هوابرش یا هواگاز چگونه در هات تپ استفاده می شوند؟

هوابرش OXYFUEL یا برش اکسیژن – سوخت گاز عملیات برشی حرارتی است که در آن از اکسیژن و ماده ی قابل اشتعال گازی مثل استیلن ، پروپان ، MAPP ، پروپیلن و گاز طبیعی برای برش قطعات مختلف استفاده می کنند.

هوابرش یا هواگاز
هوابرش یا هواگاز

برش حرارتی صنعتی عملیاتی کاربردی در صنایع مختلف از جمله هات تپ است که برای انجام دادن آن از هوابرش استفاده می شود.

اجزای هوابرش به صورت دستی و مکانیزه مورد استفاده قرار می گیرند و ضخامت های ۰٫۵ تا ۲۵۰ میلی متر را با استفاده از حرارت برش می دهند.

هوابرش

هوا برش مقرون به صرفه ترین روش برای برش فولاد کربن است. هوابرش یا برش اکسیژن – سوخت گازی، موجب شکل گیری یک واکنش شیمیایی بین اکسیژن و آهن فولاد شده و اکسید آهن را به وجود می آورد. در واقع می توان هوابرش را فرایند زنگ زدگی سریع و کنترل شده توصیف کرد. شعله هایی که در هوا برش به صورت پیش گرم فولاد را داغ می کنند دمایی بالغ بر ۲۰۰۰ درجه سانتیگراد خواهند داشت. اکسیژن خالص در هوابرش با یک جریان متناوب به سمت منطقه ی داغ شده حرکت کرده و عمل اکسیداسیون را انجام می دهد.

واکنش فولاد در برابر گرما و اکسیده شدن به این شکل است که در مجاورت این دو خورده شده و از بین می رود. بنابراین با ایجاد جریانی ثابت از اکسیژن برشی مداوم و یکدست را به وجود می آورند. 

باید بدانیم که هوابرش را تنها برای فلزاتی به کار می برند که نقطه ی ذوب اکسیدهای آن ها از نقطه ی ذوب فلز پایه کم تر باشد. در این صورت واکنش اکسیداسیون بلافاصله پس از شروع با تشکیل پوسته ی محافظ متوقف می شود و دیگر برشی انجام نخواهد شد. بنابراین فولاد کم کربن و یا فولاد کم آلیاژ پایه های مناسبی برای برش خوردن با هوا برش هستند.

عناصر و اجزای عملیات هوابرش

  • شعله پیش گرم : این شعله از ترکیب سوخت گازی و اکسیژن برای تولید گرمایش لازم برای برش و واکنش اکسیداسیون تشکیل شده است. ترکیب اکسیژن و سوخت گازی در این شعله با نسبت های معینی انجام خواهد شد.
  • جریان اکسیژن : این مهم ترین عامل در کیفیت هوا برش است. خصوصیات مورد نظر برای جریان اکسیژن شامل مواردی از قبیل خلوص بالا ، فشار بالا ، جریان یکنواخت طولانی و متناسب بودن جریان با ضخامت قطعه ی پایه است.
  • تورچ (مشعل) : مشعل یا تورچ برش دارای ویژگی هایی است که از جمله ی آن ها می توان به طول ، تعداد شلنگ و شیرآلات و هم چنین ظرفیت ترکیب سازی اکسیژن و سوخت گازی ، اشاره کرد.
  • سرعت برش درون نمودارهایی از پیش نوشته شده برای بسیاری از فلزات پایه موجود است. استفاده از این نمودارها موجب ارتقای کیفیت برش می شود. سرعت برش با کیفیت برش ارتباط مستقیم و تنگاتنگی دارند.
  • مواد موجود در قطعه پایه : هوا برش فرایندی است که قابلیت اجرا روی مواد خاصی دارد. فلزاتی مثل نیکل ، کروم ، منگنز و سیلیکون می توانند واکنش اکسیداسیون را متوقف کرده و عملیات برش را ناتمام باقی بگذارند. این عناصر در شرایطی که غلظت کمی داشته باشند می تواند مانع از ایجاد برش شوند.

 

هر عملیات هوابرش موفق و با کیفیت برشی است که گوشه های آن کاملا صاف و مربعی باشد.

برش اکسیژن – سوخت گاز عملیاتی کم عارضه و بی خطر محسوب می شود اما افرادی که این عملیات را انجام می دهند متوجه می شوند که برش زدن قطعات فلزی مختلف با هوابرش کار چندان ساده ای هم نیست. دستیابی به کیفیت در عملیات هوابرش مستلزم درک بسیاری از عوامل مؤثر در کار است.  

هات تپ و هوابرش

عملیات هات تپ ، کار گرمی است که در آن با استفاده از عملیات و فرایندهای مختلف از خطوط لوله انشعاباتی تهیه می شود. این انشعابات مادامی که درون خط لوله جریان سیال برقرار است ایجاد خواهند شد. در واقع خط لوله در حین عملیات انشعاب گیری گرم تحت فشار خواهد بود. برای انشعاب گیری برشی دایره ای شکل را با استفاده از دستگاه هات تپ روی لوله ایجاد می کنند تا سیال درون خط لوله را به دورن لوله ی انشعابی بفرستند و به اصطلاح خط لوله را انتقال دهند. 

در عملیات هات تپ اتصالات یا فیتینگ هایی را به منظور آب بندی لوله در حین برش روی لوله نصب می کنند. یکی از این اتصالات اسپلیت تی نام دارد. اسپلیت تی از اجزای چندگانه ای تشکیل شده که این اجزا عبارتند از ، پدها ، نیپل و فلنج. پد در واقع قطعه لوله ای است متناسب با سایز ، جنس و ضخامت خط لوله. این قطعه لوله از قسمت طولی و دقیقا از وسط به دو نیم تقسیم می شود و پدهای بالایی و پایینی اسپلیت تی را می سازد. برش قطعه لوله به منظور ساخت پدهای اسپلیت تی در هات تپ با استفاده از هوابرش انجام می شود. پس از برش پدهای اسپلیت تی با استفاده از هوابرش نیپل و فلنج اتصال را روی آن نصب می کنند و پس از آن با استفاده از نقشه اتصال را روی لوله نصب می کنند.

در واقع زمانی که جنس خط لوله و متعاقباً جنس پدهای اتصال اسپلیت تی  متناسب برای برش با هوابرش باشند از این عملیات برای ایجاد برشی دقیق و بدون نقص استفاده خواهد شد. 

جوشکاری تیگ و موارد کاربرد آن در هات تپ

جوشکاری تیگ یا TIG یکی از بهترین روش های جوشکاری با استفاده از قوس الکتریکی است. جوشکاری در عملیات هات تپ فرایندی است که بسیار مورد استفاده و کاربردی است و از آن برای ساخت اتصالات و فیتینگ ها و همچنین نصب این اتصالات بر روی خط لوله استفاده می شود. با پایان یافتن عملیات هات تپ انشعاباتی از خطوط لوله ی مختلف گرفته می شود که این انشعابات در هر عملیات هات تپ با کمک فرایندهای جوشکاری مختلف و با طراحی به روز ایجاد خواهند شد. جوشکاری تیگ یکی از انواع فرایندهای جوشکاری است که قصد بر توضیح آن در این نوشته داریم.

جوشکاری تیگ TIG
جوشکاری تیگ TIG

جوشکاری تیگ (TIG)

جوشکاری تیگ یا Tungsten Inert Gas که با نام فنی جوشکاری قوس تنگستن تحت پوشش گاز محافظ نیز شناخته می شود یکی از مهم ترین و پرکاربردترین روش های جوشکاری در صنایع بخصوص نفت و پتروشیمی است.

جوشکاری تیگ بیشتر با نام جوش آرگون شناخته می شود و دلیل این نام گذاری استفاده از گاز آرگون (Ar) در این روش جوشکاری می باشد.

جوشکاری قوسی

قوس الکتریکی به حالتی از تخلیه ی الکتریکی درون هوا یا یک ماده ی نارسانا اطلاق می شود.

جوشکاری قوسی روشی در جوشکاری است که در آن حرارت لازم برای ذوب کردن آلیاژ و متریال قطعه ی مورد نظر را با استفاده از قوس الکتریکی بین الکترود و قطعه ی مورد نظر به وجود می آید.  جوشکاری قوسی (arc welding) یک روش جوشکاری است که از یک منبع تغذیه جوشکاری برای ایجاد قوس الکتریکی بین الکترود و ماده ی پایه برای ذوب کردن فلزات در محل جوش استفاده می ‌کنند.

روش‌های جوشکاری با قوس الکتریکی شامل موارد زیر است.

  • جوشکاری با الکترود دستی پوشش دار یا  SMAW
  • جوشکاری زیر پودری یا  SAW
  • جوشکاری با گاز محافظ یا GMAW و MIG/MAG
  • جوشکاری با گاز محافظ و الکترود تنگستنی یا  TIG

در این نوشته قصد داریم تا یکی از روش های جوشکاری به روش قوس الکتریکی و با استفاده از الکترود تنگستن یا جوشکاری تیگ را توضیح دهیم.

جوشکاری تیگ

در جوشکاری تیگ یا جوش آرگون برای ایجاد قوس جوشکاری از الکترود تنگستن استفاده می شود. الکترود تنگستن حین انجام عملیات جوشکاری مصرف نمی شود. در جوشکاری تیگ یک فضای خالی را بین الکترود و قطعه ی پایه در نظر می گیرند. سپس با استفاده از یک گاز خنثی که عموما آرگون است ، هوا را این فضای خالی بیرون می رانند. با این کار در این فضا خلاء ایجاد می شود. خلاء ایجاد شده در فضای جوشکاری مانع از اکسید شدن و مصرف الکترود تنگستن می شود. کاربرد الکترود در جوشکاری تیگ برای به وجود آوردن قوس الکتریکی و تخلیه ی برق است. دمای ایجاد شده از طرف قوس الکتریکی موجب ذوب فلزات در این نوع جوشکاری می شود.

الکترودهای تنگستن

در جوشکاری تیگ انتخاب قطر الکترود ، بستگی به شدت و نوع جریان مورد استفاده دارد. الکترودهای تنگستن اغلب در قطرهای ۰٫۲۵ تا ۶٫۳۵ میلی متر و طول ۷۶ تا ۶۱۰ میلی متر ساخته می شوند. الکترودهای تنگستن خالص نسبت به سایر الکترودها ارزان تر هستند. الکترودهای تنگستن ظرفیت حمل جریان الکتریکی کمتری دارند ، عمر کوتاهتری داشته و تنها قابل استفاده با جریان متناوب (AC) می باشند. از این الکترودها در مواردی که حساسیت کار کمتر است ، استفاده می شود.

الکترودهای تنگستن توریُم دار، ظرفیت حمل الکتریسیته بالاتری داشته و دارای عمر طولانی تری هستند. شروع قوس با این الکترودها راحت تر بوده و ثبات قوس بیشتری ایجاد می کنند. از این الکترودها اغلب در جریان مستقیم (DC) استفاده می شود.

الکترودهای زیرکونیوم دار بهترین نوع الکترود برای جوشکاری آلومینیوم و منیزیم هستند. این الکترودها مزایای هر دو نوع الکترود قبلی را دارا بوده و زمانی که از این الکترودها با جریان متناوب (AC) استفاده می شود ، پایداری قوس به همراه ظرفیت حمل جریان الکتریکی و شروع قوس مناسب را به طور همزمان فراهم می آورند.

مزیت جوشکاری تیگ

  • ایده آل بودن ظاهر جوش
  • عدم نیاز به تمیز کاری پس از جوشکاری
  • توانایی حداکثری در کنترل فرایند جوشکاری
  • مناسب برای پاس ریشه
  • کیفیت بالا
  • امکان استفاده از الکترودهای مصرفی و غیر مصرفی به صورت انتخابی و بنا به صلاح دید عملیاتی

محدودیت ها در جوشکاری تیگ

  • بالا بودن هزینه و پیچیدگی تجهیزاتی
  • نرخ رسوب کم و سرعت جوشکاری پایین
  • حساسیت بالا نسبت به آلودگی فلز پایه و الکترود مصرفی

 

عملیات جوشکاری در عملیات هات تپ می تواند برای ساخت اتصالات انشعابی در محل کارگاه و هم چنین برای نصب انواع اتصالات از جمله اتصال اسپلیت تی و سدل نیپل و غیره روی خطوط لوله مورد استفاده قرار گیرد. در عملیات هات تپ فرایندهای جوشکاری بنابر طراحی های فنی و مهندسی تعیین می شود. در این طراحی ها پس از در نظر گرفتن جنس و ضخامت لوله ، هم چنین جنس اتصالات و ماهیت سیال درون لوله روش جوشکاری انتخاب می شود. جوشکاری تیگ یا جوش آرگون یکی از پرمصرف ترین انواع عملیات جوش در پروژه های هات تپ می باشد که بنابر اصول فنی و مهندسی در بسیاری از پروژه های هات تپ به کار می روند.

ولو در هات تپ

ولو در هات تپ همان شیری است که با استفاده از آن می توان جریان خروجی را از خط لوله اصلی به انشعاب منحرف و قطع و وصل کرد. ولو در هات تپ یکی از اجزای مهم عملیات را تشکیل می دهد. بلافاصله پس از قرارگیری اتصال مورد نظر روی خط لوله اصلی شیر یا ولو روی فلنج اتصال سوار خواهد شد. در این مواقع فلنج ولو با فلنج اتصال در کنار یکدیگر قرار می گیرند.

ولو در هات تپ
ولو در هات تپ

کاربرد ولو در هات تپ و دیگر صنایع

ولو وسیله ای است که در صنعت کاربرد دارد. از ولو برای قطع و وصل کردن یا تنظیم میزان جریان و یا منحرف کردن مسیر سیالاتی هم چون گازها و مایعات استفاده می شود.

ولوها اصولا جزء اتصالات لوله هستند. ولی معمولا برای بررسی نوع کاربرد آنان می توان از دسته بندی های جداگانه استفاده کرد. در یک ولو باز سیال از فشار بالاتر به فشار پایین تر جریان می یابد.

ولوها می توانند به صورت دستی به وسیله ی یک دسته ، اهرم ، پدال و یا فلکه و یا به صورت اتوماتیک و در اثر تغییر در فشار ، دما و یا جریان کار کنند. این تغییرات ممکن است بر یک دیافراگم یا یک پیستون اثرگذار باشد و به نوبه ی خود ولو را فعال کند.

ولوها کاملا متنوع هستند و می توانند در دسته بندی های مختلفی طبقه بندی شوند. اما ولو در هات تپ از گوناگونی هایی برخوردار است. اینکه در هر عملیات هات تپ از چه نوع ولوی استفاده شود بستگی زیادی به نوع سیالی که درون خط لوله جریان دارد خواهد داشت. اینکه سیال درون لوله ی اصلی گاز باشد یا مایع در انتخاب نوع ولو تاثیرگذار خواهد بود. همچنین فشاری که سیال در هنگام خروج از لوله ی اصلی به انشعاب وارد می کند یکی دیگر از پارامترهای تعیین کننده ی نوع ولو در هات تپ خواهد بود. در ادامه قصد داریم نمونه هایی از انواع ولو در هات تپ را توضیح دهیم.

ولو در هات تپ دومین مرحله از کل عملیات را تشکیل می دهد. پس از ساخت اتصال مورد نظر مثلا اتصال اسپلیت تی و نصب آن روی خط لوله نوبت به سر هم بندی ولو خواهد رسید. تمامی اتصالات هات تپی در قسمت انتهایی خود نیپل و سپس فلنج را خواهند داشت. ولو نیز در دو سر خورد فلنج دارد. ولو در هات تپ ابزاری است که در میانه مجموعه عملیاتی قرار می گیرد. پس باید از هر دو سر به فلنج اتصال و ماشین هات تپ متصل شود. به همین دلیل است که ولو در هر دو سر خود فلنج دارد. ولو جایی است که کاتر و اجزای برش ماشین هات تپ از داخل آن وارد نیپل اتصال شده و سپس روی خط لوله ی اصلی برش را ایجاد می کند.

ولو در هات تپ جزء اتصالات دائم خواهد بود یعنی پس از پایان عملیات هات تپ ولو به همراه اتصال روی خط لوله ی اصلی باقی خواهد ماند و تنها ماشین هات تپ و اجزای آن است که از مجموعه اجزای عملیات هات تپ روی خط لوله جدا خواهد شد. پس از پایان عملیات هات تپ ، کنترل و قطع و وصل کردن جریان سیالات خروجی از خط لوله ی اصلی به لوله ی فرعی با استفاده از ولو انجام خواهد شد.  

چند نمونه از انواع ولو در هات تپ

شیر توپی (Ball valve) یا بال ولو یا شیر گازی یک نمونه از انواع ولو در هات تپ می باشد که با گردش ۹۰ درجه یا ربع گردش که در جهت مستقیم حرکت سیال است جریان آن را قطع و وصل می کند. بال ولو دارای یک قطعه راهبند است که حرکت دورانی دارد و شامل یک توپ کامل و یا نیمه کامل است. این توپ هنگامی که می چرخد مسیر سیال را باز و یا بسته ( صفر / یک ) می کند و برای تنظیم جریان استفاده نمی شود.

ولو توپی نمونه ای از ولو در هات تپ
ولو توپی نمونه ای از ولو در هات تپ

این شیرها به دلیل اطمینان بالا و نوع آب بندی مناسبی که دارند گزینه بسیار مناسبی برای استفاده در عملیات انشعاب گیری از خطوط لوله ی حاوی سیالات گازی می باشند. این شیر دارای مجرای ورودی و خروجی مرکزی است.

هزینه نگهداری پایین ،عملکرد سریع با ربع دور باز و بسته شدن ، حجم کم ، عدم نیاز به روانکار و آب بندی غیر قابل نفوذ از مزایای استفاده از ولوهای توپی در عملیات هات تپ است.

گیت ولو ( Gate valve) یا ولو دروازه ای نوع دیگری از ولو در هات تپ است. شیر دروازه ای یا گیت ولو برای قطع و وصل کردن جریان مایعات در لوله ها طراحی شده است. زمان لازم برای باز و بسته کردن این نوع شیرها معمولا زیاد است.

گیت ولو نمونه ای از ولو در هات تپ
گیت ولو نمونه ای از ولو در هات تپ

گیت ولو از پرکاربردترین و متداول ترین شیرهای صنعتی است. گیت ولو یا ولو دروازه ای در مقایسه با انواع دیگر ولوها قیمت ارزان تر و افت فشار پایین تری دارد.

 

شیر دروازه ای برای کنترل جریان فشار در خط لوله مورد استفاده قرار می گیرد.  همچنین به عنوان یک شیر مسدود کننده نیز شناخته می شود.

در ساختار این شیر یک دایره یا مستطیل قرار دارد که با حرکت آن مسیر عبور مایع کنترل می شود.

معمولا برای ساخت این شیرها از متریال چدن نرم یا خشک استفاده می شود. این شیرها کاربرد وسیعی در خطوط لوله آب سرد و گرم دارند.

این شیرها جهت رساندن افت فشار به پایین ترین سطح ، مورد استفاده قرار می گیرند و قابلیت تنظیم جریان را ندارند.

اين شيرها در عملیات هات تپ جريان سيال را به طور كامل بسته يا باز نگه می دارند. از این ولوها سر راه لوله های با طول زياد استفاده بیشتری می کنند چون میزان افت فشار در آن ها خیلی کم است.

از گیت ولوها در محدوده وسيعی از سيالات استفاده می کنند. این نوع ولوها در هنگام بسته شدن آب بندی خوبی دارد.

مهمترين موارد استفاده از اين شيرها در مايعات ويسكوز (چسبنده) همانند گريسهای سبك ، روغن های سنگين و ساير سيالات غير قابل اشتعال می باشد.

مجرابند اين شير وقتي که بطور كامل باز می ‌شود ، از مسير عبور جريان کنار می رود. اين خاصيت باعث می شود در هنگام باز بودن شیر مقاومت به حداقل میزان خود برسد. وقتيکه شير کاملاً بسته شد يک حلقه مجرابند را آب بندی می‌کند. این مجرابند میزان نشتی را حتی الامکان به صفر نزدیک خواهد کرد.

شیر پروانه ای (Butterfly) یا باترفلای ولو یک نمونه از کاربردی ترین انواع ولو در هات تپ است. ساختمان آن از يك بدنه معمولي و يك صفحه مدور كه تقريباً در وسط قرار دارد تشكيل شده است. اين صفحه حول ميله‌ ای با زاویه ی ۹۰ درجه می ‌گردد و بوسيله اهرمی به قسمت حركت دهنده ی شير وصل می ‌باشد.

ولو پروانه ای نمونه ای از ولو در هات تپ
ولو پروانه ای نمونه ای از ولو در هات تپ

هنگامی که ولو پروانه ای کاملا باز باشد ، دیسک آن در موازات جریان عبوری از خط لوله قرار گرفته و حداکثر جریان عبوری از خود را ممکن خواهد ساخت. هم چنین در صورت چرخش ۹۰ درجه ، شیر به طور کامل در وضعیت بسته قرار می گیرد.

کاربرد آسان ، نداشتن قطعات لغزنده و کشویی ، وزن کم ، قابلیت کنترل جریان ، امکان ساخت در قطرهای بزرگ ، امکان ساخت دیسک از مواد مختلف فلزی و غیر فلزی و هم چنین امکان نصب شیر در همه ی حالت های عمودی ، افقی و مایل از مزایای ولو پروانه ای می باشد.

شیرآلات مدولار یا ساندویچی (Sandwich valve) نوع دیگری از موارد استفاده ولو در هات تپ هستند. از شیرهای ساندویچی معمولا زمانی استفاده می شود که فضای کم تری برای مانور دادن در انشعاب گیری داشته باشیم. این شیرها در سایزهای متفاوتی مورد استفاده قرار می گیرند و در انواع عملیات های کنترل دبی ، کنترل فشار و جریان های یک طرفه موجود می باشند.

ولو ساندویچی نمونه ای از ولو در هات تپ
ولو ساندویچی نمونه ای از ولو در هات تپ

ولو در هات تپ با سه مشخصه مورد استفاده قرار می گیرد. این سه مشخصه عبارت اند از نوع ولو ، سایز ولو و کلاس ولو.

کلاس ولو مشخصه ای است که میزان فشار قابل تحمل ولو را تعیین می کند.

به طور مثال برای فشارهای کم تر از ۳۰۰psi ولو کلاس ۳۰۰ ، برای فشارهای ۳۰۰psi تا ۶۰۰psi ولو کلاس ۶۰۰ ، برای فشارهای ۶۰۰psi تا ۹۰۰psi ولو کلاس ۹۰۰ استفاده می شود. هم چنین در فشارهای ابلاتر نیز از ولوهای با کلاس بالاتر استفاده خواهد شد.