اجرای هات تپ و آموزش های ایمنی

اجرای هات تپ اصول ایمنی و لوازم حفاظت فرایندی خاص خود را می طلبد. اهمیت این مولفه ها در اجرای هات تپ، چیزی کمتر از خود فرایند اجرایی عملیات هات تپ ندارد و متولیان عملیات همان قدر که نسبت به هات تپ و الزامات اجرایی آن حساسیت به خرج می دهند، باید نسبت به این مولفه ها نیز حساسیت های خاص خود را داشته باشند. حتی می توان بدیهی دانست که الزامات ایمنی اجرای هات تپ اولویت بالاتری نسبت به الزامات فنی دارند چرا که نه تنها می توانند باعث بروز ایرادات فنی شوند، بلکه مهم تر از آن، متوجه جان و سلامتی نیروی کار هستند و مستعد آن خواهند بود که نیروی انسانی را در معرض خطر و آسیب قرار دهند.

اجرای هات تپ و حفاظت فردی
اجرای هات تپ و استفاده از پوشش های ایمنی و حفاظت فردی نظیر کلاه ایمنی و دستکش

از این رو در خصوص شاخص های ایمنی، وظیفه مجری هات تپ در نظر گرفتن تمامی متغیرهای ایمنی دخیل در پروژه و وضع راهکارها و دستورالعمل ها برای پیشگیری از بروز سانحه ایمنی خواهد بود. مجموعه ایمنی باید ضمن اولویت بندی این شاخص ها راه حل هایی عمل اتخاذ کند تا اپراتورهای هات تپ و سایر نیروهای فعال در پروژه، و نیز حتی نیروها و فرایندهایی که در حول و حوش محل انجام هات تپ فعال هستند نیز از خطرات ذکر شده مصون بمانند. این دسته شاخص ها را می توان بر حسب اولویت به شرح زیر برشمرد:

  • احتراق و انفجار: چه حین انجام جوشکاری روی خط لوله زنده و چه حین اجرای هات تپ، احتمال بروز چنین حادثه ای وجود دارد. الزامات ایمنی اقتضا می کند که با وجود تمامی ملاحظات فنی برای پیشگیری از این دست سوانح، اقدامات لازم برای مواجهه با چنین شرایطی را پیش بینی کنند. اول از همه که باید نسبت به فاکتورهای فنی توجه ویژه داشت و دستورالعمل های هات تپ و جوشکاری اتصال روی خط لوله زنده زیر نظر یا با مشاوره مجموعه ایمنی صورت گیرد تا ملاحظات لازم در خصوص پیشگیری از آن لحاظ شود.

اما این به خودی خود کفایت نمی کند و لازم است مجموعه فرایندها و تجهیزات در خصوص واکنش به بروز چنین سوانحی نیز سنجیده شود و به صورت کامل در دستورالعمل ایمنی عملیات اجرای هات تپ تدوین شود. در دسترس قرار دادن کپسول های ایمنی در مجاورت محل کار و آموزش نیروی کار هات تپ به عملکرد آن، فراخوانی آتش نشانی در صورتی که احتمال و نیز شدت وقوع احتراق بالاست، مجهز کردن نیروی کار به سایر ابزارهای اطفاء حریق، قرار دادن پایگاهی برای تعبیه ابزارهای کمک اولیه در نزدیکی محل کار و انجام هماهنگی های لازم با کارفرما در این خصوص در صدر الزامات ایمنی هستند که می بایست حتما در خصوص شان اهتمام لازم را به خرج داد.

  • سقوط اجسام سنگین: سقوط اجسام سنگین در نتیجه عوامل متعددی می تواند به وقوع بپیوندد. ممکن است خود دستگاه هات تپ حین حمل و جابجایی سقوط کند. ممکن است نیروی کار دچار اهمال و بی غفلت شود و باعث سقوط اشیا از ارتفاع به زمین شود. برای مثال فیت نشدن صحیح اتصال روی خط لوله پیش از جوشکاری ممکن است باعث لقی و سقوط آن روی زمین شود. ممکن است در نتیجه فرایندهای مجاور چنین اتفاقی بیفتد. برای مثال در مجاورت و خصوصا در بالای محل انجام هات تپ فرایندی دیگر در حال انجام باشد و شی ئی از آن ناحیه به محل انجام کار سقوط کند. در تمامی این موارد احتیاطات ویژه ضروری می نماید. اول آن که تا جای ممکن عملیات هات تپ زمانی انجام شود که عملیات های موازی در مجاورت آن در حال انجام نباشند. دوم آن که در خصوص حمل و کار با دستگاه ها و ابزارها پیش و در حین اجرای هات تپ دقت ویژه به خرج داده شود. سوم آن که نیروی کار مجهز به کلاه ایمنی باشد و دیگر آن که اپراتورهای اجرای هات تپ حتما توجیه شوند که هرگز زیر هیچ دستگاه یا اتصال سنگین وزنی ولو ثابت مستقر نشوند. در صورت رعایت این نکات احتمال بروز از این ناحیه حین اجرای هات تپ به حداقل خواهد رسید.
اجرای هات تپ
اجرای عملیات هات تپ
  • انتشار گازها و مواد شیمیایی خطر زا: یکی دیگر از خطراتی که خصوصاً متوجه نیروی انسانی و محیط زیست منطقه می باشد، انتشار مواد شیمیایی در نتیجه بروز نشتی یا وجود مجاری ای است که به نحوی محل انباشت مواد شیمیایی می باشند. این مواد اگر آتش زا نیز باشند وضعیت بغرنج تر خواهد شد چرا که می توانند خصوصا با حوشکاری اتصال واکنش داده و باعث ایجاد احتراق شوند. در هر صورت باید پیش از اجرای هات تپ تمامی مواد شمیایی موجود در محیط ضمن بازدید از سایت و آزمایش های لازم، و نیز مشورت با کارفرما شناسایی شوند و راه های مهار خطرات آن ها پیش بینی شوند. پوشاندن مجاری انتشار آن ها ولو به صورت مقطعی، استفاده از ماسک های مخصوص متناسب با خطر وارده از ناحیه این مواد برای نیروی کار و اپراتورهای اجرای هات تپ، و پاکیزه کردن ناحیه جوشکاری از این دست مواد جزو اقداماتی محسوب می شوند که پیمانکار ملزم به انجام آن هاست.
  • داربست بندی یا حفاری نامطمئن: محل استقرار و تردد نیروی کار هم باید سهل الوصول باشد و هم ایمن. نیروی کار نباید بابت تردد دچار عدم تعادل یا هر گونه عدم تمرکز شوند. فضای رفت و آمد باید بقدری مهیا باشد که تردد نیروی کار اجرای هات تپ به راحت ترین شکل ممکن صورت گیرد. ضمن این که باید از ایمنی لازم برخوردار باشد. چه حین اجرای هات تپ در ارتفاع و چه در منطقه حفاری، اصول و استانداردها باید رعایت شده باشند.
  • لوازم حفاظت فردی مستعمل و غیر استاندارد: لباس های کار و لوازم حفاظت فردی باید از کیفیت لازم برخوردار باشند تا عملکرد حفاظتی خود را به نحو احسن انجام دهند.برای مثال ماسک هایی که نیروی کار حین اجرای هات تپ به کار می برند باید حداکثر کارایی را در ممانعت از استنشاق مواد آلوده داشته باشند. لباس های کار باید فاقد هر گونه سوراخ شدگی یا منفدی باشند. کلاه های ایمنی باید ایمن و مطمئن باشند، کمربندهای ایمنی باید توان تحمل وزن نیروی کار را داشته باشند. کفش کار، دستکش ها و سایر ادوات مشابه نیز به همین ترتیب باید مطمئن و عاری از هر گونه آسیب باشند تا نیروی کار با حداکثر ایمنی به اجرای هات تپ بپردازد.

توجه به این دست نکات برای پیشبرد عملیات اجرای هات تپ ضروری می باشد و هر گونه بی توجهی نسبت به آن ها می تواند تبعاتی زیان بار برای مجموعه، نیروی انسانی و اعتبار مجری عملیات هات تپ به بار بیاورد.

هات تپ و ملاحظات ایمنی مواد شیمیایی

هات تپ از جمله فرایندهای حساس در مقابل شرایط محیطی است و آلودگی های محیط می توانند سریعاً روی آن تأثیر بگذارد. مواد شیمیایی موجود در محل انجام عملیات هات تپ از دو حیث می توانند بر فرایند آسیب وارد کنند. مواد شیمیایی خطرزا می توانند نیروی انسانی را تحت تأثیر قرار دهد و به وی آسیب برسانند، همچنین مواد و املاح شمیایی قابل احتراق می توانند با حرارت ناشی از جوشکاری هات تپ یا خود عملیات برش گرم هات تپ واکنش نشان داده و در نتیجه شاهد آتش سوزی، احتراق و حتی انفجار هم باشیم که طبیعتاً تبعات بسیار سنگینی را به بار خواهد آورد.

اجرای هات تپ و MSDS
استفاده از ماسک اکسیژن برای عملیات هات تپ روی خط H2S

با توجه به این نکات شناسایی املاح و مواد شیمیایی و اتخاذ تدابیری برای به حداقل رساندن آسیب هایی که این مواد می توانند بر عملیات هات تپ وارد کنند ضروری است. در نوشتار پیش به جداول و الگوهای MSDS به معنی جدول داده های ایمنی مواد اشاره کردیم و ضرورت و اهمیت رجوع به این فرم ها برای افزایش ضریب ایمنی فرایندها را گوشزد نمودیم. اشاره شد که عدم توجه به مواد شیمیایی و تبعات و خساراتی که می توانند بر مجموعه تحمیل کنند ممکن است بسیار سنگین باشد و خسارات جبران ناپذیری وارد کند. همچنین برخی عناصر و مولفه های مندرج در فرم های MSDS نظیر مشخصات فیزیکی و شیمیایی و اقدامات ایمنی و کمک های اولیه در صورت مواجهه با این مواد و … نیز ذکر گردیدند. اکنون و در ادامه بحث به دیگر آیتم هایی که در فرم های MSDS مطرح می شوند اشاره خواهد رفت:

– پیش بینی رها شدن در محیط : یکی از مواردی که در msds به هیچ وجه نباید نادیده انگاشته شود پیش بینی رها شدن ماده در محیط و تبعاتی است که می تواند داشته باشد. بدیهی است بر اساس مولفه های برشمرده شده در بخش پیشین می توان مختصاتی کلی از تبعات و آثار انتشار این مواد در محیط انجام عملیات هات تپ ترسیم کرد. حال و بر این اساس می توان اقدامات لازم برای به حداقل رساندن آسیب های فردی و زیست محیطی را پیش بینی و در فرم درج کرد.

الف) احتیاطات فردی: مهم ترین و نعییت کننده ترین اقدامات، پیش بینی های لازم قبل از مواجهه با شرایطی است که مستعد بروز بحران هایی نظیر انتشار مواد شیمیایی در محیط کار هات تپ است. باید تیم اجرایی عملیات نسبت به تمامی موادی که به نجوی استداد انتشار در محیط را دارند مطالعات لازم را داشته باشند. باید به صورت دقیق خطوط لوله و مخازنی که در محاورت محل انجام عملیات قرار دارند مورد بررسی قرار گیرند تا مواد و سیالات موجود در آن ها شناسایی شوند تا اقدامات لازم در صورت بروز نشتی در این سرویس ها و انتشار مواد شیمیایی از درون آن ها پیش بینی شود. در این صورت می توان طرح و دستورالعملی جامع جهت به حداقل رساندن تبعات مواجهه با این مواد تدوین شود. پیش بینی وسایل حفاظت فردی ویژه که نیروی کار را در مقابل خطرات ناشی از مواد شیمیایی مذکور ایمن می سازد گام اولی است که باید طرح شود. همچنین تعبیه سیستم های کنترل و توقف جریان این مواد در محیط نیز از دیگر اقدامات محسوب می شود که انجام آن مستلزم هماهنگی های لازم با کارفرما و خصوصاً تیم ایمنی کارفرماست.

ب) احتیاطات محیطی: به همان میزان که مواد شیمیایی مذکور می توانند افراد دخیل در پروژه هات تپ، یعنی تیم پیمانکار را درگیر خود سازند، کارفرما ممکن اسن در نتیجه انتشار این مواد در محیط کار خود دچار آسیب شود. ضمن این که آسیب های محیطی به همین میزان قابل فروکاست نیست و چه بسا زیست بوم منطقه در نتیجه انتشار این مواد دچار عارضه و بحران شود. بنابراین در این خصوص نیز انجام اقدامات پیشگیرانه، اقدامات اضطراری به محص بروز نشتی و انتشار، و متعاقب آن انجام اقدامات درازمدت برای به حداقل رساندن آسیب های وارده از طرف تیم اجرای پروژه هات تپ ضروری می نماید. ایمن سازی محیط، استفاده از تجهیزات کنترلی در خطوط لوله و مخازن، سیستم های آلارم دهنده واکنش سریع، سیستم های قطع کننده و مواردی از این دست، آیتم هایی هستند که باید مورد توجه قرار بگیرند تا هم محیط اجرای عملیات هات تپ، و هم کل مجموعه به عنوان یک واحد تولیدی یا خدماتی پایدار کارکد خود را حفظ کند و نه از جانب نیروی انسانی، و نه متغیرهای محیطی دچار آسیب های مشهود و جبران ناپذیر نشویم.

ج)احتیاطات پاکسازی : از دیگر موارد خائز اهمیت در واکنش به رها شدن ماده شیمیایی در محیط، پاکسازی آن است. در این شرایط نیز باید نیروی کار را به تجهیزات ایمنی مجهز کرد. ممکن است تماس با محیطی که در معرض ماده شیمیایی قرار گرفته است آسیب رسان باشد. در این شرایط باید نیروی کار را به دستکش ها و روپوش های محافظ مجهز کرد. استنشاق ماده شیمیایی دیگر خطری است که نیروی کار را تهدید می کند؛ در این خصوص نیز استفاده از ماسک ها به فراخور نیاز عملیاتی و میزان حساسیت ماده شیمیایی ضروری است. به طور کلی مجری هات تپ باید این تدابیر را پیشاپیش اندیشیده باشد تا در حین مواجهه با مشکلاتی نظیر انتشار ماده شیمیایی دچار آسیب نشود.

اجرای هات تپ و احتمال انتشار مواد
اجرای هات تپ

– انبارش و حمل و نقل : یکی دیگر از فاکتورهایی که در MSDS درح می شود و در اجرای عملیات هات تپ می توان به آن اشاره کرد، سیستم و طریقه انبار و حملو و نقل ایمن ماده شیمیایی است. در این خصوص باید هماهنگی های اولیه با تیم های فنی و ایمنی کارفرما از جانب مجری هات تپ انجام شده باشد. البته بدیهی است که تیم هات تپ مواد شیمیایی آنچنان خطرناکی را به همراه خود نخواهد داشت، اما در محیط کار کارفرما ممکن است این قسم مواد انتشار پیدا کنند. تیم اجرایی هات تپ باید مواد شیمیایی انبار شده و ذحیره شده در مجاورت کار گرم هات تپ را شناسایی کند. در این خصوص کارفرما موظف است گزارشی دقیق از مواد شیمیایی موجود ارائه داده و سیستم انبارداری آن ها را به اطلاع مجری هات تپ برساند تا اگر هر گونه اهمال و کاستی ای در آن وجود دارد از طریق تیم هات تپ به اطلاع کارفرما برسد. همچنین یکی دیگر از فاکتورهای تعیین کننده، سیستم حمل و نقل ماده شیمیایی است. بدیهی است که ممکن است در حین اجرای هات تپ تردد وسایط نقلیه حاوی مواد شیمیایی را از طرف کارفرما داشته باشیم. در چنین شرایطی مجری هات تپ باید نسبت به خطرات احتمالی آن کارفرما را مطلع کرده باشد. کارفرما موظف است بر حسب مندرجات MSDS از سیستم حمل و نقلی برای ماده شیمیایی مذکور بهره ببرد که بیشترین ضریب ایمنی را داراست.

موارد ذکر شده بخشی از دیگر از کاربردهای اجرایی فرم های MSDS برای عملیات هات تپ است. مجری هات تپ باید نهایت بهره را از این فرم ها و سایر مستندات ایمنی در خصوص مواد شیمیایی ببرد تا در حین اجرای هات تپ دچار آسیب از ناحیه مواد شیمیایی نشود.

اجرای عملیات هات تپ و عوامل انسانی

پیش بینی و تخصیص منابع برای انجام هر فرایند صنعتی یا خدماتی یک اصل الزام آور است. فرایند برنامه ریزی باید به گونه این انجام شود که بهترین و کارآمدترین منابع با صرف هزینه کافی، فرایند را بدون هدررفت زمان و به بهترین شکل ممکن انجام دهند. اجرای عملیات هات تپ نیز از این قاعده مستثنی نیست و فرایند آن باید به گونه ای برنامه ریزی شود که از منابع مناسب و کافی بیشترین بهره وری ممکن حاصل شود. در شناسایی و تخصیص بدون شک یک از منابعی که با آن سر و کار خواهیم داشت نیروی انسانی خواهد بود.

اجرای هات تپ و نیروی انسانی
در اجرای عملیات هات تپ هم صلاحیت و هم ایمنی نیروی کار حائز اهمیت است

نیروی انسانی مجموعه نفرات و اپراتورهایی را شامل می ود که کلیه مراتب اجرایی فرایند را به انجام می رسانند. در فاز برنامه ریزی اجرای عملیات هات تپ باید نیروی انسانی لازم برای هر یک از فرایندها را شناسایی کرده  و اقدامات لازم دبر خصوص استفاده بهینه از آن ها را مبذول داشت. بنابراین و در خصوص شناسایی نیروی انسانی باید به عوامل و مراحل زیر تأکید گذارد:

  • برنامه ریزی نیروی انسانی در درجه اول وابسته به شناسایی فرایندهای اجرای کار است. برای مثال اجرای عملیات هات تپ به ترتیب شامل ساخت نازل و تست آن، تست ولو، آماده سازی دستگاه هات تپ، تست و نصب آن، و در نهایت اجرای عملیات هات تپ می باشد. برنامه ریز ابتدا این مراحل را شناسایی می کند و تقدم و تأخر هر یک نسبت به دیگری را تعیین می کند. در صورتی که دو یا چند فرایند می توانند به صورت همزمان و موازی انجام شوند در خصوص روند اجرای آن ها نیز برنامه ریزی و تصمیمات لازم را اختصاص می دهد وبه این ترتیب فرایند و مراحل آن به صورت مدون مشخص می شوند. این کار مختصاتی از روند اجرای عملیات هات تپ نیز به دست می دهد.
  • پس از برنامه ریزی، نوبت به تخصیص نیروی کار برای هر فرایند، و شناسایی اپراتورهایی است که برای هر یک از مراحل تخصیص یافته توانایی و صلاحیت لازم را دارا می باشند. استخدام نیروی کار واجد صلاحیت از الزامات اجرای عملیات هات تپ است. این فرایند با توجه حساسیت های ویژه خود مستلزم توجه خاص است، در غیر این صورت فرایند در معرض خطرات جدی خواهد بود. فرایند اجرایی عملیات هات تپ شامل جوشکاری در ساخت نازل، آماده سازی تجهیزات، تست و بازرسی اتصالات و ولو، تست دستگاه هات تپ و در نهایت اجرای عملیات هات تپ است. تعداد نیروی انسانی مورد نیاز در هر مرحله پیشاپیش پیش بینی شده است. پس از انجام این کار، نوبت به استخدام نیروی انسانی متبحر در هر یک از این مراحل می رسد.

نیروی انسانی متبحر نیرویی است که تجربه، دانش، مهارت و تسلط کافی برای انجام وظایف مربوط به خود را داشته باشد. او باید دارای دانش نسبت به الزامات خطوط لوله باشد تا در مواقع اضطراری، و در شرایطی که بنا بهع هر دلیلی ایرادی غیر مترقبه و پیش بینی نشده در کار رخ می دهد، توان و ابتکار عمل لازم را داشته باشد. اجرای عملیات هات تپ در مقایسه با حتی بسیاری از فرایندهای جاری خطوط لوله دارای ماهیت ویژه و خاص می باشد. از این رو نیروی انسانی در هر یک از مراحل اجرای عملیات هات تپ باید آمادگی و توان واکنش در مقابل خطزرات و ایرادات را داشته باشد. در نهایت او باید بتواند ظرف مدت زمان استاندارد تعیین شده در برنامه ریزی بهترین عملکرد را داشته باشد و خروجی فرایند خود را تحویل دهد تا سایر مراحل انجام کار به تأخیر برنخورند.

در نهایت به کار گماردن تیم های مهندسی و بازرسی قوی و باتجربه نیز در امتداد همان اصل انتخاب نیروی انسانی متبحر به شمار می رود. طراحان و مهندسان نیز باید دانش کافی برای پیشبرد اهداف یک عملیات هات تپ به بهترین نحو ممکن را داشته باشند.

  • حتی در صورتی که بهترین نفرات و متبحرترین نیروها برای انجام کار گرم هات تپ انتخاب شده باشند، آموزش های دوره ای و پروژه ای جزوی ضروری و بی بدیل در اجرای عملیات هات تپ محسوب می شود. نیروی انسانی به خصوص در مورد الزامات ایمنی کار اشراف اولیه را داشته باشد. هر عملیات اجرایی هات تپ الزامات و اقتضائات ایمنی و فنی خاص خود را دارد. برای مقال متغیرهای فنی و ایمنی در عملیات هات تپ افقی، با زمانی که عملیات به صورت عمودی انجام خواهد شد متفاوت خواهد بود. عملیات روی خط لوله نفت با خط لوله گاز شرایط دیگری خواهد داشت. اجرای عملیات هات تپ در زمانی که کار روی خط لوله حاوی سیال گاز ترش می باشد یا دارای سیال بهار حساسیت ها و خطرات بسیار بیشتری را در مقایسه با هات تپ نفت و گاز ایجاب می کند. اپراتورها و سایر عوامل اجرایی پروژه هر چقدر هم در زمینه فرایندهای مربوط به خود تبحر داشته باشند باید در این دوره های آموزشی شرکت داشته و بتوانند آموزش های لازم در خصوص ایمنی پیشگیری از بروز سانحه، واکنش در برابر شرایط اضطراری، کمک های اولیه، استفاده از تجهیزات ایمنی، لباس کار و اطفاء حریقف و مواردی از این دست را داشته باشند.
اپراتورهای اجرای عملیات هات تپ
اجرای عملیات هات تپ و نقش تعیین کننده نیروی انسانی
  • در نهایت تخصیص مکان مناسب برای استراحت و سکونت نیروی کار اجرای عملیات هات تپ، و تحصیص سرویس های پذیرایی و سایر تسهیلات نظیر تغذیه و… از الزامات کار است. نیروی کار باید تمامی تمرکز خود را متوجه کار اصلی خود کند و ایجاد حواشی در خصوص این گونه تسهیلات بدون شک می تواند ابعاد مخربی بر نیروی کار داشته باشد. در صورتی که نیروی انسانی را درگیر شرایط محل سکونت، نوع تغذیه، حمل و نقل و انتقال متریال ها و دستگاه ها به محل انجام عملیات هات تپ و مواردی از این دست کنیم باید منتظر بروز اشتباهات فردی در حین کار شویم. گرچه نیروی انسانی می تواند با تبحر و تعهد خود از بروز سانحه یا ایراد فنی در کار پیشگیری کند، اما این به معنای آن نیست که در این زمینه ها می توان روی تعهدات فردی نیروی انسانی حساب باز کرد.

به طور کلی نیروی انسانی یک عامل تعیین کننده در اجرای عملیات هات تپ محسوب می شود و تجهیز و آماده سازی آن، آموزش و فراهم کردن تسعیلات مناسب کاری و زیستی بسترهایی محسوب می شوند که مجری کار را در نیل به هدف خود یعنی اجرای عملیات هات تپ به بهترین نحو مکن یاری خواهد رساند.

عوامل اجرای هات تپ

در عملیات های مربوط به خطوط لوله عوامل و متغیرهای متفاوتی دخیل اند که بعضاً می توانند با هم تناقض داشته باشند. به عبارتی ممکن است پیشبرد یک متغیر با مانعی از سوی یک متفیر دیگر مواجه شود و به همین ترتیب فرایند دچار آسیب و ایراد شود. اجرای هات تپ نیز که از مصادیق انجام کار گرم روی خطوط لوله است از این قاعده مستثنی نبوده و در خصوص آن نیز می بایست تمامی تدابیر لازم به بهترین و دقیق ترین شکل ممکن اتخاذ شده باشد.

در این شرایط برای اجرای هات تپ به بهترین شکل ممکن باید تمامی این عوامل را شناسایی کرد، آن ها را بر حسب اولویت و اهمیتی که در کار گرم انشعاب گیری دارند رتبه بندی نمود و تأثیری که هر یک می تواند بر دیگر داشته باشد را مورد بررسی و آزمون قرار داد تا هیچ نکته ای برای اجرای هات تپ از قلم نیفتاده باشد. در صورت تداخل این متغیرها با یکدیگر، باید راهکاری اتخاذ شود که هر دو متغیر به نفع پیشبرد هدف تعدیل شوند.

بنابراین برای اجرای هات تپ به شکل بهینه باید گام های زیر را برداشت:

  • شناسایی عوامل و متغیرهای اجرای عملیات هات تپ گام اول این فرایند است. باید تمامی عوامل تأثیرگذار بر اجرای کار گرم را شناسایی کرده و بر حسب اهمیت آن ها را در یک لیست اولویت یبندی کرد. برای مثال سایز انشعاب یکی از عوامل می باشد. فشار سیال از دیگر متغیرهایی است که در اجرای هات تپ می تواند نقش به سزایی داشته باشد و باید در خصوص آن اقدامات اجرایی لازم را اتخاذ کرد. حتی محل انجام عملیات، مدت زمان انجام عملیات، ارتفاع لوله از سطح زمین، راستای انجام عملیات و مواردی از این دست همگی می توانند جزو متغیرهای تعیین کننده ای باشند که در برنامه ریزی و اجرای هات تپ نقش قابل توجهی دارند.
عملیات اجرای هات تپ
اجرای هات تپ (hot tap operation)

در کنار این عوامل، می توان به متغیرهای محیطی نظیر آب و هوای منطقه در روزهایی که عملیات قرار است انجام شود، میزان مواد شیمیایی و قابل احتراق منتشر در محیطی که کار در آن اجرا می شود، خدمات ایمنی محیطی که کارفرما بر حسب قرارداد در اختیار تیم اجرای هات تپ می گذارد و از این قبیل را از عوامل تعیین کننده در اجرای هات تپ برشمرد.

مجری کار موظف است ابتدا تمامی این متغیرها را شناسایی کرده و آن ها را بر حسب اهمیتی که دارند اولویت بندی کند. ضریب دهی به هر یک از این عوامل بر حسب اهمیت نیز از اقداماتی است که می توان برای برنامه ریزی دقیق تر پروژه به انجام رساند.

  • تا اینجا بر میزان اهمیت و تأثیری که هر عامل بر اجرای هات تپ خواهد داشت اشاره شد. اما شناسایی تأثیری که هر یک از عوامل می تواند بر عامل دیگر بگذارد از دیگر گام هایی است که در خصوص آن باید اهتمام ویژه به خرج داد. اجرای هات تپ به عنوان یک فرایند کلی خود دارای زیرفرایندهایی است که می توانند بر هم تأثیر متقابل داشته باشند. در این مورد نیز باید میزان تأثیر متغیرهای این زیرفرایندها بر یکدیگر اهتمام ویژه به خرج داد. برای مثال در خصوص جوشکاری نازل روی خط لوله متعیرهای محیطی نظیر مواد شیمیایی قابل احتراق در محیط می توانند خطر زا باشند و به عنوان عاملی بازدارنده جهت انجام بدون دردسر جوشکاری ظاهر شوند. در این شرایط باید راهکارهایی برای ایمن سازی فرایند اتخاذ کرد. برای مثال پاک سازی مقطعی محیط، متوقف کردن فرایندهای مجاور که تولید مواد شیمیایی می کنند برای مدت زمان کوتاه، بستن مجراهای زمینی که از آن ها مواد مذکور به محیط سرایت می کنند و از این قبیل، اقداماتی است که می توان برای ممانعت از بروز آسیب به فرایند بر حسب تداخل این دو عامل اتخاذ کرد.

در مورد دیگر برای مثال فشار پایین سیال بار دیگر اجرای جوشکاری نازل روی خط لوله را با مشکل مواجه می کند چرا که سیال درون لوله نقش خنک کننده خط را ایفا خواهد کرد. در این قسم شرایط نیز باید تدابیر لازم نظیر افزایش مقطعی فشار سیال و یا تغییر نازل و استفاده از نازل های مکانیکی را اتخاذ کرد.

  • از مثال های ذکر شده می توان نتیجه گرفت که پس از تعیین ماهیت اثرگذاری هر عامل بر دیگری، و میزان این اثرگذاری، نوبت به اتخاذ تصمیماتی برای ممانعت از تصادم زیرفرایندها می رسد. برای اجرای هات تپ به ایمن ترین و باکیفیت ترین شکل ممکن، باید تمامی این عوامل مورد بررسی قرار گرفته و با تشکیل کار گروه های مطالعاتی متشکل از مهندسان و اپراتورهای زبده و دارای تجربه در زمینه اجرای هات تپ، اقدامات اصلاحی لازم جهت پیشگیری از تزاحم فرایندها را شناسایی کرد.
هات تپ خط لوله
اجرای عملیات هات تپ روی خطوط لوله

انجام مراتب فوق به بهترین شکل ممکن نیاز به دو پیش شرط دارد؛ اول آن که مجری کار مدکور دانش علمی و مهندسی کافی و نیز تجربه اجرایی و عملی مناسب برای تدوین چنین دستور کاری را داشته باشد. مجری کار باید بر حسب درگیری در پروژه های اجرایی پیشین نسبت به تمامی عواملی که هر یک به نحوی می تواند بر فرایند اثرگذار باشند آگاهی داشته و اقدامات برای درج دقیق همه این عوامل را اتحاذ کند. نکته دوم که به همان اندازه حائز اهمیت است اهتمام و تعهد فرد به انجام امور به بهترین شکل ممکن است. او باید توجه کافی به تمامی فاکتورها داشته و هیچ عامل تعیین کننده ولو جزئی و کم اهمیت را از قلم نیاندازد. مجری فرایند اجرای هات تپ باید بداند که خدمتی که به کارفرما می دهد دارای حساسیت های بالایی است و در صورت بروز هر گونه آسیب در هر یک از زیرفرایندهای اجرای هات تپ، نه فقط خود دچار خسارت مالی، فنی و اعتباری می شود، بلکه کارفرما نیز ممکن است دچار آسیب هایی ناشی از اهمال مجری کار گرم شود.

بنابراین برای یک پیمانکار به همان میزان که آینده و اعتبار کار مخدوش مهم است، حفظ ایمنی و سلامت مجموعه تحت مدیریت کارفرما باید اهمیتی بیشتر داشته باشد. این امر خصوصاً زمانی اهمیت بیشتری خواهد یافت که بدانیم عملیات های اجرای هات تپ اغلب در مجتمع های پالایشگاهی و پتروشیمی انجام می گیرد و بروز کوچک ترین آسیب در فرایندهای جزئی می تواند اختلال هایی بزرگ در روند انجام کار ایجاد کند.

اجرای هات تپ

اجرای هات تپ یکی از فرایندهای فنی خطو لوله و مخازن به شمار می آید که معمولا در پالایشگاه ها و مجتمع های پتروشیمی بیشتر از سایر فیلدهای صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد، اما به طور کلی هر واحد صنعتی و خدماتی که به نحوی درگیر فرایندهای پایپینگ بوده و انتقال سیال از طریق خطوط لوله، یا ذخیره آن در مخازن بخشی از فرایندهای آن را شامل می شود می تواند به نحوی از آن استفاده کند.

اجرای هات تپ دارای الزامات و مبانی فنی بسیار حساس و شایان توجه است. بی توجهی به این شاخص ها برای اجرای هات تپ به هیچ عنوان توجیه ندارد. هات تپ روی خطوط لوله و مخازنی انجام می شود که سیال درون آن ها در جریان است. اغلب سیالات نیز حاوی مواد و ترکیباتی هستند که مستعد بروز احتراق و خطرات جانی و مالی اند. این امر در خصوص مجتمع های پالایشگاهی و پتروشیمی بیشتر صدق می کند، چرا که این دسته واحدهای صنعتی استخراج کننده و تولید کننده فرآورده های نفتی و گازی هستند و از این رو خطوط لوله آن ها حاوی ترکیبات قابل اشتعال است.

 

هات تپ
اجرای عملیات هات تپ روی خطوط لوله

حال و تحت این شرایط بدیهی است که اجرای هات تپ روی این دسته خطوط لوله چه خطراتی ممکن است به بار بیاورد و کوچک تین بی توجهی به فاکتورهای فنی کار می تواند چه تبعاتی به همراه داشته باشد. در فرایند اجرایی Hot Tap دستگاه برش گردبر یا کاتر با لوله درگیر می شود و روی آن فرایند برش را به صورت دورانی انجام می دهد. چنان که می دانیم برش یک فرایند حرارت زا است و در صورتی که در مجاورت مواد شیمیایی قابل اشتعال انجام گیرد می تواند ضریب واکنش این مواد در مقابل حرارت ناشی از برش را به طرز مشهودی بالا ببرد.

حساسیت کار زمانی بالاتر می رود که بدانیم در فرایند اجرای هات تپ هیچ گونه ماده و ابزار خنک کننده ای برای خنک کردن ناحیه برش حین فرایند وجود ندارد. ماهیت فرایند هات تپ و دستگاه آن به گونه ای است که دسترسی اپرتورهای اجرایی به ناحیه برش حین فرایند در آن ناممکن است و به همین دلیل امکان خنک کاری حین اجرای هات تپ به صورت دستی وجود ندارد. در این شرایط تنها ماده خنک کننده فرایند برش، خود سیال درون لوله می باشد که با جریان خود مانع از تجمع و افزایش ایستای دمای ناحیه برش شده و به این ترتیب خود نقش کننده عملیات را بر عهده می گیرد.

در چنین شرایطی وظیفه تیم های اجرایی و فنی و مهندسی است که با محاسبه مشخصات فنی سیال و سایر مولفه های تعیین کننده امکان پذیری اجرای هات تپ و دستورالعمل آن را طراحی و تدوین کنند. خروجی این مطالعات می تواند به یکی از اشکال زیر دستور کار اجرای هات تپ برای یک عملیات مشخص را تعیین کند:

  • ممکن است فرایند امکان سنجی به این خروجی بیانجامد که با توجه به مشخصات فنی خط امکان اجرای هات تپ روی آن وجود دارد. در این شرایط باید محدودیت ها و الزامات مورد شناسایی قرار گرفته و دستورالعملی برای اجرای هات تپ تدوین شود که این محدودیت ها را به عنوان خطوط قرمز لحاظ کرده و راهکارهای عملی و اجرایی برای تخطی نکردن از آن ها پیش بینی شده باشد. بدیهی است فرایند اجرایی و عملیاتی بر اساس خروجی های مهندسی انجام خواهد شد. تیم اجرایی تحت نظارت بازرسین مهندسی مراحل اجرایی کار را بر اساس دستورالعمل تدوینی به پیش می برد و در صورتی که به هر دلیلی امکان اجرایی نشدن دستورالعمل ها نبود، ضمن مشورت با تیم مهندسی راه حل های جایگزین بررسی و احرایی می شوند.
  • ممکن است در فرایند امکان سنجی این نتیجه حاصل شود که اجرای هات تپ تحت شرایط معمولی به دلیل فاکتورهای فنی پیچیده واُسیب زای خط امکان پذیر نیست، اما با اتخاذ تدابیر فنی ویژه می توان کار اجرای هات تپ را بدون بروز هر گونه ریسک و خطر به انجام رساند. برای مثال ممکن است سیال درون لوله از نوع بسیار خطرناک بوده و اجرای هات تپ روی آن پرمخاطره باشد. یا شرایطی را تصورز کنید که دمای سیال و فشار آن بالا بوده و عملیات Hot Tap را با دشواری هایی مواجه کند. در این قسم شرایط تیم های مهندسی و اجرایی باید با دقت ویژه راهکارهایی برای رفع این شرایط ویژه پیدا کرده و با اجرایی کردن کامل شان حین فرایند، عملیات را از هر خطر بالقوه ای مصون بدارند.
  • ممکن است امکان سنجی کار به این خروجی منتهی شود که اجرای عملیات هات تپ روی لوله امکان پذیر نیست. در این شرایط باید از انجام کار امتناع کرد. البته این وظیفه مجری متبحر است که تا جای ممکن بر حسب استانداردها و تجارب خود راه حل هایی برای عملیاتی شدن کار پیدا کند اما در شرایطی که کار به هیچ عنوان ممکن نیست، اعلام آن به صریح تری شکل ممکن، حرفه ای ترین کاری است که از یک مجری متبحر انتظار می رود.
هات تپ پالایشگاه
اجرای هات تپ در پالایشگاه

برای مثال چنان که اشاره شد سیال درون لوله نقش خنک کننده فرایند برش را دارد. حال اگر سیال کم فشار باشد  ومیزان فشار آن به قدری پایین باشد که کارکرد خنک کاری مجموعه را نتواند ایفا کند بدیهی است که اجرای هات تپ فرایندی بسیار پر ریسک و پر خطر خواهد بود و باید از انجام آن امتناع کرد. البته در این شرایط نیز می توان به سراغ راهکارهای حل مسأله رفت. برای مثال می توان به کارفرما پیشنهاد داد که با تزریق سیال به صورت مقطعی یا افزایش مصنوعی فشار حین اجرای هات تپ شرایط را برای عملیاتی شدن کار فراهم کند، اما اگر به هر دلیلی انجام این قسم کارها نیز امکان پذیر نبود، اجرای کار هات تپ به هیچ وجه توجیه نداشته و مجری کار باید از زیر بار این مسئولیت شانه خالی کند.

از آن چه گفته شد می توان پی برد که Hot Tap چه در خطوط لوله و چه در مخازن عوامل تعیین کننده عدیده ای دارد و باید به تمامی آن ها توجه داشت تا کار بدون کوچک ترین ایرادی انجام شود. این فرایند پیش از هر چیز مستلزم محاسبات و مطالعات مهندسی است و از این رو در درجه اول یک فرایند مهندسی محسوب می شود. تنها در صورتی که خروجی مهندسی بر امکان پذیری کار مبتنی بود می توان به سراغ مراحل عملیاتی اجرای هات تپ رفت.