ندارد. در این شرایط تنها ماده خنک کننده فرایند برش، خود سیال درون لوله می باشد که با جریان خود مانع از تجمع و افزایش ایستای دمای ناحیه برش شده و به این ترتیب خود نقش کننده عملیات را بر عهده می گیرد.
در چنین شرایطی وظیفه تیم های اجرایی و فنی و مهندسی است که با محاسبه مشخصات فنی سیال و سایر مولفه های تعیین کننده امکان پذیری اجرای هات تپ و دستورالعمل آن را طراحی و تدوین کنند. خروجی این مطالعات می تواند به یکی از اشکال زیر دستور کار اجرای هات تپ برای یک عملیات مشخص را تعیین کند:
ممکن است فرایند امکان سنجی به این خروجی بیانجامد که با توجه به مشخصات فنی خط امکان اجرای هات تپ روی آن وجود دارد. در این شرایط باید محدودیت ها و الزامات مورد شناسایی قرار گرفته و دستورالعملی برای اجرای هات تپ تدوین شود که این محدودیت ها را به عنوان خطوط قرمز لحاظ کرده و راهکارهای عملی و اجرایی برای تخطی نکردن از آن ها پیش بینی شده باشد. بدیهی است فرایند اجرایی و عملیاتی بر اساس خروجی های مهندسی انجام خواهد شد. تیم اجرایی تحت نظارت بازرسین مهندسی مراحل اجرایی کار را بر اساس دستورالعمل تدوینی به پیش می برد و در صورتی که به هر دلیلی امکان اجرایی نشدن دستورالعمل ها نبود، ضمن مشورت با تیم مهندسی راه حل های جایگزین بررسی و اجرایی می شوند.
هات تپ پالایشگاه
ممکن است در فرایند امکان سنجی این نتیجه حاصل شود که اجرای هات تپ تحت شرایط معمولی به دلیل فاکتورهای فنی پیچیده واُسیب زای خط امکان پذیر نیست، اما با اتخاذ تدابیر فنی ویژه می توان کار اجرای هات تپ را بدون بروز هر گونه ریسک و خطر به انجام رساند. برای مثال ممکن است سیال درون لوله از نوع بسیار خطرناک بوده و اجرای هات تپ روی آن پرمخاطره باشد. یا شرایطی را تصورز کنید که دمای سیال و فشار آن بالا بوده و عملیات Hot Tap را با دشواری هایی مواجه کند. در این قسم شرایط تیم های مهندسی و اجرایی باید با دقت ویژه راهکارهایی برای رفع این شرایط ویژه پیدا کرده و با اجرایی کردن کامل شان حین فرایند، عملیات را از هر خطر بالقوه ای مصون بدارند.
ممکن است امکان سنجی کار به این خروجی منتهی شود که اجرای عملیات hot tap روی لوله امکان پذیر نیست. در این شرایط باید از انجام کار امتناع کرد. البته این وظیفه مجری متبحر است که تا جای ممکن بر حسب استانداردها و تجارب خود راه حل هایی برای عملیاتی شدن کار پیدا کند اما در شرایطی که کار به هیچ عنوان ممکن نیست، اعلام آن به صریح تری شکل ممکن، حرفه ای ترین کاری است که از یک مجری متبحر انتظار می رود.
هات تپ خطوط لوله یک فرایند تخصصی با ماهیت ویژه است که دارای خطرات جانبی با ضریب شدت و ضریب وقوع بالاست. از این رو مجری کار باید توانمندی خود در خصوص رفع و پیشگیری از تمامی ایرادات احتمالی را برآورد کند و فقط در صورتی تن به اجرای هات تپ دهد که نسبت به صحت فرایند و کیفیت کار اطمینان بالایی داشته باشد. مهارت شرط اول کار است، اما اگر به اصل احتیاط مقید نباشد می تواند آسیب هایی جدی به یک فرایند اجرایی، نیروی کار دخیل در آن و نیز به یک مجتمع صنعتی بزرگ وارد کند. از این رو اخلاق حرفه ای ایحاب می کند که در صورت دریافت خروجی منفی از مطالعات امکان سنجی، تیم عملیاتی و مهندسی از اجرای کار امتناع کند و آن را مشروط به پیاده سازی اقدامات اصلاحی کند.
اجرای هات تپ در پالایشگاه
حجم بالایی از عملیات های اجرایی هات تپ در پالایشگاه های نفتی و گازی انجام می شوند. مجری کار باید نسبت به تمامی آیتم های تأثیرگذار بر کار تسلط داشته باشد و این توانایی را در خود ببیند که ضمن تمامی ملاحظات، قدرت واکنش سریع در مقابل سوانح پیش بینی نشده را نیز داشته باشد. پالایشگاه ها به لحاظ راهبردی نقش حائز اهمیتی در صنایع هر کشوری از جمله ایران را ایفا می کنند. چنان که می دانیم اقتصاد ملی ما تا درجه بالایی وابسته به این مجموعه های صنعتی است و از این رو ارتقای فن آوری های مرتبط به حوزه های پالایشگاهی، ضمن انجام مطالعات دقیق و محافظه کارانه و محتاطانه مهندسی از لوازم هر واحدی است که به نحوی ارائه دهنده بخشی از سرویس های مجتمع های پالایشگاهی محسوب می شود. مجری hot tapping نیز به تبع باید تابع قیدها و ملاحظات، و نیز دستورالعمل های اجرایی هات تپ باشد تا روند کار به بهترین شکل ممکن بدون بروز آسیب انجام شود.
پذیرش ظرفیت و محدودیت های موجود در عملیات هات تپ یکی از اولین شروط لازم برای انجام کار است. برای مثال چنان که اشاره شد سیال درون لوله نقش خنک کننده فرایند برش را دارد. حال اگر سیال کم فشار باشد ومیزان فشار آن به قدری پایین باشد که کارکرد خنک کاری مجموعه را نتواند ایفا کند بدیهی است که اجرای هات تپ فرایندی بسیار پر ریسک و پر خطر خواهد بود و باید از انجام آن امتناع کرد. البته در این شرایط نیز می توان به سراغ راهکارهای حل مسأله رفت. برای مثال می توان به کارفرما پیشنهاد داد که با تزریق سیال به صورت مقطعی یا افزایش مصنوعی فشار حین اجرای hot tap شرایط را برای عملیاتی شدن کار فراهم کند، اما اگر به هر دلیلی انجام این قسم کارها نیز امکان پذیر نبود، اجرای کار هات تپ به هیچ وجه توجیه نداشته و مجری کار باید از زیر بار این مسئولیت شانه خالی کند.
از آن چه گفته شد می توان پی برد که Hot Tap چه در خطوط لوله و چه در مخازن عوامل تعیین کننده عدیده ای دارد و باید به تمامی آن ها توجه داشت تا کار بدون کوچک ترین ایرادی انجام شود. این فرایند پیش از هر چیز مستلزم محاسبات و مطالعات مهندسی است و از این رو در درجه اول یک فرایند مهندسی محسوب می شود. تنها در صورتی که خروجی مهندسی بر امکان پذیری کار مبتنی بود می توان به سراغ مراحل عملیاتی اجرای هات تپ رفت.
انجام عملیات هات تپ زاویه دار روی خطوط لوله
شرکت پیشگام صنعت ابزار دارای تجربه متمادی عملیات های اجرایی هات تپ روی انواع خطوط لوله در سایزها و تحت فشارهای متنوع بوده است. ما در ظرف بیش از ۱۲ سال فعالیت اجرایی و پروژه ای، صدها عملیات هات تپ روی خطوط لوله و مخازن، حاوی، نفت و فرآورده های نفتی، گاز، آب، بخار و حتی گازهای خطرناک و سمی نظیر گاز ترش را به انجام رسانده ایم. از این رو دانش فنی، تجربه و مهارت کافی در پیشبرد عملیات اجرایی هات تپ به ایمن ترین شکل ممکن را داریم. شرکت پیشگام صنعت ابزار اکار گرم انشعاب گیری از سایز ½ اینچ تا ۷۲ اینچ را به صورت عملی تجربه کرده است، اما ما قابلیت و فن آوری های لازم جهت انجام کار گرم هات تپ تا سایز ۱۲۰ اینچ را نیز دارا می باشیم. از این رو آماده ایم نیازهای مشتریان در خصوص اجرای هات تپ را در اسرع وقت به انجام برسانیم.
یکی از شاخص های ایمنی که در اجرای عملیات هات تپ بسیار باید مورد توجه قرار بگیرد، شاخص های زیست محیطی و شرایط اکولوژیک حاکم بر محل انجام کار است. در بسیاری از مجتمع های صنعتی، خصوصاً مجتمع های پالایشگاهی و پتروشیمی و به ویژه صنایع ذوب و صنایع سنگین نظیر فولاد و ذوب آهن، املاح و مواد شیمیایی و گرد و غبار حاضر در محل می تواند آسیب هایی به نیروی کار و نیز روند اجرای عملیات هات تپ وارد کند. برای پیشگیری از بروز چنین رویدادهایی باید نسبت به شاخص های زیست محیطی محل اجرای عملیات هات تپ حساسیت به خرج داد. این امر از دو لحاظ دارای اهمیت است:
وجود برخی گازها و مواد شیمیایی منتشر در محل می تواند بر سلامت و ایمنی نیروی کار مجری هات تپ آسیب وارد کند. بسته به نوع مواد شیمیایی و خطراتی که دارند، این آسیب ها می توانند کوتاه مدت و قابل درمان، میان مدت و دارای عوارض و دراز مدت و صعب العلاج باشند. چه بسا برخی گازهای متصاعد در محیط حتی بتوانند به قیمت جان نیروی انسانی تمام شوند. در این شرایط اجرای عملیات هات تپ توصیه نمی شود یا با اتخاذ تدابیر ایمنی ویژه مجاز خواهد بود.
همجنین برخی مواد و سیاسلات، و نیز گازها و مواد شیمیایی می توانند در معرض حرارت مستعد بروز احتراق و آسیب به خود عملیات شوند. از آن جا که اجرای عملیات هات تپ جزو فرایندهای کار گرم محسوب می شود، ممکن است در نتیجه واکنش این مواد با حرارت های ناشی از کار گرم انشعاب گیری، شاهد رویدادهایی نظیر احتراق، اشتعال و حتی انفجار باشیم. در این دست شرایط بهتر است تمامی تدابیر لازم جهت جلوگیری از بروز این دست حوادث اتخاذ شود، و اگر راهکاریی برای رفع و پیشگیری از مساله نیز وجود نداشت، باید از انجام کار امتناع کرد.
محیط و مواد شیمیایی منتشر در آن باید برای اجرای عملیات هات تپ لحاظ شوند
یکی از بهترین روش ها برای پیشگیری از سوانح ایمنی از این دست استفاده از الگوهای MSDS برای شناسایی مواد شیمایی حاکم در محیط و برآورد میزان خطرات و آسیب های آن است. این اصطلاح مخفف Material Safety Data Sheet به معنی جدول داده های ایمنی مواد است. برای اجرای عملیات هات تپ باید پیش از آغاز به کار در محیط حاضر شد و با استفاده از تجهیزات مورد نیاز مواد و گازهای منتشر در محیط را شناسایی کرده و غلظت آن ها را مورد بررسی قرار داد. سپس می توانیم به جداول و برگه های MSDS هر یک از این مواد رجوع کرده و اطلاعات مورد نیاز در خصوص شان را کسب کنیم. فرم MSDS حاوی اطلاعات زیادی می باشد که عمده ترین شان به شرح زیر است:
مشخصات ماده شامل نام آن، سازنده آن
ماهیت ماده به لحاظ شیمیایی و فیزیکی. به این معنا که ماده مذکور ترکیبی از کدام مواد اولیه است و هر یک چه خصیصه هایی می توانند داشته باشند. از این حیث می توان واکنش پذیری ماده در مقابل دمای بالای ناشی از کار گرم، نقطه ذوب یا جوش، خصایص انفجاری و مواردی از این دست را شناسایی کرده و بر حسب آن ها تدابیر ویژه را اتخاذ کرد. همچنین راهکارهای شناسایی میزان غلطت و تراکم آن نیز از این ویژگی ها قابل دریافت است. ممکن است پیش از اجرای عملیات هات تپ و در زمان تست و بازرسی، غلظت مواد زیاد نباشد اما در حین عملیات و اجرای کار گرم به یکباره به هر دلیلی افزایش یافته باشد. مجری کار باید در این خصوص آگاهی داشته باشد تا بتواند در مواقعی که غلظت ماده بالاست نیز ابزارهای ایمنی، چه تجهیزات فنی و چه تحهیزات حفاظت سلامت شخصی را یه همراه داشته باشد.
از دیگر آیتم هایی که در جدول MSDS درح می شود میزان و نوع خطر سیال یا ماده شیمیایی است که در محیط منتشر است. برای مثال برخی مواد بر دستگاه تنفسی اثر منفی می گذارند و چه بسا در صورت حساسیت شخص، بر او آثار درازمدت و جبران ناپذیر باقی بگذارند. برخی مواد عوارض پوستی بهع همراه دارند و می توانند باعث سوزش پوست یا نفوذ به مجاری آن و ایجاد زخم ها و سایر آسیب ها به پوست شوند. حین اجرای عملیات هات تپ، تمرکز نیروی کار چنان متوجه فرایند است که شاید موجه این آثار، حتی اگر محسوس نیز باشند، نشوند. از این رو بهتر است که پیش از آغاز کار نسبت به این موارد آگاهی لازم حاصل شده باشد.
برخی مواد شیمیایی استعداد ایجاد احتراق در واکنش با حرارت ناشی از کار گرم را دارند. در خصوص این دست مواد نیز باید تدابیر لازم اندیشیده شود. در غیر این صورت نه تنها نیروی انسانی بلکه خود عملیات هات تپ و چه بسا کلیه تجهیزات و فرایندهای مجتمع صنعتی در معرض خطر قرار گیرند و به این ترتیب خسارات فراوانی متوجه مجموعه شود.
دیگر آیتمی که در جدول های msds مورد توجه قرار می گیرد کمک های اولیه به افرادی است که در نتیجه مجاورت با این مواد دچار آسیب شده اند. اصل بر این است که پیش از اجرای عملیات هات تپ به منظور پیشگیری از هر گونه حادثه ای از این دست، اقدامات احتیاطی لازم انجام گیرد. اما در صورتی که به هر دلیلی اقدامات پیشگیرانه مثمر ثمر واقع نشد و مجریان کار گرم هات تپ در نتیجه مجاورت با این مواد دچار آسیب دیدند باید کمک های اولیه لازم در اسرع وقت به ایشان منتقل شود تا میزان و شدت آسیب های وارده به صفر یا حداقل خود برسد. اقدامات تنفسی، گوارشی، پوستی، توانبخشی و مواردی از این دست آیتم هایی هستند که باید در الگوهای MSDS هر کدام از مواد شیمیایی مندرج شده باشد و به این ترتیب نیروی کار از مواجهه ایجاد شده کمترین میزان آسیب را مبتلا شود.
اجرای عملیات هات تپ و لزوم توجه به الگوهای MSDS
موارد ذکر شده بخشی از مولفه هایی بود که در الگوهای جداول MSDS در خصوص مواد شیمیایی ذکر می شوند. برای اجرای عملیات هات تپ باید به این دست الگوها توجه ویژه داشت. کار گرم هات تپ در شرایط زنده و روی خطوط لوله ای انجام می شود که حاوی سیالات اغلب قابل احتراق انجام می شود. از این رو کوچک ترین غفلتی می تواند به قیمت جان نیروی انسانی و تحمیل خسارات قابل توجه به مجموعه تمام شود. از این رو عطف توجه به الگوها و راهنماهایی از این دست از الزامات پیشاعملیاتی در هات تپو هر گونه کار گرم دیگر می باشد و باید بدان توجه داشت.
وجود و انتشار مواد شیمیایی در محیط های کاری بخشی گریزناپذیز از فرایندهای صنعتی به شمار می رود و کمتر محیط کاری را می توان یافت که به نحوی درگیر با مواد شیمیایی ساطع در محیط نباشند. اجرای عملیات هات تپ نیز از این قاعده مستثنی نیست و همواره در معرض مواد شیمیایی ای قرار دارد که به صورت بالقوه می توانند آسیب های ایمنی به فرایند اجرایی و نیروی کار وارد کنند. مجتمع های صنعتی خصوصا پالایشگاه ها و پتروشیمی ها مملو از مواد شیمیایی ای هستند که هر یک به نوبه خود می توانند منشأ خطرات بزرگی باشند. به برخی از این خطرات به شرح زیر اشاره می شود. لازم به ذکر است این مواد می توانند به همان میزان برای اجرای عملیات هات تپ نیز مضر باشند:
برخی مواد شیمیایی می توانند بر سیستم ایمنی بدن انسان آسیب وارد کرده و به این ترتیب بر او صدمات جدی وارد کنند. وقتی نیروی کار در محیطی فعالیت می کنند که دارای مواد شیمیایی است، این مواد می توانند او را دچار انواع آسیب ها، از کوچک ترین آسیب ها نظیر مسمومیت جزئی گرفته، تا آسیب های پوستی، و در مختصات خطرناک تر، آسیب های تنفسی، بینایی و چشایی کنند. اگر این مواد از نوع بسیار خطرناک نظیر گاز ترش باشند، انتشار آن ها در میحط حتی می تواند به قیمت جان نیروی کار تمام شود. بنابراین برای اجرای عملیات هات تپ باید به این نکات توجه کرد. شناسایی این مواد و ممانعت از انتشار آن ها در محیط از الزامات اجرای عملیات هات تپ است.
اجرای عملیات هات تپ و اهمیت شناسایی مواد شیمیایی خطرزل در محیط مجاور
برخی مواد شیمیایی می توانند بر فرایندهای موجود در محیط آسیب وارد کنند. برای مثاال انتشار مواد شیمیایی آتش زا و قابل احتراق در محیط هایی که کار گرم در آن ها انجام می شود می تواند منشأ آتش سوزی، انفجار و بروز خسارات مشهود بر نیروی کار و مجموعه شوند. این دست مواد شیمیایی قابل احتراق به محض تصادم با فرایندهای مربوط به کار گرم مستعد واکنش پذیری شده و به این ترتیب می توانند مجموعه را در خطر قرار دهند.
برخی مواد شیمایی می توانند آسیب هایی جدی اما نامحسوس و تدریجی بر فرایندها و تجهیزات و نیروی انسانی وارد کنند. برای مثال برخی مواد شیمیایی که در یک محیط کاری حضور مستمر و دائم دارند می توانند به مرور با تجهیزات نصب شده در محیط واکنش نشان داده و آن ها را فرسوده کنند. یا نیروی کاری را تصور کنید که برای مثال در محیطی کار می کند که در معرض مواجهه با گازهای خطرناک اما رقیق در محیط کار خود است. طبیعتاً این شرایط نیروی کار را به مرور در قبال این مواد خطرپذیرتر کرده و کار به جایی می رسد که آسیب های جدی بر سلامت او وارد می شود. البته این قسم مواد و مواجهات برای اجرای عملیات هات تپ خطرزا نیبستند. هات تپ یک فرایند ویژه است که معمولاً بازه زمانی کوتاه مدت داشته و کل فرایندهای مربوط به آن ظرف چند روز به اتمام می رسند. از این رو این دست آسیب ها خطرات جانی برای نیروی کار نخواهند داشت، مگر آن که یک مجموعه نیاز به چندین عملیات هات تپ داشته باشد و مجری عملیات ناچار باشد برای مدت طولانی در محل مشغول به فعالیت باشد.
با توجه به این که عملیات هات تپ یک کار گرم با ماهیت ویژه محسوب می شود حساسیت نسبت به این دست رویدادها امری دارای اهمیت بالاست و از همین رو برای انجام عملیات باید به تمامی متغیرهای محیطی که به نحوی آلودگی در میحط ایجاد می کنند توجه داشت. آلودگی هایی که می توانند بر اجرای عملیات هات تپ اثر منفی بگذارند را می توان به شرح زیر برشمرد:
ممکن است محیط به صورت طبیعی آلوده به مواد شیمیایی خطرزا باشد. برای مثال اگر ماهیت فرایندهایی که در مجاورت محل انجام عملیات هات تپ انجام می شوند به گونه ای باشد که مواد شیمیایی در محیط آن متصاعد شود، فرایندهای جانبی و نیروی انسانی تحت تأثیر آن قرار می گیرند. این امر می تواند منشا خطر باشد. در چنین محیطی شرایط برای اجرای عملیات هات تپ دشوار خواهد شد، خصوصاً اگر مواد منتشر شده قابل احتراق باشند و با فرایندهای کار گرم هات تپ واکنش پذیر شود.
ممکن است در نتیجه بروز ایراد در هر یک از ایستگاه های مجاور دچار انتشار سیالات و مواد شیمیایی خطرناک و قابل احتراق در فضایی شویم که عملیات هات تپ قرار است در آن جا اجرا شود. برای مثال بروز نشتی در خطوط لوله مجاور و انتشار سیال و گازهای متصاعد از آن می تواند منشأ وقوع خطر برای اجرای عملیات هات تپ باشد. در این دست شرایط باید نسبت به تداوم فعالیت های جاری کار گرم حساس بود و اقدامات لازم برای پیشگیری از وقوع هر گونه بحرانی را اتخاذ کرد.
انتشار سیال می تواند ناشی از وسایط نقلیه ای باشد که در مجاورت محل کار گرم در حال تردد هستند. ممکن است این وسایل حامل تانکرهای حاوی مواد شیمیایی باشند. در این شرایط بر حسب ماهیت سیال ممکن است برون ریزی سیال از درون تانکر به صورت طبیعی باشد یا به دلیل هر گونه سانحه ای، سیال از درون تانکر به بیرون متصاعد شود. ممکن است وسایط نقلیه حامل بشکه ها و ظرف های حاوی مواد شیمیایی خطر زا باشند و به هر دلیلی این مواد به بیرون نشت کنند. در چنین شرایطی احتمال وقوع حادثه غیر مترقبه بسیار بالاتر خواهد رفت و محیط در معرض آسیب آن ها قرار خواهد گرفت.
ممکن است در محل هایی در مجاورت محل اجرای عملیات هات تپ منافذی وجود داشته باشد که از مجرای آن ها سیال یا ماده شیمیایی خطرناک به بیرون درز می کند و محیط اجرای عملیات هات تپ را تحت تأثیر خود قرار می دهد. برای مثال دریچه های زمینی که پس ماندهای زیرزمینی در داخل آن ها در جریان هستند می توانند درون خود حاوی مواد شیمایی خطر زا برای نیروی کار و اجرای کار گرم باشند. بسیاری از تیم های اجرای عملیات هات تپ نسبت به این دست موارد آگاهی و حساسیت لازم را ندارند و چه بسا در مواجهه با آن ها هیچ راهکاری برای ارائه ندارند اما بی توجهی به این دست موارد می تواند حتی به قیمت جان نیروی انسانی و تحریب کل پروژه تمام شود.
اجرای عملیات هات تپ و ضرورت توجه به خطرات محیطی
انتشار مواد می تواند ناشی از خود فعالیت های جاری کار گرم باشد. ممکن است به هر دلیلی نیروی کار در هر یک از مراحل اجرای هات تپ دچار ایراد شود و همین ایرادات باعث وقوع خطر از ناحیه مواد شیمیایی و سیالات خطرناک شود. برای مثال فرض کنید حین جوشکاری نازل، لوله اصلی سوراخ شود و سیال از درون آن فوران کند. در این شرایط خود تیم اجرای هات تپ برای خود آسیب و خطر ایجاد کرده است و تا جای ممکن باید نسبت به ایمنی فرایندها حساسیت به خرج داد تا شاهد وقوع چنین معضلاتی نشویم.
آگاهی نسبت به موارد ذکر شده از پیش شرط های عملیات هات تپ است. مجری عملیات باید تمامی محاسبات، برنامه ریزی ها و طرح های خود را به گونه ای پیاده کند که مسائل و معضلات فوق در آن در نظر گرفته شده باشند. در غیر این صورت امکان مواجهه با خطر در حین عملیات بالا خواهد رفت و این امر به صلاح یک مجموعه اجرایی عملیات هات تپ نیست که فرایندهای خود را با ضریب ریسک بالا انجام دهد. در نوشتارهای بعدی بیشتر به این دست مسائل خواهیم پرداخت.
پیش بینی و تخصیص منابع برای انجام هر فرایند صنعتی یا خدماتی یک اصل الزام آور است. فرایند برنامه ریزی باید به گونه این انجام شود که بهترین و کارآمدترین منابع با صرف هزینه کافی، فرایند را بدون هدررفت زمان و به بهترین شکل ممکن انجام دهند. اجرای عملیات هات تپ نیز از این قاعده مستثنی نیست و فرایند آن باید به گونه ای برنامه ریزی شود که از منابع مناسب و کافی بیشترین بهره وری ممکن حاصل شود. در شناسایی و تخصیص بدون شک یک از منابعی که با آن سر و کار خواهیم داشت نیروی انسانی خواهد بود.
در اجرای عملیات هات تپ هم صلاحیت و هم ایمنی نیروی کار حائز اهمیت است
نیروی انسانی مجموعه نفرات و اپراتورهایی را شامل می ود که کلیه مراتب اجرایی فرایند را به انجام می رسانند. در فاز برنامه ریزی اجرای عملیات هات تپ باید نیروی انسانی لازم برای هر یک از فرایندها را شناسایی کرده و اقدامات لازم دبر خصوص استفاده بهینه از آن ها را مبذول داشت. بنابراین و در خصوص شناسایی نیروی انسانی باید به عوامل و مراحل زیر تأکید گذارد:
برنامه ریزی نیروی انسانی در درجه اول وابسته به شناسایی فرایندهای اجرای کار است. برای مثال اجرای عملیات هات تپ به ترتیب شامل ساخت نازل و تست آن، تست ولو، آماده سازی دستگاه هات تپ، تست و نصب آن، و در نهایت اجرای عملیات هات تپ می باشد. برنامه ریز ابتدا این مراحل را شناسایی می کند و تقدم و تأخر هر یک نسبت به دیگری را تعیین می کند. در صورتی که دو یا چند فرایند می توانند به صورت همزمان و موازی انجام شوند در خصوص روند اجرای آن ها نیز برنامه ریزی و تصمیمات لازم را اختصاص می دهد وبه این ترتیب فرایند و مراحل آن به صورت مدون مشخص می شوند. این کار مختصاتی از روند اجرای عملیات هات تپ نیز به دست می دهد.
پس از برنامه ریزی، نوبت به تخصیص نیروی کار برای هر فرایند، و شناسایی اپراتورهایی است که برای هر یک از مراحل تخصیص یافته توانایی و صلاحیت لازم را دارا می باشند. استخدام نیروی کار واجد صلاحیت از الزامات اجرای عملیات هات تپ است. این فرایند با توجه حساسیت های ویژه خود مستلزم توجه خاص است، در غیر این صورت فرایند در معرض خطرات جدی خواهد بود. فرایند اجرایی عملیات هات تپ شامل جوشکاری در ساخت نازل، آماده سازی تجهیزات، تست و بازرسی اتصالات و ولو، تست دستگاه هات تپ و در نهایت اجرای عملیات هات تپ است. تعداد نیروی انسانی مورد نیاز در هر مرحله پیشاپیش پیش بینی شده است. پس از انجام این کار، نوبت به استخدام نیروی انسانی متبحر در هر یک از این مراحل می رسد.
نیروی انسانی متبحر نیرویی است که تجربه، دانش، مهارت و تسلط کافی برای انجام وظایف مربوط به خود را داشته باشد. او باید دارای دانش نسبت به الزامات خطوط لوله باشد تا در مواقع اضطراری، و در شرایطی که بنا بهع هر دلیلی ایرادی غیر مترقبه و پیش بینی نشده در کار رخ می دهد، توان و ابتکار عمل لازم را داشته باشد. اجرای عملیات هات تپ در مقایسه با حتی بسیاری از فرایندهای جاری خطوط لوله دارای ماهیت ویژه و خاص می باشد. از این رو نیروی انسانی در هر یک از مراحل اجرای عملیات هات تپ باید آمادگی و توان واکنش در مقابل خطزرات و ایرادات را داشته باشد. در نهایت او باید بتواند ظرف مدت زمان استاندارد تعیین شده در برنامه ریزی بهترین عملکرد را داشته باشد و خروجی فرایند خود را تحویل دهد تا سایر مراحل انجام کار به تأخیر برنخورند.
در نهایت به کار گماردن تیم های مهندسی و بازرسی قوی و باتجربه نیز در امتداد همان اصل انتخاب نیروی انسانی متبحر به شمار می رود. طراحان و مهندسان نیز باید دانش کافی برای پیشبرد اهداف یک عملیات هات تپ به بهترین نحو ممکن را داشته باشند.
حتی در صورتی که بهترین نفرات و متبحرترین نیروها برای انجام کار گرم هات تپ انتخاب شده باشند، آموزش های دوره ای و پروژه ای جزوی ضروری و بی بدیل در اجرای عملیات هات تپ محسوب می شود. نیروی انسانی به خصوص در مورد الزامات ایمنی کار اشراف اولیه را داشته باشد. هر عملیات اجرایی هات تپ الزامات و اقتضائات ایمنی و فنی خاص خود را دارد. برای مقال متغیرهای فنی و ایمنی در عملیات هات تپ افقی، با زمانی که عملیات به صورت عمودی انجام خواهد شد متفاوت خواهد بود. عملیات روی خط لوله نفت با خط لوله گاز شرایط دیگری خواهد داشت. اجرای عملیات هات تپ در زمانی که کار روی خط لوله حاوی سیال گاز ترش می باشد یا دارای سیال بهار حساسیت ها و خطرات بسیار بیشتری را در مقایسه با هات تپ نفت و گاز ایجاب می کند. اپراتورها و سایر عوامل اجرایی پروژه هر چقدر هم در زمینه فرایندهای مربوط به خود تبحر داشته باشند باید در این دوره های آموزشی شرکت داشته و بتوانند آموزش های لازم در خصوص ایمنی پیشگیری از بروز سانحه، واکنش در برابر شرایط اضطراری، کمک های اولیه، استفاده از تجهیزات ایمنی، لباس کار و اطفاء حریقف و مواردی از این دست را داشته باشند.
اجرای عملیات هات تپ و نقش تعیین کننده نیروی انسانی
در نهایت تخصیص مکان مناسب برای استراحت و سکونت نیروی کار اجرای عملیات هات تپ، و تحصیص سرویس های پذیرایی و سایر تسهیلات نظیر تغذیه و… از الزامات کار است. نیروی کار باید تمامی تمرکز خود را متوجه کار اصلی خود کند و ایجاد حواشی در خصوص این گونه تسهیلات بدون شک می تواند ابعاد مخربی بر نیروی کار داشته باشد. در صورتی که نیروی انسانی را درگیر شرایط محل سکونت، نوع تغذیه، حمل و نقل و انتقال متریال ها و دستگاه ها به محل انجام عملیات هات تپ و مواردی از این دست کنیم باید منتظر بروز اشتباهات فردی در حین کار شویم. گرچه نیروی انسانی می تواند با تبحر و تعهد خود از بروز سانحه یا ایراد فنی در کار پیشگیری کند، اما این به معنای آن نیست که در این زمینه ها می توان روی تعهدات فردی نیروی انسانی حساب باز کرد.
به طور کلی نیروی انسانی یک عامل تعیین کننده در اجرای عملیات هات تپ محسوب می شود و تجهیز و آماده سازی آن، آموزش و فراهم کردن تسعیلات مناسب کاری و زیستی بسترهایی محسوب می شوند که مجری کار را در نیل به هدف خود یعنی اجرای عملیات هات تپ به بهترین نحو مکن یاری خواهد رساند.
