کنترل های عملیات هات تپ

اگر عملیات هات تپ را جزو فرایندهای ویژه خطوط لوله به شمار آوریم، بدیهی است که نکات ایمنی و کنترل های فنی نیز باید در آن ماهیت ویژه و منحصر به خود را داشته باشند. اجرای هات تپ بدون توجه به نکاتی که آن را تبدیل به فرایندی ایمن و مطمئن می کنند به هیچ عنوان توصیه نمی شود و از این رو بر مجموعه مجری عملیات hot tap واجب است که پیش از اجرای پروژه نسبت به مراتب اجرایی آن و متغیرهای تعیین کننده اش درکی کامل و جامع داشته باشند. در نتیجه برنامه ریزی و تدوین یک دستورالعمل کامل که ساز و کارهای کنترلی فلرایند رلا درج کرده باشد جزو پیش نیازهای اجرای هات تپ به شمار می رود.

در این خصوص می توان شرحی مفصل از مکانیسم های کنترلی اجرای هات تپ را ارائه داد. در این نوشتار به سرفصل برخی از این متغیرها خواهیم پرداخت تا درکی کامل تر از الزامات مدیریتی این فرایند ویژه خطوط لوله حاصل شود:

  • کنترل های محیطی: در این خصوص باید نگرشی دوجانبه داشت و هم به آسیب های وارد از ناحیه محیط به فرایند، و هم به آسیب های احتمالی اجرای هات تپ به محیط پرداخت. بدیهی است که ممکن است در حین اجرای هات تپ متغیرها و شاخص هایی در محیط موجود باشند که اجرای هات تپ را به مخاطره اندازند. مواد شیمیایی و سمی منتشر در محیط یکیاز این دست موارد هستند. از طرف دیگر خود عملیات hot tap نیز می توانتد به دلیل اهمال نیروی کار یا عدم طراحی و تدوین دقیق فرایندهای فنی به محیط آسیب برساند. از جزئی ترین مصادیق نظیر ریختن مواد زائد در مجاورت محل کار hot tap توسط اپراتورها گرفته تا مصادیق حاد و شدید نظیر سوانح خطرناکی چون احتراق و انفجار، آسیب هایی هستند که از ناحیه عملیات هات تپ متوجه محیط می شوند. مجری هات تپ باید نسبت به هر دو آیتم حساسیت کافی را داشته باشد تا از بروز هر دو پیشگیریس کند. پیش از اجرای عملیات باید شاخص های زیست محیطی به خوبی پایش شوند تا ایسمنی عملیات hot tap، و اپزراتورهای مجری فرایند تصمین شود. در ین احجرای عملیات نیز باید این مهم پیگیری شود. از سوی دیگر بازرسین و مسئولین نظارت بر اجرای hot tap نیز باید پیگیرانه و مسئولانه نسب به هر یک از مراحل اجرای هات تپ نظارت های کافی را به خرج دهند تا محیط در نتیجه هرز یک از این گام ها دچار آسیب نشود.
عملیات هات تپ
عملیات هات تپ انجام شده و کوپن استخراج شده
  • کنترل های بهداشتی: نیروی کار اولین عنصری است که در معرض آلودگی های ناشی از کار قرار می گیرد و بیش از هر دست اندرکاری در پروسه هات تپ ممکن است مواجه با بیماری های ناشی از آلودگی یا کار در محیط نا ایمن شود. از این رو حفظ سلامت نیروی کار و پایش و کنترل هر گونه عاملی که به نحوی بر سلامت و بهداشت او آسیب می رساند در اولویت اجرایی هات تپ خواهد بود. مدیریت مجموعه اجرایی هات تپ در درچه اول باید نسبت به در اختیار قرار دادن لباس کار و سایر ادوات لازم به صورت منظم و در بازه های زمانی استاندارد توجه ویژه داشته باشد. همچنین تست سلامت نیروی کار و رصد وضعیت سلامتی او جزو الزامات هر کار فنی و اجرایی به شمار می رود و از این رو باید نسبت به آن نیز اهتمام ویژه به خرج داد. نظارت بر تغذیه و فراهم کردن وعده های غذایی منظم و سالم، و نیز امکانات رفاهی متنایسب با شرایط کاری فشرده hot tap از دیگر الزاماتی است که در خصوص سلامت و بهداشت جسمی و روحی نیروی کار شایسته توجه ویژه است.
  • کنترل های فنی: درج دستورالعمل های استاندارد برای اجرای هات تپ از لوازم مهم در تضمین فرایند اجرایی خواهد بود و با توجه به این که انشعاب گیری گرم دارای خطرات و تهدیدات قابل توجه است، مستندات باید با بیشترین دقت ممکن تدوین شود. همچنین وظیفه متولیان و مسئولان اجرایی و نظارت هات تپ است که در طول فرایند گام به گام تمامی مراحل را رصد کنند و نسبت به صحت اجرای هر یک از مراحل اجرای هات تپ توجهات ویژه را مبذول دارند. کلیه مراحل این فرایند روی خطوط لوله و مخازن حاوی سیال انجام می شود و از این رو مخاطرات خاص خود را دارد. باید توجه داشت که بروز هر گونه ایراد در هر یک از مراحل فرایند می توان خطراتی جبران ناپذیر به همراه داشته باشد.
  • کنترل های پس از انجام عملیات: هرگز نباید تصور کرد که با اتمام hot tap فرایند به پایان رسیده است. با پایان عملیات هات تپ فرایندهای کنترلی مابعد عملیات می بایست به انجام برسند. در درجه اول باید نسبت به صحت عملکرد اتصالات نصب شده روی لوله پس از اجرای کار اطمینان حاصل کرد. هر گونه نشتی از ناحیه این اتصالات بدان معناست که یکی از مراحل ساخت، نصب یا عملیاتی به مشکل دچار شده است.
عملیات هات تپ
هات تپ

در صورت اطمینان از صحت عملکرد اتصالات، ابزار و ادوات عملیات اجرای هات تپ ضمن رعایت نکات ایمنی به محل حمل منتقل می شوند. یکی از مهم ترین فرایندها پس از اتمام عملیات، بازیابی دستگاه ها و اجزای عملیات به گونه ای است که برای عملیات های بعدی نیز کیفیت و صحت خود را حفظ کنند. باید فرایندهای نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه روی ابزارهای مورد نظر پیاده شود تا هیچ گونه ایرادی متوجه آن ها نشود. دستگاه هات تپ ممکن است پس از اتمام یک عملیات تا مدت ها مورد استفاده قرار نگیرد. باید فرایندهای نگهداری در آن به شیوه ای پیاده سازی شوند که دستگاه کیفیت خود را حفظ کنند.

کنترل و پایش فرایندها از اجزای بی بدیل عملیات هات تپ است. مجری hot tap به همان اندازه که نسبت به فرایندهای اجرایی حساسیت دارد، باید نسبت به نظارت و پایش فرایندها نیز به همان میزان اهتمام ورزد. صرف پیشبرد مراحل اجرایی بدون نظارت واحدهای مهندسی، می تواند محمل آسیب های جدی به عملیات باشد. چه بسیار مواردی که از همین سویه عدم توجه به فاکتورهای نظارتی به دلایلی نظیر اهمال نیروی کار، عدم تمرکز او، عدم هماهنگی های لازم، عدم اهتمام به استانداردها و دستورالعمل ها و روش های اجرایی، و حتی وجود اشتباهات در طراحی و برنامه ریزی های فنی و مهندسی دچار آسیب های جدی شده اند و فرایند اجرایی متوجه آسیب های جبران ناپذیر شده است.

اجرای هات تپ و آموزش های ایمنی

اجرای هات تپ اصول ایمنی و لوازم حفاظت فرایندی خاص خود را می طلبد. اهمیت این مولفه ها در اجرای هات تپ، چیزی کمتر از خود فرایند اجرایی عملیات هات تپ ندارد و متولیان عملیات همان قدر که نسبت به هات تپ و الزامات اجرایی آن حساسیت به خرج می دهند، باید نسبت به این مولفه ها نیز حساسیت های خاص خود را داشته باشند. حتی می توان بدیهی دانست که الزامات ایمنی اجرای هات تپ اولویت بالاتری نسبت به الزامات فنی دارند چرا که نه تنها می توانند باعث بروز ایرادات فنی شوند، بلکه مهم تر از آن، متوجه جان و سلامتی نیروی کار هستند و مستعد آن خواهند بود که نیروی انسانی را در معرض خطر و آسیب قرار دهند.

اجرای هات تپ و حفاظت فردی
اجرای هات تپ و استفاده از پوشش های ایمنی و حفاظت فردی نظیر کلاه ایمنی و دستکش

از این رو در خصوص شاخص های ایمنی، وظیفه مجری هات تپ در نظر گرفتن تمامی متغیرهای ایمنی دخیل در پروژه و وضع راهکارها و دستورالعمل ها برای پیشگیری از بروز سانحه ایمنی خواهد بود. مجموعه ایمنی باید ضمن اولویت بندی این شاخص ها راه حل هایی عمل اتخاذ کند تا اپراتورهای هات تپ و سایر نیروهای فعال در پروژه، و نیز حتی نیروها و فرایندهایی که در حول و حوش محل انجام هات تپ فعال هستند نیز از خطرات ذکر شده مصون بمانند. این دسته شاخص ها را می توان بر حسب اولویت به شرح زیر برشمرد:

  • احتراق و انفجار: چه حین انجام جوشکاری روی خط لوله زنده و چه حین اجرای هات تپ، احتمال بروز چنین حادثه ای وجود دارد. الزامات ایمنی اقتضا می کند که با وجود تمامی ملاحظات فنی برای پیشگیری از این دست سوانح، اقدامات لازم برای مواجهه با چنین شرایطی را پیش بینی کنند. اول از همه که باید نسبت به فاکتورهای فنی توجه ویژه داشت و دستورالعمل های هات تپ و جوشکاری اتصال روی خط لوله زنده زیر نظر یا با مشاوره مجموعه ایمنی صورت گیرد تا ملاحظات لازم در خصوص پیشگیری از آن لحاظ شود.

اما این به خودی خود کفایت نمی کند و لازم است مجموعه فرایندها و تجهیزات در خصوص واکنش به بروز چنین سوانحی نیز سنجیده شود و به صورت کامل در دستورالعمل ایمنی عملیات اجرای هات تپ تدوین شود. در دسترس قرار دادن کپسول های ایمنی در مجاورت محل کار و آموزش نیروی کار هات تپ به عملکرد آن، فراخوانی آتش نشانی در صورتی که احتمال و نیز شدت وقوع احتراق بالاست، مجهز کردن نیروی کار به سایر ابزارهای اطفاء حریق، قرار دادن پایگاهی برای تعبیه ابزارهای کمک اولیه در نزدیکی محل کار و انجام هماهنگی های لازم با کارفرما در این خصوص در صدر الزامات ایمنی هستند که می بایست حتما در خصوص شان اهتمام لازم را به خرج داد.

  • سقوط اجسام سنگین: سقوط اجسام سنگین در نتیجه عوامل متعددی می تواند به وقوع بپیوندد. ممکن است خود دستگاه هات تپ حین حمل و جابجایی سقوط کند. ممکن است نیروی کار دچار اهمال و بی غفلت شود و باعث سقوط اشیا از ارتفاع به زمین شود. برای مثال فیت نشدن صحیح اتصال روی خط لوله پیش از جوشکاری ممکن است باعث لقی و سقوط آن روی زمین شود. ممکن است در نتیجه فرایندهای مجاور چنین اتفاقی بیفتد. برای مثال در مجاورت و خصوصا در بالای محل انجام هات تپ فرایندی دیگر در حال انجام باشد و شی ئی از آن ناحیه به محل انجام کار سقوط کند. در تمامی این موارد احتیاطات ویژه ضروری می نماید. اول آن که تا جای ممکن عملیات هات تپ زمانی انجام شود که عملیات های موازی در مجاورت آن در حال انجام نباشند. دوم آن که در خصوص حمل و کار با دستگاه ها و ابزارها پیش و در حین اجرای هات تپ دقت ویژه به خرج داده شود. سوم آن که نیروی کار مجهز به کلاه ایمنی باشد و دیگر آن که اپراتورهای اجرای هات تپ حتما توجیه شوند که هرگز زیر هیچ دستگاه یا اتصال سنگین وزنی ولو ثابت مستقر نشوند. در صورت رعایت این نکات احتمال بروز از این ناحیه حین اجرای هات تپ به حداقل خواهد رسید.
اجرای هات تپ
اجرای عملیات هات تپ
  • انتشار گازها و مواد شیمیایی خطر زا: یکی دیگر از خطراتی که خصوصاً متوجه نیروی انسانی و محیط زیست منطقه می باشد، انتشار مواد شیمیایی در نتیجه بروز نشتی یا وجود مجاری ای است که به نحوی محل انباشت مواد شیمیایی می باشند. این مواد اگر آتش زا نیز باشند وضعیت بغرنج تر خواهد شد چرا که می توانند خصوصا با حوشکاری اتصال واکنش داده و باعث ایجاد احتراق شوند. در هر صورت باید پیش از اجرای هات تپ تمامی مواد شمیایی موجود در محیط ضمن بازدید از سایت و آزمایش های لازم، و نیز مشورت با کارفرما شناسایی شوند و راه های مهار خطرات آن ها پیش بینی شوند. پوشاندن مجاری انتشار آن ها ولو به صورت مقطعی، استفاده از ماسک های مخصوص متناسب با خطر وارده از ناحیه این مواد برای نیروی کار و اپراتورهای اجرای هات تپ، و پاکیزه کردن ناحیه جوشکاری از این دست مواد جزو اقداماتی محسوب می شوند که پیمانکار ملزم به انجام آن هاست.
  • داربست بندی یا حفاری نامطمئن: محل استقرار و تردد نیروی کار هم باید سهل الوصول باشد و هم ایمن. نیروی کار نباید بابت تردد دچار عدم تعادل یا هر گونه عدم تمرکز شوند. فضای رفت و آمد باید بقدری مهیا باشد که تردد نیروی کار اجرای هات تپ به راحت ترین شکل ممکن صورت گیرد. ضمن این که باید از ایمنی لازم برخوردار باشد. چه حین اجرای هات تپ در ارتفاع و چه در منطقه حفاری، اصول و استانداردها باید رعایت شده باشند.
  • لوازم حفاظت فردی مستعمل و غیر استاندارد: لباس های کار و لوازم حفاظت فردی باید از کیفیت لازم برخوردار باشند تا عملکرد حفاظتی خود را به نحو احسن انجام دهند.برای مثال ماسک هایی که نیروی کار حین اجرای هات تپ به کار می برند باید حداکثر کارایی را در ممانعت از استنشاق مواد آلوده داشته باشند. لباس های کار باید فاقد هر گونه سوراخ شدگی یا منفدی باشند. کلاه های ایمنی باید ایمن و مطمئن باشند، کمربندهای ایمنی باید توان تحمل وزن نیروی کار را داشته باشند. کفش کار، دستکش ها و سایر ادوات مشابه نیز به همین ترتیب باید مطمئن و عاری از هر گونه آسیب باشند تا نیروی کار با حداکثر ایمنی به اجرای هات تپ بپردازد.

توجه به این دست نکات برای پیشبرد عملیات اجرای هات تپ ضروری می باشد و هر گونه بی توجهی نسبت به آن ها می تواند تبعاتی زیان بار برای مجموعه، نیروی انسانی و اعتبار مجری عملیات هات تپ به بار بیاورد.