انجام عملیات هات تپ در اربیل

انجام عملیات هات تپ در اربیل

انجام عملیات هات تپ خطوط لوله در اربیل در مرداد ماه سال ۱۳۹۶ این عملیات هات تپ در سایز انشعاب ۲۴ اینچ روی خط لوله ۲۴ اینچی گاز انجام شده و با موفقیت به اتمام رسید

هات تپ از جمله اقداماتی در خطوط و مسیر لوله است که در منطقه خاورمیانه بعلت ماهیت نفت خیز آن دارای اهمیت بسیار بالایی است و همواره متقاضیانی از واحد های نفتی و گازی یافت می شوند که به این سرویس خطوط لوله نیاز شدید و اساسی دارند. در سال های اخیر با توجه به تلاش ها و اقداماتی که از سوی شرکت پیشگام صنعت ابزار به منظور ورود به بازار بین المللی، مخصوصاً حضور فعال در بازار خاورمیانه صورت گرفته شده است، این مجموعه موفق به دسترسی به بازار منطقه گردیده است. با وجود محدودیت های بین المللی موجود و نیز از آن جهت که بسیاری از واحد ها و شرکت های نفتی و گازی در منطقه طرف قرارداد با شرکت های بزرگ بین المللی ارائه دهنده خدمات نفتی دارند، نفوذ در بازار منطقه کمی سخت می شود. اما شرکت پیشگام صنعت ابزار با توجه به تجربه های درخشانی که در انجام عملیات هات تپ طی مدت زمانی بیشتر از ده سال داشته است توانسته است دستاورد هایی نسبی در نفوذ به بازار هات تپ منطقه داشته باشد. البته این ابتدای امر است و امید است که با بهبود شرایط بین المللی و نیز جلب اعتماد بیشتر مشتریان بالقوه در استفاده از قابلیت های منطقه، ما بتوانیم حجم بیشتری از فرایند ها و خدمات پرتابل نفتی نظیر انجام عملیات هات تپ و استاپل، ساخت اسپلیت تی و مواردی از این قبیل را به خود اختصاص دهیم. 
یکی از کشور هایی که موفق به حضور در بازار آن شده ایم کشور عراق می باشد. شرکت پیشگام صنعت ابزار از حدود ۶ سال پیش با در اختیار داشتن قرارداد انجام عملیات های نفتی و گازی نظیر هات تپ با شرکت کار گروپ واقع در اقلیم کردستان عراق، در این سال ها موفق شده است عملیات های انشعاب گرم متعدد و موفقیت آمیزی را در این منطقه به انجام برساند. از آن جا که کلیه فرایند های نفتی و پالایشگاهی کردستان عراق زیر نظر شرکت کار گروپ می باشد ما تعداد زیادی عملیات هات تپ در نقاط مختلف این اقلیم را به انجام رسانده ایم. انجام عملیات هات تپ در خورمالا، پالایشگاه مرکزی واقع در کرگوسک، اوانا، فیشخاپو واقع در منطقه مرزی زاخو و مواردی از این قبیل مناطقی هستند که شرکت پیشگام صنعت ابزار در آن ها عملیات های هات تپ متعدد را به انجام رسانده است و همه ی این عملیات ها را زیر نظر بازرسین شرکت کار فرما با موفقیت به اتمام رسیده اند و عملیاتی پر بازده را برای شرکت به دنبال داشته است.  
عملیات هات تپ
از جمله عملیات های هات تپ اخیر انجام شده در این مجموعه، هات تپ ۲۴ اینچ روی خط لوله ۳۶ اینچی صادراتی مستقر در پالایشگاه مرکزی این مجتمع بزرگ صنعتی بوده است که سال پیش با موفقیت به انجام رسید. همچنین یک عملیات ساده انشعاب گرم یا همان هات تپ در سایز ۴ اینچ روی خط لوله ۴۰ اینچی حاوی سیال آب نیز در سال گذشته به انجام رسید که در مدت زمان کوتاه و بدون بروز ایراد به اتمام رسید. در این عملیات از اتصالاتی چون اتصال سدل نیپل استفاده گردید. شایان به ذکر است هر دو عملیات نام برده روی خطوط لوله ای انجام گرفتند که در عمق زمین بودند و از این رو عملیات هات تپ در عمق و ناحیه حفاری شده دور تا دور لوله انجام پذیرفت.
اما آخرین پروژه هات تپ واقع در کردستان عراق مربوط به عملیات انشعاب گیری گرم ۲۴ اینچ روی خط لوله ۲۴ اینچی مجتمع نفتی خورمالا بود که در مرداد ماه سال ۱۳۹۶ انجام گرفت. این عملیات روی خطوط لوله گاز با فشار بالا انجام گرفت و از آن جا که تأسیسات انتقال سیال از طریق نیروگاه تأمین می شد کار تا حد زیادی وابسته به ساپورت تأسیساتی نیروگاه مذکور بود. به این منظور برای مماعنت از بروز هر گونه خاموشی خط هماهنگی های لازم با نیروگاه مذکور صورت پذیرفت. از آن جا که عملیات انشعاب گیری گرم فرایندی حساس و دشوار می باشد خاموشی خط حین انجام کار بسیار خطرناک است و به همین دلیل انجام هماهنگی های ذکر شده بسیار ضروری می نمود. تیم اجرایی عملیات هات تپ بایستی نسبت به وجود و جریان سیال درون لوله هنگام انجام جوشکاری اسپلیت تی روی لوله و اجرای هات تپ مطمین می بود و به همین جهت هماهنگی های ذکر شده بخشی ضروری از کار به شمار می رفت. 
فرایند ساخت دستگاه اسپلیت تی در این عملیات هات تپ دشواری ها و سختی های خاص خود را داشت چون اسپلیت تی ساخته شده در واقع ورودی دو انشعاب جدید به شمار می رود و از این رو در سر نیپل دار آن بایستی هم یک انشعاب ۲۴ اینچ پیش بینی می شد و هم یک انشعاب ۶ اینچی روی نیپل آن.
 
<div id=”62692477042″><script type=”text/JavaScript” src=”https://www.aparat.com/embed/485KN?data[rnddiv]=62692477042&data[responsive]=yes”></script></div>
 
در واقع عملیات هات تپ ذکر شده برای ایجاد دو انشعاب جدید روی خط لوله نام برده انجام می گرفت اما عملیات روی انشعاب ۲۴ اینچی و به شکل عمودی صورت می گرفت. فرایند طراحی اسپلیت تی با توجه به ویژگی های منحصر به فرد آن ضمن انجام پیش بینی های لازم به انجام رسید. در مرحله طراحی، باید در نظر گرفته شود که پد نیپل دار اسپلیت تی بایستی از دو جهت فشار گاز را تحمل کند، یکی از سوی انشعاب ۲۴ اینچی و دیگری از سوی انشعاب ۶ اینچی. انشعاب کوچک ۶ اینچی در اصل ورودی یک لوله ۶ اینچی به حساب آمده که بایستی به شکل موازی و در ادامه ی خط لوله اصلی روی اسپلیت تی نصب می شد. 
بعد از انجام محاسبات و به پایان رسیدن فرایند طراحی، ساخت اسپلیت تی بر اساس دستورالعمل تدوین شده برای اسپلیت تی هات تپ به انجام رسید و نصب اتصال مورد بازرسی و تست قرار گرفت که تمامی تست ها نشان از کیفیت بالا و صحت کارکرد اسپلیت تی می داد. 
متعاقب آن و پس از نصب ولو های تست شده روی سه راهی فلنج دار اسپلیت تی عملیات هات تپ توسط دستگاه هات تپ به انجام رسید. همانطور که اشاره شد عملیات شامل یک انشعاب گرم ۲۴ اینچی روی خط لوله ۲۴ اینچی حاوی سیال گاز بود و به همین جهت کاتر و دیگر تجهیزات مورد نیاز برای انشعاب گیری ۲۴ اینچی روی دستگاه هات تپ نصب و به محل انجام عملیات اعزام شد. بعد از نصب دستگاه هات تپ روی ولو، عملیات باردهی به دستگاه هات تپ شروع شده و پیشروی به منظور برش گرم لوله شروع شد. مراحل عملیات به آسانی و بدون بروز هر گونه ایراد به انجام شده و در نهایت عملیات با موفقیت کامل به اتمام رسید. این عملیات هات تپ به صورت عمودی روی خطوط و مسیر لوله گاز و در سطح زمین انجام می گرفت و از این رو شرایط محیطی کار و دمای منطقه تقریباً مساعد بود. اما پیچیدگی های فنی کار گرم نام برده بر میزان حساسیت آن اضافه می کرد که آن نیز با اتخاذ تدابیر مهندسی و پیش بینی هر متغیری که می توانست بر کار خلل وارد کند و با ایجاد ترفند هایی پربازده به انجام رسید.  
هات تپ

خطرات شیمیایی در عملیات هات تپ

خطرات شیمیایی در عملیات هات تپ خطراتی است مهم و جبران ناپذیر که در این بخش برای شما شرح می دهیم. در تمامی محیط های کاری خطراتی نیز وجود دارد به نوبه خود دارای مواد شیمیایی است که سلامت افراد حاضر از جمله پرسنل اجرایی و کارفرما را در آن محیط به خطر می اندازد.

خطرات شیمیایی در عملیات هات تپ مانند هر ماده شیمیایی دارای خواص و ماهیتی منحصر است و حد مجازی برای مواجهه دارد. معنی این جمله این است که افراد تنها در برابر میزان مشخصی از مواد شیمیایی می توانند سلامت خود را تضمین کنند و در صورتی که قرارگیری در مجاورت این مواد از حد مشخصی عبور کند، سلامت فرد به خطر می افتد. حد مجاز برخی مواد شیمیایی بسیار کم است و برخی دیگر در طبقاتی با حد مجاز بالاتر قرار دارند. اما مواد شیمیایی مختلفی نیز وجود دارند که بدن انسان به ناچیزترین مقدار آنها واکنش منفی نشان می دهد و برخی از خطرات شیمیایی در عملیات هات تپ نیز از این موضوع مستثنی نیست.

حدود تماس مجاز با آلاینده ها و مواد شیمیایی و سمی با استفاده از استانداردی به نام محدوده آستانه مجاز شناخته می شود. این میزان برای بسیاری از حیطه های کاری و نیز بسیاری مواد شیمیایی بیان شده است. اما باید دقت داشت که این مقدار مرز خطر و بی خطری برای تمام افراد جامعه و تمام گروه سنین نمی باشد.

برای دانستن میزان خطرات شیمیایی در عملیات هات تپ باید گفت حد تراکم مجاز مواد شیمیایی برای ۸ ساعت کار در طول روز و ۴۰ساعت کار در طول هفته تعیین شده است. افراد باید بدون بروز هیچ گونه علائم جانبی در طول این مدت در مجاورت این مواد قرار گیرند.

رویارویی کوتاه مدت با مواد شیمیایی حداکثر تراکمی است که کارگران در محیط کار در طی مدت کوتاه (۱۵ دقیقه) و پیوسته با آلاینده های محیط کار تماس دارد. این مجاورت و رویارویی باید بدون بروز هیچ گونه عوارضی در افراد اتفاق بیفتد. البته این تماس در هر نوبت ۸ ساعته نباید بیشتر از ۴ مرتبه صورت گیرد و فاصله زمانی بین دو تماس نباید بیشتر از یک ساعت باشد.

محیط کارگاه و عملیات هات تپ نیز به گونه ای است که انتشار مواد شیمیایی مضر در آن به وفور اتفاق می افتد.

خطرات شیمیایی در عملیات هات تپ

خطرات شیمیایی در عملیات هات تپ اعمال گوناگونی به منظور ساخت اتصالات خطوط لوله و نیز ساخت قطعات مختلف ماشین هات تپ انجام می شود. این اعمال عبارت اند از جوشکاری، برشکاری، فرزکاری و غیره. جوشکاری به تنهایی منتشر کننده هایی است که می توانند برای سیستم تنفسی افراد و به خصوص فرد جوشکار مضر باشد. همچنین دیگر اعمال ذکر شده می توانند مواد مضر دیگری را در محیط منتشر کنند. استفاده از وسایل حفاظت شخصی که از سیستم تنفسی محافظت می کنند، برای این افراد الزامی است.

خطرات شیمیایی در فاز عملیاتی هات تپ

عملیات هات تپ بر روی خطوط لوله اجرا می شود. درون این خطوط سیالات گازی و مایع در جریان اند. هرکدام از این سیالات دارای خصوصیاتی هستند که می توانند برای افراد حاضر در منطقه عملیات زیان آور باشند. خطرات شیمیایی در عملیات هات تپ عوامل گوناگونی دارد که در ادامه به ان ها می پردازیم:

خطرات شیمیایی سیال های گازی

سیالات گازی در نقاط مختلفی از لوله دچار نشتی می شوند و به راحتی در محیط پراکنده می شوند. در صورتی که استشمام این سیالات مضراتی را برای سیستم تنفسی به دنبال داشته باشد افراد از ماسک های شیمیایی استفاده می کنند. گاز هیدروژن سولفید و یا گاز ترش گازی با خاصیت سمیت و خورندگی بسیار بالا است. در صورتی که این گاز وارد دستگاه تنفسی شود فرد را با مسمومیت شدید مواجه می سازد. 

خطرات شیمیایی سیال های مایع

سیالات مایع در مراحل انتهایی عملیات هات تپ در دسترس قرار می گیرند که جز مهم ترین خطرات شیمیایی در عملیات هات تپ به شمار می رود و به محض اینکه برش بر روی لوله توسط دستگاه هات تپ تکمیل شد، سیال، اتصال، ولو و دستگاه هات تپ را تحت فشار خود قرار می دهد. در صورتی که سیال دارای فراریت باشد می تواند در مرحله جدا شدن دستگاه هات تپ از روی ولو در محیط پراکنده شود. همچنین این سیالات در هنگام جدا شدن دستگاه از روی ولو به محیط بیرونی نفوذ می کنند. میزان خطر قرارگیری در مجاورت این سیالات باید پیش از شروع عملیات هات تپ سنجیده شود تا افراد در این مراحل اقدامات لازم را انجام دهند. همچنین به تبع مخاطراتی که این سیالات برای افراد ایجاد می کنند باید از وسایل حفاظت شخصی استفاده شود.

خطرات شیمیایی در عملیات هات تپ را نمی توان نادیده گرفت و حتی الامکان باید سعی در رفع این مخاطرات داشت اما در صورتی که راه حلی برای رفع مواد شیمیایی پیدا نشود باید با استفاده از تجهیزات ایمنی و حفاظت شخصی در مجاورت این مواد عملیات را انجام دادن تا میزان آسیب به صفر برسد.

أنواع روش های تست جوشکاری در هات تپ 

هات تپ یکی از روش های انشعاب گیری بر روی خطوط لوله ی حاوی سیال می باشد. اتصالاتی است که به دو روش مکانیکی و جوشکاری به لوله و به یکدیگر متصل می شود. عمده ترین روش اتصال در هات تپ روش جوشکاری است.

در هات تپ به دلیل جریان سیال درون لوله و تعطیل نکردن خط لوله نیاز است که قبل از جوشکاری بر روی تجهیزات شرایط جوشکاری را بررسی می کنیم.

همچنین باید درباره ضخامت و جنس لوله اطلاعات کافی داشته باشیم تا در هنگام جوشکاری با مشکل مواجه نشویم. این اختلاف اندازه می تواند ناشی از باقی ماندن سیال درون لوله و خوردگی آن باشد در این صورت از ضخامت لوله کاسته می شود .

در فرایند انشعاب گیری گرم قبل از شروع هر بخشی از عملیات نیاز است است که یکسری بررسی هایی انجام شود.

عملیات هات تپ

انواع روش های جوشکاری

جوشکاری با قوس الکتریکی : از قوس الکتریکی به عنوان منبع حرارتی در جوش استفاده می شود. انواع روش های قوس الکتریکی عبارت است از:

  1. جوش با الکترود دستی پوشش دار
  2. جوش زیر پودری
  3. جوش با گاز محافظ 
  4. جوش با گاز محافظ و الکترود تنگستنی
  5. جوش پلاسما
  6. جوش مقاومتی

همچنین فرایند های جوش مقاومتی عبارت است از:

  • جوش نقطه ای
  • درز جوشی
  • جوش تکمه ای
  • جوشکاری با استفاده از قالب
  • جوشکاری حالت جامد

روش های حالت جامد شامل:

  • جوشکاری اصطحکاکی
  • جوشکاری نفوذی 
  • جوشکاری با امواج ما فوق صوت
  • جوش با گاز
  • جوش با اشعه الکترونی

روش های جوش با برق :

  •  برق متناوب
  •  برق مستقیم
  • جوش با الکترود

اما فراموش نکنید برای جوشکاری در هات تپ بیشتر از روش جوش با الکترود استفاده می کنیم.

 الکترود یک سیم روکش دار از جنس فلز است و  از دو بخش فلز جوش و پوشش روی فلز تشکیل شده است. الکترود ها انواع مختفی دارند که بسته به نوع کار و لوله از الکترود مناسب استفاده می کنند.

تست های مخرب

  • تست خمش
  • تست کشش
  • تست ضربه
  • تست شکست

معایب و مزایای جوشکاری چیست ؟

مزایا:

  • محکم و دائم بودن اتصالات
  • نداشتن محدودیت در ضخامت
  • ارزان تر بودن 

معایب:

  • عدم توانایی در جدا کردن تجهیزات
  • آسیب دیدن فلز اصلی به خاطر حرارت
  • نیاز به بررسی
  • مضر برای سلامتی افراد

<div id=”75359866636″><script type=”text/JavaScript” src=”https://www.aparat.com/embed/TiUX8?data[rnddiv]=75359866636&data[responsive]=yes”></script></div>

برشکاری در محل کارگاه هات تپ

برشکاری یکی از چند عملیات رایج و البته از خطرات عملیات هات تپ است. برشکاری علاوه بر عملیات هات تپ در عملیات استاپل نیز کاربرد دارد. در عملیات هات تپ یا انشعاب تهیه می شود به طور کلی برشکاری را در تمامی این عملیات به منظور برش قطعات لوله و نیز قطعات مورد نیاز برای اتصالات به کار می بریم.

انواع روش های برشکاری در هات تپ

برش با الکترود

این پروسه توسط الکترودهایی شبیه به الکترودهای جوشکاری انجام می شود. تفاوت این الکترودها با الکترودهای جوشکاری در این است که روکش این الکترودها از مواد پرفشار ساخته شده است. از این روش برای برش لوله و قطعات اتصالات خطوط لوله کاربرد دارد.

برش با هواگاز

این روش برشکاری از قدیمی ترین روش های برش است. در این روش از مشعلی استفاده می شود که به دو کپسول متصل است. در یکی از این کپسول ها سوخت گازی وجود دارد و در کپسول دیگر هوا یا اکسیژن وجود دارد. در این روش اکسیژن و گاز با یکدیگر مخلوط می شوند. سوخت گازی در این روش تولید کننده حرارت است و اکسیژن عامل اکساینده خواهد بود. با استفاده از این سازو کار سطح فلز یا قطعه پایه برش می خورد. از هوابرش نیز برای برش قطعات مختلف اتصالات خطوط لوله و نیز برش قطعات لوله در عملیات استفاده می کنند. می توان گفت بخشی که با استفاده از هوابرش تشکیل می شود همچون خطرات شیمیایی در عملیات هات تپ نیاز به دقت بالایی داشته و با کیفیت بالایی حاصل می شود.

برشکاری cnc

سریع ترین روش برشکاری شاید متعلق به برشکاری با دستگاه های برش باشد. با استفاده از این روش می توان بسیاری از ورق های فلزی و گالوانیزه و قطعات آهنی و آلیاژ های آن را برش زد و برای انجام دیگر اعمال آماده ساخت.

با توجه به مطالب ذکر شده در نظر گرفتن تمامی معایب و مزایا در تمامی پروژه های پر خطر از واجبات اجرای کار به شمار می رود که خطرات شیمیایی در عملیات هات تپ را می توان ار مهم ترین ان ها برشمرد.

برای دیدن ویدیو های بیشتر به آپارات مراجعه کنید

هات تپ

عملیات هات تپ و انشعاب گیری از خطوط لوله

عملیات هات تپ در واقع کار گرمی است که بستر مناسب برای تهیه ی انشعاب از خطوط لوله ی تحت فشار را فراهم می کند. پروسه ی هات تپ به این صورت است که برای انشعاب گیری از یک لوله، ابتدا برشی را بر روی آن ایجاد می کنند. این برش بدون توقف در سرویس دهی لوله، ایجاد می شود. عدم توقف در سرویس دهی لوله از بروز خسارت ها و غرامت های مالی جلوگیری می کند. خارج کردن لوله از سرویس دهی موجب قطع خدمات رسانی لوله و یا بهره برداری از آن می شود. توقف در بهره برداری از لوله قراردادهای ذیربط را تحت تأثیر قرار داده و صاحبان خط لوله را متحمل زیان خواهد کرد. عملیات هات تپ روشی به روز است که مهم ترین وجه عملکردی آن انشعاب گیری از خطوط لوله است. اما انشعاب گیری با استفاده از روش هات تپ مزیت هایی دارد که این مزیت ها موجب گستردگی اجرای عملیات هات تپ در سراسر جهان شده است. این مزیت ها عبارت اند از:

  • عدم توقف در سرویس دهی خط لوله و به تبع آن عدم افت در بهره برداری و خدمات رسانی در نقاط پایین دست خط.
  • صرفه جویی اقتصادی
  • صرفه جویی در وقت و انرژی
عملیات هات تپ و جوشکاری اسپلیت تی
عملیات هات تپ و جوشکاری اسپلیت تی

چگونگی اجرای عملیات هات تپ

پیش از اجرای عملیات هات تپ می بایست مؤلفه هایی را به منظور پردازش و ساخت تجهیزات مورد نیاز در عملیات به دست آوریم.

خطوط لوله ای که عملیات هات تپ بر روی آن انجام می شود درون پالایشگاه ها، مجتمع های پتروشیمی و صنعتی و همچنین در سطح شهرهای مختلف قرار دارند. درون این خطوط لوله، نفت و مشتقات آن، آب شرب، گاز شهری و دیگر سیالات مایع و گازی با خاصیت ها و ماهیت های شیمیایی مختلف در جریان اند.

هر کدام از این سیالات، در هر خط لوله ای جریان داشته باشند، ماهیت جداگانه ای به عملیات می دهند. یک عملیات با ریسک بیشتر و دیگری با رسیک و خطر کمتر.

عملیات هات تپ با جمع آوری اطلاعات از روی خط لوله، کلید می خورد. این اطلاعات شامل مؤلفه هایی مثل ماهیت، فشار و دمای سیال هستند. همچنین پارامترهایی در مورد خط لوله که شامل جنس لوله، سایز و ضخامت آن است، مورد بررسی قرار می گیرد.

این پارامترها و فاکتورهای اندازه گیری شده را با سایز لوله ی انشعابی منطبق می سازند و در نهایت اقدام به ترسیم نقشه ی اتصالات می کنند.

اتصالات

اتصالات را در محل کارگاه هات تپ و از روی قالب به دست آمده از نقشه های تیم فنی و مهندسی، می سازند. با استفاده از اعمالی همچون تراشکاری، برش کاری، فرزکاری، پخ زنی، سنگ زنی و جوشکاری در نهایت سازه هایی به دست می آید که اتصالات خطوط لوله نامیده می شوند.

اتصالات را پیش از شروع عملیات هات تپ بر روی خط لوله و در قسمتی که قرار است برش هات تپی ایجاد شود، نصب می کنند. زمانی که انشعابی را از خط لوله خارج می کنیم باید این اطمینان را داشته باشیم که محل خروج انشعاب از خط اصلی مقاومت لازم را در برابر فشار سیال دارد.  در صورتی که این نقطه با مقاومت و استحکام حداکثری ساخته نشود، ممکن است پس از چندی لوله ی انشعابی از متعلقات خود بر روی خط لوله جدا شود و تیم حاضر در اماکن مربوط به خطوط لوله را با مشکل مواجه سازند.

اتصالات به منظور جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی بر روی خط لوله نصب می شوند. در صورتی که فشار سیال بالا باشد از اتصالاتی با مقاومت بسیار بالا همچون اسپلیت تی استفاده می شود. در صورتی که فشار سیال ورودی به لوله ی انشعابی بالا نباشد از اتصال مقاوم به این میزان فشار مثل سدل نیپل یا ولدولت استفاده می شود.

این اتصالات شکل های گوناگونی دارند که هرکدام محل برش روی خط لوله را به نحوی پوشش می دهند تا مانع از نشت سیال به محیط بیرونی لوله شوند.

اتصال اسپلیت تی به دلیل پوشش دهی کامل دیواره ی لوله، استحکام و مقاومت بخشی بالاتری نسبت به دیگر اتصالات دارد. بنابراین میزان استفاده از این اتصال در عملیات هات تپ به مراتب بیشتر از دیگر اتصالات است.

ولو (VALVE)

ولوها شیرهای صنعتی هستند که برای قطع و وصل کردن جریان سیال، از خط لوله ی اصلی به خط لوله ی انشعابی مورد استفاده قرار می گیرند. در هر یک از پروژه های هات تپ، بسته به نوع اتصال، نوع خط لوله و ماهیت سیال، از یک نوع ولو استفاده می شود. انواع ولوهایی که در عملیات هات تپ مورد استفاده قرار می گیرند عبارت اند از ولو دروازه ای، ولو پروانه ای، ولو توپی و ولو ساندویچی.

این شیرها را با استفاده از فلنج بر روی اتصالات می بندند.

اجرای عملیات هات تپ توسط دستگاه هات تپ
اجرای عملیات هات تپ توسط دستگاه هات تپ

دستگاه هات تپ (Hot tapping machine)

این دستگاه برش روی لوله را ایجاد می کند و عملیات هات تپ را به انتها می رساند. دستگاه هات تپ دارای اجزای چند گانه است که شامل اهرم، شفت، هولدر کاتر، آداپتور، گیربکس، کاتر و مته راهنما می شود.

دستگاه هات تپ دستگاهی است که برای اجرای عملیات هات تپ نیاز به اپراتور دارد. اپراتور دستگاه هات تپ نیرویی را به دستگاه وارد می کند که این نیرو موجب پیشرفت اجزای برشی از بالا به پایین و به سمت لوله می شود.

اپراتور اهرم دستگاه را می گرداند. با گردش اهرم، شفت رو به جلو حرکت می کند و اجزای برشی دستگاه شامل کاتر و مته راهنما را به لوله نزدیک می کند. این اجزا از درون ولو می گذرند تا به دیواره ی لوله برسند.

کاتر دستگاه هات تپ دو نیروی محرک را از دو سمت دستگاه هات تپ می پذیرد. یکی نیروی گشتاور اپراتور است که با چرخش اهرم به شفت و از شفت به اجزای برشی القا می شود و موجب حرکت رو به جلوی کاتر به سمت لوله می شود. نیروی دیگر گشتاور ناشی از چرخش گیربکس است که موجب حرکت چرخشی کاتر می شود. کاتر دایره ای شکل است و با حرکت چرخشی خود برشی به شکل دایره و همسان با مقطع لوله ی انشعابی بر روی خط لوله ایجاد می کند.

اتمام عملیات هات تپ و دسترسی به سیال
اتمام عملیات هات تپ و دسترسی به سیال

گیربکس نیروی خود را از دستگاه پاوریونیت دریافت می کند. دستگاه پاوریونیت یا پاور پک خارج از محیط دستگاه هات تپ مستقر است و با استفاده از دیزل ژنراتور راه اندازی می شود. نیروی برق توسط دستگاه پاوریونیت به نیروی هیدرولیکی تبدیل می شود و نیروی هیدرولیکی حاصل می توانند گیربکس را واردار به حرکت کند. 

با چرخش گیربکس، کاتر نیز شروع به چرخش می کند و رفته رفته به دیواره ی لوله نزدیک می شود. اولین عضوی که در دستگاه هات تپ خط لوله را لمس می کند مته راهنما است. ارتفاع مته راهنما از لبه های کاتر بلند تر است و پایین تر از کاتر قرار دارد. ابتدا مته راهنما لوله را دریل می کند و پس از آن کاتر نیز به لوله رسیده و دیواره را برش می دهد.

قسمتی از دیواره ی لوله که بریده می شود کوپن نام دارد. کوطعه ی دایره ای شکل فلزی است که پیش از عملیات هات تپ بخشی از خط لوله بود. با اتمام فرایند برش می بایست دستگاه را از محل خود بر روی لوله خارج کنیم. در این موقعیت کاتر را به صورت عقب گرد از درون ولو بالا می کشیم. بدیهی که سیال از محل برش خورده به همراه دستگاه بالا می آید. پیش از خروج کامل دستگاه از محل خود شیر را در حالت بسته قرار می دهیم و پس از آن فلنج اتصال دستگاه به ولو را باز می کنیم. در این حالت دستگاه از جای خود خارج شده و مقدار کمی ا سیال که پیش از بستن ولو بالا آمده بود از محل فلنج خارج می شود. 

اجرای عملیات هات تپ

اجرای عملیات هات تپ یکی از فرایندهای فنی خطو لوله و مخازن به شمار می آید که معمولا در پالایشگاه ها و مجتمع های پتروشیمی بیشتر از سایر فیلدهای صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد، اما به طور کلی هر واحد صنعتی و خدماتی که به نحوی درگیر فرایندهای پایپینگ بوده و انتقال سیال از طریق خطوط لوله، یا ذخیره آن در مخازن بخشی از فرایندهای آن را شامل می شود می تواند به نحوی از هات تپ استفاده کند.

اجرای عملیات هات تپ دارای الزامات و مبانی فنی بسیار حساس و شایان توجه است. بی توجهی به این شاخص ها برای اجرای هات تپ به هیچ عنوان توجیه ندارد. هات تپ روی خطوط لوله و مخازنی انجام می شود که سیال درون آن ها در جریان است. اغلب سیالات نیز حاوی مواد و ترکیباتی هستند که مستعد بروز احتراق و خطرات جانی و مالی اند. این امر در خصوص مجتمع های پالایشگاهی و پتروشیمی بیشتر صدق می کند، چرا که این دسته واحدهای صنعتی استخراج کننده و تولید کننده فرآورده های نفتی و گازی هستند و از این رو خطوط لوله آن ها حاوی ترکیبات قابل اشتعال است.

بنابراین هات تپ گرچه روی انواع خطوط دارای ماهیت یکسانی بوده و فرایندها در آن به صورت مشابه انجام و تکرار می شوند، اما ساز و کار اجرای فرایند بر حسب ماهیت عملیات و ویژگی های فنی و ایمنی متمایز خواهد بود. بدیهی است که اجرای عملیات هات تپ روی خط لوله حاوی سیال آب، با اجرای hot tap روی خط لوله حاوی نفت متمایز خواهد بود. همچنین مشخص است که فرایند اجرایی هات تپ روی تانکرها و مخازن، شرایطی متفاوت با موقعیتی را خواهد داشت که اجرای عملیات هاتتپ روی یک خط لوله پرفشار به انجام می رسد. در نتیجه معمولاً مجری پروژه پیش از پذیرش اجرای عملیات هات تپ، مطالعات اولیه و طرح امکان سنجی پروژه اجرایی هات تپ را تدوین می کند. در صورتی که شرایط و توانایی های لازم برای اجرای کار وجود داشت، مجری کار گرم طبق دستورالعمل تدوینی مسئولیت کار و کلیه مراحل آن را می پذیرد. برای اجرای هاتتپ در شرایط متفاوت، روش های اجرایی و دستورالعمل های متفاوتی نیز تدوین می شود.

اجرای هات تپ
عملیات هات تپ

 

اجرای عملیات هات تپ روی خطوط لوله آب

شاید بتوان گفت ساده ترین و کم دردسرترین نوع از کار گرم، اجرای عملیات هات تپ روی خطوط لوله آب می باشد. این سیال با توجه به این که قابل اشتعال و احتراق نمی باشد، ضریب ریسک فرایند را تا حد زیادی پایین می آورد. البته این بدان معنا نیست که کار گرم روی خط لوله آب فاقد هر گونه دشواری و حساسیت است. هر فرایند انشعاب گیری دارای دشواری های خاص خود است و باید بر اساس این دشواری ها، دستورالعمل ها و روش های اجرایی متناسب با نوع کار تدوین و متغیرهای تعیین کننده بر روند اجرای کار گرم، شامل نصب اتصالات و ولو، و نیز اجرای عملیات هات تپ به دقت و صراحت تدوین شود. در خصوص خط لوله آب آیتم های واجد اهمیت در درجه اول فشار سیال درون لوله است. ماهیت فرایند اجرایی hottapping در این است که تحت حداقلی از فشار انجام آن امکان پذیر است. به عبارتی دیگر، برای کار گرم روی خط لوله حاوی آب، حتما باید کمینه ای از فشار توسط سیال در لوله وجود داشته باشد. در غیر این صورت جوشکاری و برش گرم لوله با استفاده از فرایند اجرایی هات تپ دشوار خواهد بود. برش گرم لوله توسط دستگاه هات تپ، با وجودی که سیال آب فاقد خطراتی نظیر احتراق و اشتعال است.

اجرای هات تپ روی خطوط لوله نفت و فرآورده های نفتی

این دست عملیات ها معمولا در مجتمع های پالایشگاهی، سکوهای نفتی، خطوط انتقال نفت و فرآورده ها، و نیز مجتمع های پتروشیمی انجام می گیرد. این دست سیالات نظیر آب قابل رویت هستند و به محض بروز ایراداتی نظیر نشتی سیال و همانند آن، می توان سر ریز شدن سیال را مشاهده کرد، اما بر خلاف سیال آب، اجرای هات تپ خطوط لوله نفت و فرآورده های نفتی می تواند خطراتی جدی داشته باشد. اصلی ترین دلیل بروز خطر از ناحیه سیال نفت، قابل اشتعال و احتراق آور بودن این سیال خطوط لوله است. سیال نفت در معرض حرارت و در دمای بالا قابلیت واکنش دهی زیادی دارد و از این رو ممکن است حین اجرای هات تپ روی خط لوله نفت خطراتی از این دست داشته باشیم. اجرای هات تپ جزو فرایندهای مربوط به کار گرم می باشد و از همین رو در مقایسه با سایر روش های انشعاب گیری می تواد مستعد بروز آتش سوزی، احتراق و انفجار باشد. برای پیشگیری از این دست سوانح در درجه اول می بایست یک کار مطالعاتی دقیق روی کلیه مراحل اجرای عملیات hot tap روی خط لوله باشیم.

باید هر عاملی را که به نحوی می تواند بر بروز آسیب به خط لوله، نیروی انسانی و مجموعه دامن بزند را شناسایی کرده، و بر اساس آن دستورالعمل های اجرایی دقیق به منظور پیشگیری از وقوع سوانح را تدوین کنیم. در خصوص متغیرهای تعیین کننده بر ماهیت اجرای هات تپ، بدیهی است که سیال درون لوله اولویت اول را دارد. باید ببینیم سیال دارای چه فشار و دمایی است. اگر فشار سیال از یک حد پایینی کمتر بود باید از اجرای هات تپ اجتناب کنیم. کار گرم همراه خود تولید حرارت و گرما می کند و از این رو برای رفع این گرما، در درجه اول باید تدابیری اندیشید. چنان که می دانیم بسیاری از فرایندها نظیر تراشکاری، برش سرد و مواردی از این دست ضمن اجرای کار با خود تولید حرارت می کنند. اصولا در نتیجه حرکت تماسی تیغچه تراش روی فلز به منظور تراش آن، حرارتی ایجاد می شود و حتما می بایست با اتخاذ تدابیر ویژه حرارت ایجاد شده را رفع کرد. این مورد در خصوص برش هم صدق می کند. الماسه های برش فلز، ضمن تماس و پیشروی دستگاه، حرارتی ایجاد می کنند که به منظور رعایت نکات ایمنی فنی حتما باید رفع شود. اجرای هات تپ نیز چنین ماهیتی دارد؛ از آن جا که ضمن برش لوله توسط الماسه های کاتر حرارت تولید می شود، باید راهکارهای رفع حرارت پیدا شود. این نکته از این جنبه حائز اهمیبت ویژه است که حرارت ایجاد شده می تواند با سیال نفت درون لوله واکنش ایجاد کند و خطراتی مزمن را متوجه اجرای hottapping کند.

عملیات اجرایی هات تپ
هات تپ خطوط لوله

در شرایطی که محل تماس در دسترس ماست می توان از طریق مایع هایی نظیر صابون خنک کاری، حرارت را از محل تماس گرفت، اما در دیگر شرایط نظیر اجرای هات تپ که دسترسی مستقیم به محل اجرای کار وجود ندارد، تنها موردی که می تواند حرارت را رفع کند سیال درون لوله است. سیال درون لوله ضمن جریان در داخل خط، می تواند حرارت در محل انجام برش را بگیرد و آن را جذب خود کند و ضمن حرکت، آن را به طور کلی رفع کند. بنابراین نقش خنک کننده در اجرای هات تپ را خود سیال درون لوله ایفا می کند. این سیال، به همان میزان که برای هر کار گرم خطرناک است، برای اجرای هات تپ یک مزیت بزرگ دارد که همان دفع حرارت ناشی از عملیات است. از این رو سیال باید حداقلی از فشار برای اجرای این کارکرد را داشته باشد. اگر سیال نفت درون لوله حاوی فشار پایین یا به طور کلی راکد باشد، عملیات می تواند مستعد خطرات بزرگی شود؛ چرا که همین سیال ممکن است در نتیجه حرارت ایجاد شده احتراق ایجاد کند. سیال راکد توان انتقال و انتشار حرارت را ندارد و در شرایط ایستا دیگر قابلیت رفع حرارت ایجاد شده را نخواهد داشت. بنابراین و در چنین شرایطی باید از انجام کار گرم روی خط لوله نفت و فرآورده های نفتی اجتناب کرد.

اجرای هات تپ روی خطوط لوله کم فشار نفت فقط در شرایطی امکان پذیر است که تدابیر ویژه برای افزایش فشار مقطعی سیال تا زمان اتمام کار گرم اتخاذ شود. برای مثال می توان با تزریق سیال به دورن لوله و افزودن بر فشار، فقشار مورد نظر را به حد پایین مجاز برای کار گرم رساند. یا اگر خود مجموعه قابلیت و توانایی دارد، می تواند با افزودن بر فشار خط لوله در زمان اجرای کار گرم هات تپ، شرایط را برای انشعاب گیری به این روش مهیا کند. تنها در این شرایط می توان نسبت به اجرای هات تپ در شرایطی ایمن و باثبات اطمینان حاصل کرد.

اجرای هات تپ روی خط لوله بخار

خط لوله بخار با توجه به حساسیت های بسیار بالایی که دارد از دشوارترین خطوط لوله جهت اجرای عملیات هات تپ محسوب می شود. خط لوله بخار معمولاً حاوی سیال با دما و فشار بسیار بالاست و کوچک ترین نشتی از ناحیه آن می تواند تبعاتی سنگین برای مجری کار داشته باشد. خصوصا مقاربت نیروی کار به خط لوله و در معرض مستقیم قرار گرفتن ایشان، می تواند آسیب هایی جدی نظیر سوختگی درجه سوم و آسیب دائمی به پوست و بافت های آن شود. همچنین فشار بالای آن می تواند حتی باعث بروز فجایع انسانی وخیم تر نظیر قطع اعضای بدن و چه بسا در موارد حاد منجر به مرگ شود. در نتیجه ضریب ایمنی بالای عملیات از الزامات اجرای هات تپ روی خط لوله بخار محسوب می شود و مجری کار باید در خصوص آن بیشترین و دقیق ترین حساسیت ها را منظور کند. هیچ گونه اهمال و سستی در خصوص خطوط لوله بخار جایز نیست. دستگاه hot tap machine باید به صورت کامل مورد بازرسی قرار گیرد تا بتواند دما و فشار بالای سیال بخار را تحمل کند. بست ها و اتصالات باید مورد ارزیابی قرار گیرند. پیش از آغاز کار گرم هات تپ باید تست فشار روی آن انجام شود تا نسبت به ایمنی دستگاه در حین اجرای هات تپ اطمینان حاصل شود.

شرکت پیشگام صنعت ابزار در زمینه اجرای هات تپ روی خطوط لوله بخار تا دمای ۴۷۰ درجه سانتیگراد دارای تجربه می باشد. ما با آماده سازی و تست دستگاه، و تجهیز دستگاه به ساز و کارهای خنک کننده، توانستیم عملیات را بدون بروز کوجک ترین آسیبی روی دستگاه انجام دهیم. شرکت پیشگام صنعت ابزار همچنین دستورالعملی سخت گیرانه برای اجرای هات تپ روی خط بخار تدوین کرده است که رعایت و پیاده سازی الزامات آن می تواند ضامن اجرای هات تپ به بهترین شکل ممکن باشد.

عملیات هات تپ روی خط لوله
هات تپ خطوط لوله

اجرای عملیات هات تپ روی خطوط لوله

حال و تحت این شرایط بدیهی است که اجرای هات تپ روی این دسته خطوط لوله چه خطراتی ممکن است به بار بیاورد و کوچک ترین بی توجهی به فاکتورهای فنی کار می تواند چه تبعاتی به همراه داشته باشد. در فرایند اجرایی Hot Tap دستگاه برش گردبر یا کاتر با لوله درگیر می شود و روی آن فرایند برش را به صورت دورانی انجام می دهد. چنان که می دانیم برش یک فرایند حرارت زا است و در صورتی که در مجاورت مواد شیمیایی قابل اشتعال انجام گیرد می تواند ضریب واکنش این مواد در مقابل حرارت ناشی از برش را به طرز مشهودی بالا ببرد.

حساسیت کار زمانی بالاتر می رود که بدانیم در فرایند اجرای هات تپ هیچ گونه ماده و ابزار خنک کننده ای برای خنک کردن ناحیه برش حین فرایند وجود ندارد. ماهیت فرایند هات تپ و دستگاه آن به گونه ای است که دسترسی اپرتورهای اجرایی به ناحیه برش حین فرایند در آن ناممکن است و به همین دلیل امکان خنک کاری حین اجرای هات تپ به صورت دستی وجود ندارد. در این شرایط تنها ماده خنک کننده فرایند برش، خود سیال درون لوله می باشد که با جریان خود مانع از تجمع و افزایش ایستای دمای ناحیه برش شده و به این ترتیب خود نقش کننده عملیات را بر عهده می گیرد.

در چنین شرایطی وظیفه تیم های اجرایی و فنی و مهندسی است که با محاسبه مشخصات فنی سیال و سایر مولفه های تعیین کننده امکان پذیری اجرای هات تپ و دستورالعمل آن را طراحی و تدوین کنند. خروجی این مطالعات می تواند به یکی از اشکال زیر دستور کار اجرای هات تپ برای یک عملیات مشخص را تعیین کند:

  • ممکن است فرایند امکان سنجی به این خروجی بیانجامد که با توجه به مشخصات فنی خط امکان اجرای هات تپ روی آن وجود دارد. در این شرایط باید محدودیت ها و الزامات مورد شناسایی قرار گرفته و دستورالعملی برای اجرای هات تپ تدوین شود که این محدودیت ها را به عنوان خطوط قرمز لحاظ کرده و راهکارهای عملی و اجرایی برای تخطی نکردن از آن ها پیش بینی شده باشد. بدیهی است فرایند اجرایی و عملیاتی بر اساس خروجی های مهندسی انجام خواهد شد. تیم اجرایی تحت نظارت بازرسین مهندسی مراحل اجرایی کار را بر اساس دستورالعمل تدوینی به پیش می برد و در صورتی که به هر دلیلی امکان اجرایی نشدن دستورالعمل ها نبود، ضمن مشورت با تیم مهندسی راه حل های جایگزین بررسی و اجرایی می شوند.
هات تپ
هات تپ پالایشگاه
  • ممکن است در فرایند امکان سنجی این نتیجه حاصل شود که اجرای هات تپ تحت شرایط معمولی به دلیل فاکتورهای فنی پیچیده واُسیب زای خط امکان پذیر نیست، اما با اتخاذ تدابیر فنی ویژه می توان کار اجرای هات تپ را بدون بروز هر گونه ریسک و خطر به انجام رساند. برای مثال ممکن است سیال درون لوله از نوع بسیار خطرناک بوده و اجرای هات تپ روی آن پرمخاطره باشد. یا شرایطی را تصورز کنید که دمای سیال و فشار آن بالا بوده و عملیات Hot Tap را با دشواری هایی مواجه کند. در این قسم شرایط تیم های مهندسی و اجرایی باید با دقت ویژه راهکارهایی برای رفع این شرایط ویژه پیدا کرده و با اجرایی کردن کامل شان حین فرایند، عملیات را از هر خطر بالقوه ای مصون بدارند.
  • ممکن است امکان سنجی کار به این خروجی منتهی شود که اجرای عملیات hot tap روی لوله امکان پذیر نیست. در این شرایط باید از انجام کار امتناع کرد. البته این وظیفه مجری متبحر است که تا جای ممکن بر حسب استانداردها و تجارب خود راه حل هایی برای عملیاتی شدن کار پیدا کند اما در شرایطی که کار به هیچ عنوان ممکن نیست، اعلام آن به صریح تری شکل ممکن، حرفه ای ترین کاری است که از یک مجری متبحر انتظار می رود.

هات تپ خطوط لوله یک فرایند تخصصی با ماهیت ویژه است که دارای خطرات جانبی با ضریب شدت و ضریب وقوع بالاست. از این رو مجری کار باید توانمندی خود در خصوص رفع و پیشگیری از تمامی ایرادات احتمالی را برآورد کند و فقط در صورتی تن به اجرای هات تپ دهد که نسبت به صحت فرایند و کیفیت کار اطمینان بالایی داشته باشد. مهارت شرط اول کار است، اما اگر به اصل احتیاط مقید نباشد می تواند آسیب هایی جدی به یک فرایند اجرایی، نیروی کار دخیل در آن و نیز به یک مجتمع صنعتی بزرگ وارد کند. از این رو اخلاق حرفه ای ایحاب می کند که در صورت دریافت خروجی منفی از مطالعات امکان سنجی، تیم عملیاتی و مهندسی از اجرای کار امتناع کند و آن را مشروط به پیاده سازی اقدامات اصلاحی کند.

اجرای هات تپ در پالایشگاه

حجم بالایی از عملیات های اجرایی هات تپ در پالایشگاه های نفتی و گازی انجام می شوند. مجری کار باید نسبت به تمامی آیتم های تأثیرگذار بر کار تسلط داشته باشد و این توانایی را در خود ببیند که ضمن تمامی ملاحظات، قدرت واکنش سریع در مقابل سوانح پیش بینی نشده را نیز داشته باشد. پالایشگاه ها به لحاظ راهبردی نقش حائز اهمیتی در صنایع هر کشوری از جمله ایران را ایفا می کنند. چنان که می دانیم اقتصاد ملی ما تا درجه بالایی وابسته به این مجموعه های صنعتی است و از این رو ارتقای فن آوری های مرتبط به حوزه های پالایشگاهی، ضمن انجام مطالعات دقیق و محافظه کارانه و محتاطانه مهندسی از لوازم هر واحدی است که به نحوی ارائه دهنده بخشی از سرویس های مجتمع های پالایشگاهی محسوب می شود. مجری hot tapping نیز به تبع باید تابع قیدها و ملاحظات، و نیز دستورالعمل های اجرایی هات تپ باشد تا روند کار به بهترین شکل ممکن بدون بروز آسیب انجام شود.

پذیرش ظرفیت و محدودیت های موجود در عملیات هات تپ یکی از اولین شروط لازم برای انجام کار است. برای مثال چنان که اشاره شد سیال درون لوله نقش خنک کننده فرایند برش را دارد. حال اگر سیال کم فشار باشد  ومیزان فشار آن به قدری پایین باشد که کارکرد خنک کاری مجموعه را نتواند ایفا کند بدیهی است که اجرای هات تپ فرایندی بسیار پر ریسک و پر خطر خواهد بود و باید از انجام آن امتناع کرد. البته در این شرایط نیز می توان به سراغ راهکارهای حل مسأله رفت. برای مثال می توان به کارفرما پیشنهاد داد که با تزریق سیال به صورت مقطعی یا افزایش مصنوعی فشار حین اجرای hot tap شرایط را برای عملیاتی شدن کار فراهم کند، اما اگر به هر دلیلی انجام این قسم کارها نیز امکان پذیر نبود، اجرای کار هات تپ به هیچ وجه توجیه نداشته و مجری کار باید از زیر بار این مسئولیت شانه خالی کند.

از آن چه گفته شد می توان پی برد که Hot Tap چه در خطوط لوله و چه در مخازن عوامل تعیین کننده عدیده ای دارد و باید به تمامی آن ها توجه داشت تا کار بدون کوچک ترین ایرادی انجام شود. این فرایند پیش از هر چیز مستلزم محاسبات و مطالعات مهندسی است و از این رو در درجه اول یک فرایند مهندسی محسوب می شود. تنها در صورتی که خروجی مهندسی بر امکان پذیری کار مبتنی بود می توان به سراغ مراحل عملیاتی اجرای هات تپ رفت.

هات تپ زاویه دار
انجام عملیات هات تپ زاویه دار روی خطوط لوله

شرکت پیشگام صنعت ابزار دارای تجربه متمادی عملیات های اجرایی هات تپ روی انواع خطوط لوله در سایزها و تحت فشارهای متنوع بوده است. ما در ظرف بیش از ۱۲ سال فعالیت اجرایی و پروژه ای، صدها عملیات هات تپ روی خطوط لوله و مخازن، حاوی، نفت و فرآورده های نفتی، گاز، آب، بخار و حتی گازهای خطرناک و سمی نظیر گاز ترش را به انجام رسانده ایم. از این رو دانش فنی، تجربه و مهارت کافی در پیشبرد عملیات اجرایی هات تپ به ایمن ترین شکل ممکن را داریم. شرکت پیشگام صنعت ابزار اکار گرم انشعاب گیری از سایز ½ اینچ تا ۷۲ اینچ را به صورت عملی تجربه کرده است، اما ما قابلیت و فن آوری های لازم جهت انجام کار گرم هات تپ تا سایز ۱۲۰ اینچ را نیز دارا می باشیم. از این رو آماده ایم نیازهای مشتریان در خصوص اجرای هات تپ را در اسرع وقت به انجام برسانیم.

اجرای عملیات هات تپ و MSDS

یکی از شاخص های ایمنی که در اجرای عملیات هات تپ بسیار باید مورد توجه قرار بگیرد، شاخص های زیست محیطی و شرایط اکولوژیک حاکم بر محل انجام کار است. در بسیاری از مجتمع های صنعتی، خصوصاً مجتمع های پالایشگاهی و پتروشیمی و به ویژه صنایع ذوب و صنایع سنگین نظیر فولاد و ذوب آهن، املاح و مواد شیمیایی و گرد و غبار حاضر در محل می تواند آسیب هایی به نیروی کار و نیز روند اجرای عملیات هات تپ وارد کند. برای پیشگیری از بروز چنین رویدادهایی باید نسبت به شاخص های زیست محیطی محل اجرای عملیات هات تپ حساسیت به خرج داد. این امر از دو لحاظ دارای اهمیت است:

  • وجود برخی گازها و مواد شیمیایی منتشر در محل می تواند بر سلامت و ایمنی نیروی کار مجری هات تپ آسیب وارد کند. بسته به نوع مواد شیمیایی و خطراتی که دارند، این آسیب ها می توانند کوتاه مدت و قابل درمان، میان مدت و دارای عوارض و دراز مدت و صعب العلاج باشند. چه بسا برخی گازهای متصاعد در محیط حتی بتوانند به قیمت جان نیروی انسانی تمام شوند. در این شرایط اجرای عملیات هات تپ توصیه نمی شود یا با اتخاذ تدابیر ایمنی ویژه مجاز خواهد بود.
  • همجنین برخی مواد و سیاسلات، و نیز گازها و مواد شیمیایی می توانند در معرض حرارت مستعد بروز احتراق و آسیب به خود عملیات شوند. از آن جا که اجرای عملیات هات تپ جزو فرایندهای کار گرم محسوب می شود، ممکن است در نتیجه واکنش این مواد با حرارت های ناشی از کار گرم انشعاب گیری، شاهد رویدادهایی نظیر احتراق، اشتعال و حتی انفجار باشیم. در این دست شرایط بهتر است تمامی تدابیر لازم جهت جلوگیری از بروز این دست حوادث اتخاذ شود، و اگر راهکاریی برای رفع و پیشگیری از مساله نیز وجود نداشت، باید از انجام کار امتناع کرد.
اجرای عملیات هات تپ و MSDS
محیط و مواد شیمیایی منتشر در آن باید برای اجرای عملیات هات تپ لحاظ شوند

یکی از بهترین روش ها برای پیشگیری از سوانح ایمنی از این دست استفاده از الگوهای MSDS برای شناسایی مواد شیمایی حاکم در محیط و برآورد میزان خطرات و آسیب های آن است. این اصطلاح مخفف Material Safety Data Sheet به معنی جدول داده های ایمنی مواد است. برای اجرای عملیات هات تپ باید پیش از آغاز به کار در محیط حاضر شد و با استفاده از تجهیزات مورد نیاز مواد و گازهای منتشر در محیط را شناسایی کرده و غلظت آن ها را مورد بررسی قرار داد. سپس می توانیم به جداول و برگه های MSDS هر یک از این مواد رجوع کرده و اطلاعات مورد نیاز در خصوص شان را کسب کنیم. فرم MSDS حاوی اطلاعات زیادی می باشد که عمده ترین شان به شرح زیر است:

  • مشخصات ماده شامل نام آن، سازنده آن
  • ماهیت ماده به لحاظ شیمیایی و فیزیکی. به این معنا که ماده مذکور ترکیبی از کدام مواد اولیه است و هر یک چه خصیصه هایی می توانند داشته باشند. از این حیث می توان واکنش پذیری ماده در مقابل دمای بالای ناشی از کار گرم، نقطه ذوب یا جوش، خصایص انفجاری و مواردی از این دست را شناسایی کرده و بر حسب آن ها تدابیر ویژه را اتخاذ کرد. همچنین راهکارهای شناسایی میزان غلطت و تراکم آن نیز از این ویژگی ها قابل دریافت است. ممکن است پیش از اجرای عملیات هات تپ و در زمان تست و بازرسی، غلظت مواد زیاد نباشد اما در حین عملیات و اجرای کار گرم به یکباره به هر دلیلی افزایش یافته باشد. مجری کار باید در این خصوص آگاهی داشته باشد تا بتواند در مواقعی که غلظت ماده بالاست نیز ابزارهای ایمنی، چه تجهیزات فنی و چه تحهیزات حفاظت سلامت شخصی را یه همراه داشته باشد.
  • از دیگر آیتم هایی که در جدول MSDS درح می شود میزان و نوع خطر سیال یا ماده شیمیایی است که در محیط منتشر است. برای مثال برخی مواد بر دستگاه تنفسی اثر منفی می گذارند و چه بسا در صورت حساسیت شخص، بر او آثار درازمدت و جبران ناپذیر باقی بگذارند. برخی مواد عوارض پوستی بهع همراه دارند و می توانند باعث سوزش پوست یا نفوذ به مجاری آن و ایجاد زخم ها و سایر آسیب ها به پوست شوند. حین اجرای عملیات هات تپ، تمرکز نیروی کار چنان متوجه فرایند است که شاید موجه این آثار، حتی اگر محسوس نیز باشند، نشوند. از این رو بهتر است که پیش از آغاز کار نسبت به این موارد آگاهی لازم حاصل شده باشد.

برخی مواد شیمیایی استعداد ایجاد احتراق در واکنش با حرارت ناشی از کار گرم را دارند. در خصوص این دست مواد نیز باید تدابیر لازم اندیشیده شود. در غیر این صورت نه تنها نیروی انسانی بلکه خود عملیات هات تپ و چه بسا کلیه تجهیزات و فرایندهای مجتمع صنعتی در معرض خطر قرار گیرند و به این ترتیب خسارات فراوانی متوجه مجموعه شود.

  • دیگر آیتمی که در جدول های msds مورد توجه قرار می گیرد کمک های اولیه به افرادی است که در نتیجه مجاورت با این مواد دچار آسیب شده اند. اصل بر این است که پیش از اجرای عملیات هات تپ به منظور پیشگیری از هر گونه حادثه ای از این دست، اقدامات احتیاطی لازم انجام گیرد. اما در صورتی که به هر دلیلی اقدامات پیشگیرانه مثمر ثمر واقع نشد و مجریان کار گرم هات تپ در نتیجه مجاورت با این مواد دچار آسیب دیدند باید کمک های اولیه لازم در اسرع وقت به ایشان منتقل شود تا میزان و شدت آسیب های وارده به صفر یا حداقل خود برسد. اقدامات تنفسی، گوارشی، پوستی، توانبخشی و مواردی از این دست آیتم هایی هستند که باید در الگوهای MSDS هر کدام از مواد شیمیایی مندرج شده باشد و به این ترتیب نیروی کار از مواجهه ایجاد شده کمترین میزان آسیب را مبتلا شود.
هات تپ و MSDS
اجرای عملیات هات تپ و لزوم توجه به الگوهای MSDS

موارد ذکر شده بخشی از مولفه هایی بود که در الگوهای جداول MSDS در خصوص مواد شیمیایی ذکر می شوند. برای اجرای عملیات هات تپ باید به این دست الگوها توجه ویژه داشت. کار گرم هات تپ در شرایط زنده و روی خطوط لوله ای انجام می شود که حاوی سیالات اغلب قابل احتراق انجام می شود. از این رو کوچک ترین غفلتی می تواند به قیمت جان نیروی انسانی و تحمیل خسارات قابل توجه به مجموعه تمام شود. از این رو عطف توجه به الگوها و راهنماهایی از این دست از الزامات پیشاعملیاتی در هات تپ و هر گونه کار گرم دیگر می باشد و باید بدان توجه داشت.

اجرای عملیات هات تپ و خطرات محیطی

وجود و انتشار مواد شیمیایی در محیط های کاری بخشی گریزناپذیز از فرایندهای صنعتی به شمار می رود و کمتر محیط کاری را می توان یافت که به نحوی درگیر با مواد شیمیایی ساطع در محیط نباشند. اجرای عملیات هات تپ نیز از این قاعده مستثنی نیست و همواره در معرض مواد شیمیایی ای قرار دارد که به صورت بالقوه می توانند آسیب های ایمنی به فرایند اجرایی و نیروی کار وارد کنند. مجتمع های صنعتی خصوصا پالایشگاه ها و پتروشیمی ها مملو از مواد شیمیایی ای هستند که هر یک به نوبه خود می توانند منشأ خطرات بزرگی باشند. به برخی از این خطرات به شرح زیر اشاره می شود. لازم به ذکر است این مواد می توانند به همان میزان برای اجرای عملیات هات تپ نیز مضر باشند:

  • برخی مواد شیمیایی می توانند بر سیستم ایمنی بدن انسان آسیب وارد کرده و به این ترتیب بر او صدمات جدی وارد کنند. وقتی نیروی کار در محیطی فعالیت می کنند که دارای مواد شیمیایی است، این مواد می توانند او را دچار انواع آسیب ها، از کوچک ترین آسیب ها نظیر مسمومیت جزئی گرفته، تا آسیب های پوستی، و در مختصات خطرناک تر، آسیب های تنفسی، بینایی و چشایی کنند. اگر این مواد از نوع بسیار خطرناک نظیر گاز ترش باشند، انتشار آن ها در میحط حتی می تواند به قیمت جان نیروی کار تمام شود. بنابراین برای اجرای عملیات هات تپ باید به این نکات توجه کرد. شناسایی این مواد و ممانعت از انتشار آن ها در محیط از الزامات اجرای عملیات هات تپ است.
اجرای عملیات هات تپ
اجرای عملیات هات تپ و اهمیت شناسایی مواد شیمیایی خطرزل در محیط مجاور
  • برخی مواد شیمیایی می توانند بر فرایندهای موجود در محیط آسیب وارد کنند. برای مثاال انتشار مواد شیمیایی آتش زا و قابل احتراق در محیط هایی که کار گرم در آن ها انجام می شود می تواند منشأ آتش سوزی، انفجار و بروز خسارات مشهود بر نیروی کار و مجموعه شوند. این دست مواد شیمیایی قابل احتراق به محض تصادم با فرایندهای مربوط به کار گرم مستعد واکنش پذیری شده و به این ترتیب می توانند مجموعه را در خطر قرار دهند.
  • برخی مواد شیمایی می توانند آسیب هایی جدی اما نامحسوس و تدریجی بر فرایندها و تجهیزات و نیروی انسانی وارد کنند. برای مثال برخی مواد شیمیایی که در یک محیط کاری حضور مستمر و دائم دارند می توانند به مرور با تجهیزات نصب شده در محیط واکنش نشان داده و آن ها را فرسوده کنند. یا نیروی کاری را تصور کنید که برای مثال در محیطی کار می کند که در معرض مواجهه با گازهای خطرناک اما رقیق در محیط کار خود است. طبیعتاً این شرایط نیروی کار را به مرور در قبال این مواد خطرپذیرتر کرده و کار به جایی می رسد که آسیب های جدی بر سلامت او وارد می شود. البته این قسم مواد و مواجهات برای اجرای عملیات هات تپ خطرزا نیبستند. هات تپ یک فرایند ویژه است که معمولاً بازه زمانی کوتاه مدت داشته و کل فرایندهای مربوط به آن ظرف چند روز به اتمام می رسند. از این رو این دست آسیب ها خطرات جانی برای نیروی کار نخواهند داشت، مگر آن که یک مجموعه نیاز به چندین عملیات هات تپ داشته باشد و مجری عملیات ناچار باشد برای مدت طولانی در محل مشغول به فعالیت باشد.

با توجه به این که عملیات هات تپ یک کار گرم با ماهیت ویژه محسوب می شود حساسیت نسبت به این دست رویدادها امری دارای اهمیت بالاست و از همین رو برای انجام عملیات باید به تمامی متغیرهای محیطی که به نحوی آلودگی در میحط ایجاد می کنند توجه داشت. آلودگی هایی که می توانند بر اجرای عملیات هات تپ اثر منفی بگذارند را می توان به شرح زیر برشمرد:

  • ممکن است محیط به صورت طبیعی آلوده به مواد شیمیایی خطرزا باشد. برای مثال اگر ماهیت فرایندهایی که در مجاورت محل انجام عملیات هات تپ انجام می شوند به گونه ای باشد که مواد شیمیایی در محیط آن متصاعد شود، فرایندهای جانبی و نیروی انسانی تحت تأثیر آن قرار می گیرند. این امر می تواند منشا خطر باشد. در چنین محیطی شرایط برای اجرای عملیات هات تپ دشوار خواهد شد، خصوصاً اگر مواد منتشر شده قابل احتراق باشند و با فرایندهای کار گرم هات تپ واکنش پذیر شود.
  • ممکن است در نتیجه بروز ایراد در هر یک از ایستگاه های مجاور دچار انتشار سیالات و مواد شیمیایی خطرناک و قابل احتراق در فضایی شویم که عملیات هات تپ قرار است در آن جا اجرا شود. برای مثال بروز نشتی در خطوط لوله مجاور و انتشار سیال و گازهای متصاعد از آن می تواند منشأ وقوع خطر برای اجرای عملیات هات تپ باشد. در این دست شرایط باید نسبت به تداوم فعالیت های جاری کار گرم حساس بود و اقدامات لازم برای پیشگیری از وقوع هر گونه بحرانی را اتخاذ کرد.
  • انتشار سیال می تواند ناشی از وسایط نقلیه ای باشد که در مجاورت محل کار گرم در حال تردد هستند. ممکن است این وسایل حامل تانکرهای حاوی مواد شیمیایی باشند. در این شرایط بر حسب ماهیت سیال ممکن است برون ریزی سیال از درون تانکر به صورت طبیعی باشد یا به دلیل هر گونه سانحه ای، سیال از درون تانکر به بیرون متصاعد شود. ممکن است وسایط نقلیه حامل بشکه ها و ظرف های حاوی مواد شیمیایی خطر زا باشند و به هر دلیلی این مواد به بیرون نشت کنند. در چنین شرایطی احتمال وقوع حادثه غیر مترقبه بسیار بالاتر خواهد رفت و محیط در معرض آسیب آن ها قرار خواهد گرفت.
  • ممکن است در محل هایی در مجاورت محل اجرای عملیات هات تپ منافذی وجود داشته باشد که از مجرای آن ها سیال یا ماده شیمیایی خطرناک به بیرون درز می کند و محیط اجرای عملیات هات تپ را تحت تأثیر خود قرار می دهد. برای مثال دریچه های زمینی که پس ماندهای زیرزمینی در داخل آن ها در جریان هستند می توانند درون خود حاوی مواد شیمایی خطر زا برای نیروی کار و اجرای کار گرم باشند. بسیاری از تیم های اجرای عملیات هات تپ نسبت به این دست موارد آگاهی و حساسیت لازم را ندارند و چه بسا در مواجهه با آن ها هیچ راهکاری برای ارائه ندارند اما بی توجهی به این دست موارد می تواند حتی به قیمت جان نیروی انسانی و تحریب کل پروژه تمام شود.
  • عملیات هات تپ و آسیب های محیطی
    اجرای عملیات هات تپ و ضرورت توجه به خطرات محیطی

  • انتشار مواد می تواند ناشی از خود فعالیت های جاری کار گرم باشد. ممکن است به هر دلیلی نیروی کار در هر یک از مراحل اجرای هات تپ دچار ایراد شود و همین ایرادات باعث وقوع خطر از ناحیه مواد شیمیایی و سیالات خطرناک شود. برای مثال فرض کنید حین جوشکاری نازل، لوله اصلی سوراخ شود و سیال از درون آن فوران کند. در این شرایط خود تیم اجرای هات تپ برای خود آسیب و خطر ایجاد کرده است و تا جای ممکن باید نسبت به ایمنی فرایندها حساسیت به خرج داد تا شاهد وقوع چنین معضلاتی نشویم.

آگاهی نسبت به موارد ذکر شده از پیش شرط های عملیات هات تپ است. مجری عملیات باید تمامی محاسبات، برنامه ریزی ها و طرح های خود را به گونه ای پیاده کند که مسائل و معضلات فوق در آن در نظر گرفته شده باشند. در غیر این صورت امکان مواجهه با خطر در حین عملیات بالا خواهد رفت و این امر به صلاح یک مجموعه اجرایی عملیات هات تپ نیست که فرایندهای خود را با ضریب ریسک بالا انجام دهد. در نوشتارهای بعدی بیشتر به این دست مسائل خواهیم پرداخت.

اجرای عملیات هات تپ و عوامل انسانی

پیش بینی و تخصیص منابع برای انجام هر فرایند صنعتی یا خدماتی یک اصل الزام آور است. فرایند برنامه ریزی باید به گونه این انجام شود که بهترین و کارآمدترین منابع با صرف هزینه کافی، فرایند را بدون هدررفت زمان و به بهترین شکل ممکن انجام دهند. اجرای عملیات هات تپ نیز از این قاعده مستثنی نیست و فرایند آن باید به گونه ای برنامه ریزی شود که از منابع مناسب و کافی بیشترین بهره وری ممکن حاصل شود. در شناسایی و تخصیص بدون شک یک از منابعی که با آن سر و کار خواهیم داشت نیروی انسانی خواهد بود.

اجرای هات تپ و نیروی انسانی
در اجرای عملیات هات تپ هم صلاحیت و هم ایمنی نیروی کار حائز اهمیت است

نیروی انسانی مجموعه نفرات و اپراتورهایی را شامل می ود که کلیه مراتب اجرایی فرایند را به انجام می رسانند. در فاز برنامه ریزی اجرای عملیات هات تپ باید نیروی انسانی لازم برای هر یک از فرایندها را شناسایی کرده  و اقدامات لازم دبر خصوص استفاده بهینه از آن ها را مبذول داشت. بنابراین و در خصوص شناسایی نیروی انسانی باید به عوامل و مراحل زیر تأکید گذارد:

  • برنامه ریزی نیروی انسانی در درجه اول وابسته به شناسایی فرایندهای اجرای کار است. برای مثال اجرای عملیات هات تپ به ترتیب شامل ساخت نازل و تست آن، تست ولو، آماده سازی دستگاه هات تپ، تست و نصب آن، و در نهایت اجرای عملیات هات تپ می باشد. برنامه ریز ابتدا این مراحل را شناسایی می کند و تقدم و تأخر هر یک نسبت به دیگری را تعیین می کند. در صورتی که دو یا چند فرایند می توانند به صورت همزمان و موازی انجام شوند در خصوص روند اجرای آن ها نیز برنامه ریزی و تصمیمات لازم را اختصاص می دهد وبه این ترتیب فرایند و مراحل آن به صورت مدون مشخص می شوند. این کار مختصاتی از روند اجرای عملیات هات تپ نیز به دست می دهد.
  • پس از برنامه ریزی، نوبت به تخصیص نیروی کار برای هر فرایند، و شناسایی اپراتورهایی است که برای هر یک از مراحل تخصیص یافته توانایی و صلاحیت لازم را دارا می باشند. استخدام نیروی کار واجد صلاحیت از الزامات اجرای عملیات هات تپ است. این فرایند با توجه حساسیت های ویژه خود مستلزم توجه خاص است، در غیر این صورت فرایند در معرض خطرات جدی خواهد بود. فرایند اجرایی عملیات هات تپ شامل جوشکاری در ساخت نازل، آماده سازی تجهیزات، تست و بازرسی اتصالات و ولو، تست دستگاه هات تپ و در نهایت اجرای عملیات هات تپ است. تعداد نیروی انسانی مورد نیاز در هر مرحله پیشاپیش پیش بینی شده است. پس از انجام این کار، نوبت به استخدام نیروی انسانی متبحر در هر یک از این مراحل می رسد.

نیروی انسانی متبحر نیرویی است که تجربه، دانش، مهارت و تسلط کافی برای انجام وظایف مربوط به خود را داشته باشد. او باید دارای دانش نسبت به الزامات خطوط لوله باشد تا در مواقع اضطراری، و در شرایطی که بنا بهع هر دلیلی ایرادی غیر مترقبه و پیش بینی نشده در کار رخ می دهد، توان و ابتکار عمل لازم را داشته باشد. اجرای عملیات هات تپ در مقایسه با حتی بسیاری از فرایندهای جاری خطوط لوله دارای ماهیت ویژه و خاص می باشد. از این رو نیروی انسانی در هر یک از مراحل اجرای عملیات هات تپ باید آمادگی و توان واکنش در مقابل خطزرات و ایرادات را داشته باشد. در نهایت او باید بتواند ظرف مدت زمان استاندارد تعیین شده در برنامه ریزی بهترین عملکرد را داشته باشد و خروجی فرایند خود را تحویل دهد تا سایر مراحل انجام کار به تأخیر برنخورند.

در نهایت به کار گماردن تیم های مهندسی و بازرسی قوی و باتجربه نیز در امتداد همان اصل انتخاب نیروی انسانی متبحر به شمار می رود. طراحان و مهندسان نیز باید دانش کافی برای پیشبرد اهداف یک عملیات هات تپ به بهترین نحو ممکن را داشته باشند.

  • حتی در صورتی که بهترین نفرات و متبحرترین نیروها برای انجام کار گرم هات تپ انتخاب شده باشند، آموزش های دوره ای و پروژه ای جزوی ضروری و بی بدیل در اجرای عملیات هات تپ محسوب می شود. نیروی انسانی به خصوص در مورد الزامات ایمنی کار اشراف اولیه را داشته باشد. هر عملیات اجرایی هات تپ الزامات و اقتضائات ایمنی و فنی خاص خود را دارد. برای مقال متغیرهای فنی و ایمنی در عملیات هات تپ افقی، با زمانی که عملیات به صورت عمودی انجام خواهد شد متفاوت خواهد بود. عملیات روی خط لوله نفت با خط لوله گاز شرایط دیگری خواهد داشت. اجرای عملیات هات تپ در زمانی که کار روی خط لوله حاوی سیال گاز ترش می باشد یا دارای سیال بهار حساسیت ها و خطرات بسیار بیشتری را در مقایسه با هات تپ نفت و گاز ایجاب می کند. اپراتورها و سایر عوامل اجرایی پروژه هر چقدر هم در زمینه فرایندهای مربوط به خود تبحر داشته باشند باید در این دوره های آموزشی شرکت داشته و بتوانند آموزش های لازم در خصوص ایمنی پیشگیری از بروز سانحه، واکنش در برابر شرایط اضطراری، کمک های اولیه، استفاده از تجهیزات ایمنی، لباس کار و اطفاء حریقف و مواردی از این دست را داشته باشند.
اپراتورهای اجرای عملیات هات تپ
اجرای عملیات هات تپ و نقش تعیین کننده نیروی انسانی
  • در نهایت تخصیص مکان مناسب برای استراحت و سکونت نیروی کار اجرای عملیات هات تپ، و تحصیص سرویس های پذیرایی و سایر تسهیلات نظیر تغذیه و… از الزامات کار است. نیروی کار باید تمامی تمرکز خود را متوجه کار اصلی خود کند و ایجاد حواشی در خصوص این گونه تسهیلات بدون شک می تواند ابعاد مخربی بر نیروی کار داشته باشد. در صورتی که نیروی انسانی را درگیر شرایط محل سکونت، نوع تغذیه، حمل و نقل و انتقال متریال ها و دستگاه ها به محل انجام عملیات هات تپ و مواردی از این دست کنیم باید منتظر بروز اشتباهات فردی در حین کار شویم. گرچه نیروی انسانی می تواند با تبحر و تعهد خود از بروز سانحه یا ایراد فنی در کار پیشگیری کند، اما این به معنای آن نیست که در این زمینه ها می توان روی تعهدات فردی نیروی انسانی حساب باز کرد.

به طور کلی نیروی انسانی یک عامل تعیین کننده در اجرای عملیات هات تپ محسوب می شود و تجهیز و آماده سازی آن، آموزش و فراهم کردن تسعیلات مناسب کاری و زیستی بسترهایی محسوب می شوند که مجری کار را در نیل به هدف خود یعنی اجرای عملیات هات تپ به بهترین نحو مکن یاری خواهد رساند.

اجرای هات تپ

اجرای هات تپ یکی از فرایندهای فنی خطو لوله و مخازن به شمار می آید که معمولا در پالایشگاه ها و مجتمع های پتروشیمی بیشتر از سایر فیلدهای صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد، اما به طور کلی هر واحد صنعتی و خدماتی که به نحوی درگیر فرایندهای پایپینگ بوده و انتقال سیال از طریق خطوط لوله، یا ذخیره آن در مخازن بخشی از فرایندهای آن را شامل می شود می تواند به نحوی از آن استفاده کند.

اجرای هات تپ دارای الزامات و مبانی فنی بسیار حساس و شایان توجه است. بی توجهی به این شاخص ها برای اجرای هات تپ به هیچ عنوان توجیه ندارد. هات تپ روی خطوط لوله و مخازنی انجام می شود که سیال درون آن ها در جریان است. اغلب سیالات نیز حاوی مواد و ترکیباتی هستند که مستعد بروز احتراق و خطرات جانی و مالی اند. این امر در خصوص مجتمع های پالایشگاهی و پتروشیمی بیشتر صدق می کند، چرا که این دسته واحدهای صنعتی استخراج کننده و تولید کننده فرآورده های نفتی و گازی هستند و از این رو خطوط لوله آن ها حاوی ترکیبات قابل اشتعال است.

 

هات تپ
اجرای عملیات هات تپ روی خطوط لوله

حال و تحت این شرایط بدیهی است که اجرای هات تپ روی این دسته خطوط لوله چه خطراتی ممکن است به بار بیاورد و کوچک تین بی توجهی به فاکتورهای فنی کار می تواند چه تبعاتی به همراه داشته باشد. در فرایند اجرایی Hot Tap دستگاه برش گردبر یا کاتر با لوله درگیر می شود و روی آن فرایند برش را به صورت دورانی انجام می دهد. چنان که می دانیم برش یک فرایند حرارت زا است و در صورتی که در مجاورت مواد شیمیایی قابل اشتعال انجام گیرد می تواند ضریب واکنش این مواد در مقابل حرارت ناشی از برش را به طرز مشهودی بالا ببرد.

حساسیت کار زمانی بالاتر می رود که بدانیم در فرایند اجرای هات تپ هیچ گونه ماده و ابزار خنک کننده ای برای خنک کردن ناحیه برش حین فرایند وجود ندارد. ماهیت فرایند هات تپ و دستگاه آن به گونه ای است که دسترسی اپرتورهای اجرایی به ناحیه برش حین فرایند در آن ناممکن است و به همین دلیل امکان خنک کاری حین اجرای هات تپ به صورت دستی وجود ندارد. در این شرایط تنها ماده خنک کننده فرایند برش، خود سیال درون لوله می باشد که با جریان خود مانع از تجمع و افزایش ایستای دمای ناحیه برش شده و به این ترتیب خود نقش کننده عملیات را بر عهده می گیرد.

در چنین شرایطی وظیفه تیم های اجرایی و فنی و مهندسی است که با محاسبه مشخصات فنی سیال و سایر مولفه های تعیین کننده امکان پذیری اجرای هات تپ و دستورالعمل آن را طراحی و تدوین کنند. خروجی این مطالعات می تواند به یکی از اشکال زیر دستور کار اجرای هات تپ برای یک عملیات مشخص را تعیین کند:

  • ممکن است فرایند امکان سنجی به این خروجی بیانجامد که با توجه به مشخصات فنی خط امکان اجرای هات تپ روی آن وجود دارد. در این شرایط باید محدودیت ها و الزامات مورد شناسایی قرار گرفته و دستورالعملی برای اجرای هات تپ تدوین شود که این محدودیت ها را به عنوان خطوط قرمز لحاظ کرده و راهکارهای عملی و اجرایی برای تخطی نکردن از آن ها پیش بینی شده باشد. بدیهی است فرایند اجرایی و عملیاتی بر اساس خروجی های مهندسی انجام خواهد شد. تیم اجرایی تحت نظارت بازرسین مهندسی مراحل اجرایی کار را بر اساس دستورالعمل تدوینی به پیش می برد و در صورتی که به هر دلیلی امکان اجرایی نشدن دستورالعمل ها نبود، ضمن مشورت با تیم مهندسی راه حل های جایگزین بررسی و احرایی می شوند.
  • ممکن است در فرایند امکان سنجی این نتیجه حاصل شود که اجرای هات تپ تحت شرایط معمولی به دلیل فاکتورهای فنی پیچیده واُسیب زای خط امکان پذیر نیست، اما با اتخاذ تدابیر فنی ویژه می توان کار اجرای هات تپ را بدون بروز هر گونه ریسک و خطر به انجام رساند. برای مثال ممکن است سیال درون لوله از نوع بسیار خطرناک بوده و اجرای هات تپ روی آن پرمخاطره باشد. یا شرایطی را تصورز کنید که دمای سیال و فشار آن بالا بوده و عملیات Hot Tap را با دشواری هایی مواجه کند. در این قسم شرایط تیم های مهندسی و اجرایی باید با دقت ویژه راهکارهایی برای رفع این شرایط ویژه پیدا کرده و با اجرایی کردن کامل شان حین فرایند، عملیات را از هر خطر بالقوه ای مصون بدارند.
  • ممکن است امکان سنجی کار به این خروجی منتهی شود که اجرای عملیات هات تپ روی لوله امکان پذیر نیست. در این شرایط باید از انجام کار امتناع کرد. البته این وظیفه مجری متبحر است که تا جای ممکن بر حسب استانداردها و تجارب خود راه حل هایی برای عملیاتی شدن کار پیدا کند اما در شرایطی که کار به هیچ عنوان ممکن نیست، اعلام آن به صریح تری شکل ممکن، حرفه ای ترین کاری است که از یک مجری متبحر انتظار می رود.
هات تپ پالایشگاه
اجرای هات تپ در پالایشگاه

برای مثال چنان که اشاره شد سیال درون لوله نقش خنک کننده فرایند برش را دارد. حال اگر سیال کم فشار باشد  ومیزان فشار آن به قدری پایین باشد که کارکرد خنک کاری مجموعه را نتواند ایفا کند بدیهی است که اجرای هات تپ فرایندی بسیار پر ریسک و پر خطر خواهد بود و باید از انجام آن امتناع کرد. البته در این شرایط نیز می توان به سراغ راهکارهای حل مسأله رفت. برای مثال می توان به کارفرما پیشنهاد داد که با تزریق سیال به صورت مقطعی یا افزایش مصنوعی فشار حین اجرای هات تپ شرایط را برای عملیاتی شدن کار فراهم کند، اما اگر به هر دلیلی انجام این قسم کارها نیز امکان پذیر نبود، اجرای کار هات تپ به هیچ وجه توجیه نداشته و مجری کار باید از زیر بار این مسئولیت شانه خالی کند.

از آن چه گفته شد می توان پی برد که Hot Tap چه در خطوط لوله و چه در مخازن عوامل تعیین کننده عدیده ای دارد و باید به تمامی آن ها توجه داشت تا کار بدون کوچک ترین ایرادی انجام شود. این فرایند پیش از هر چیز مستلزم محاسبات و مطالعات مهندسی است و از این رو در درجه اول یک فرایند مهندسی محسوب می شود. تنها در صورتی که خروجی مهندسی بر امکان پذیری کار مبتنی بود می توان به سراغ مراحل عملیاتی اجرای هات تپ رفت.