تست های غیر مخرب ، ارزیابی هایی هستند که بدون تخریب تجهیزات و ابزارآلات می توان نوع عملکرد آن ها مورد بررسی قرار داد. این تست ها را در صنایع مربوط به خطوط لوله نیز به کار می برند. به دلیل جاری بودن سیال درون خطوط لوله و تحت فشار قرار گرفتن تجهیزات نصب شده بر روی آن ها نیاز به اخذ تست های غیر مخرب است تا اطمینان حاصل کنیم که این تجهیزات و ابزارآلات به درستی عمل می کنند و نشتی ندارند. هات تپ عملیات خدمات رسان به انواع خطوط لوله و مخازن است. وظیفه اصلی عملیات هات تپ، تحویل خروجی انشعاب بر روی خطوط لوله اصلی است. خصیصه اصلی عملیات هات تپ، انشعاب گیری تحت فشار است. در این عملیات با ایجاد برش بر روی خط لوله سیال درون لوله را در دسترس قرار می دهند و سپس آن را با استفاده از ساز و کار مختص عملیات هات تپ وارد خطوط لوله انشعابی می کنند. این روش انشعاب گیری مزیت هایی نسبت به دیگر روش های انشعاب گیری دارد که موجب گسترش استفاده از این روش در صنایع مرتبط با خطوط شده است.
عملیات هات تپ همانند دیگر اعمال ساز و کار منحصر به خود را دارد. برای اجرای این عملیات نیاز به استفاده از تجهیزاتی است که بستر عملیات را می سازند. این تجهیزات اتصالات، شیر و ماشین هات تپ هستند که با همکاری هم لوله ی تحت فشار را برش می زنند و به صورت همزمان مانع از نشت سیال به محیط بیرونی لوله می شوند.
با توجه به اظهارات فوق می توان گفت که تمامی تجهیزات هات تپ تحت فشار سیال قرار می گیرند. بنابراین ساخت و نصب آن ها باید به گونه ای باشد که پس از جاری شدن سیال مقاومت لازم در برابر فشار سیال را داشته باشند و نیز نشت سیال از درون آن ها اتفاق نیفتد.
تست مقاومت و نیز تست نشت این تجهیزات را با عنوان تست های غیر مخرب در این عملیات می شناسند که در ادامه به توضیح آن ها خواهیم پرداخت.
انواع تست های غیر مخرب در هات تپ (NTD)
تست های غیر مخرب هات تپ را تست های بازرسی جوش (NTD) و تست هیدرواستاتیک می نامند.
تست های غیر مخرب جوشکاری
اتصالات یکی از اجزای اصلی هات تپ هستند که در تماس مستقیم با لوله و بر روی آن نصب می شوند. این اتصالات را می توان به صورت مکانیکی و یا جوشی بر روی خط لوله نصب کرد. کار اصلی اتصالات نشت گیری محل برش اس)ت. این اتصالات ارتفاع لازم از خط لوله را به وجود می آورند و بستر مناسب برای نصب شیر را نیز مهیا می کنند. اتصالات از قطعات مختلفی تشکیل شده اند که با جوشکاری به یکدیگر متصل می شوند. همچنین اتصالات جوشی را نیز با استفاده از جوشکاری و حتی به صورت لب به لب بر روی لوله جوش می دهند. جوشکاری عملیاتی است که در آن با ایجاد مذاب فلزی، دو قطعه را که در مجاورت یکدیگر قرار دارند به هم جوش می دهند. این عملیات تخلخل پذیری بالایی دارد و در صورتی که تخلخل و ترک ها در جوش برطرف نشود، ممکن است نشتی را به دنبال داشته باشد.
تست های غیر مخرب جوش عبارت اند از UT، MT، PT و RT. مجموع این تست ها را تست های NTD می نامند.
تست PT (مایع نافذ)
در این روش مایع نافذ رنگی یا فلورسنت بر روی سطح جوش اسپری می شود. این مایع با استفاده از خاصیت مویینگی به داخل ترک ها و منافذ نفوذ می کند. پس از آن مایع نافذ اضافی از روی سطح برداشته می شود. سپس ماده ظاهر کننده یا developer بر روی سطح جوش اسپری می شود و تخلخل و ترک ها را آشکار می سازد. سپس می توان بر روی این مناطق عملیات جوشکاری اصلاحی را انجام داد.
تست MT (ذرات مغناطیسی)
تست های غیر مخرب MT یک میدان مغناطیسی ساخته شده توسط مواد فرومغناطیس است. نیروی مغناطیسی در درون منطقه ی جوش سفر می کند. ذرات مغناطیسی توزیع شده در ماده در مناطقی که نشت شار دارند جذب می شوند. سپس یک نشانه قابل مشاهده را در مانیتور به وجود می آورند و با این مشاهدات می توان به عیوب و منافذ جوش پی برد. تمیزی سطح جوش در این تست بسیار حائز اهمیت است.
تست UT (اولتراسونیک)
در این روش امواج صوتی با فرکانس بالا به سطح منطقه ی جوش فرستاده می شوند. این امواج در درون منطقه سفر می کنند و توسط یک ترانس دیوسر و یا گیرنده ثانویه دریافت می شوند. مقدار انرژی ارسالی و دریافتی و نیز زمان دریافت آن محاسبه شده و با استفاده از این محاسبات می توان به وجود معایب در جوش پی برد.
تست RT (رادیوگرافی)
اشعه ایکس برای تولید تصویر از اشیا استفاده می شود. منطقه ی جوش بین منبع تولید کننده اشعه و آشکارساز قرار می گیرد. ضخامت و تراکم منطقه ای که اشعه ایکس از آن عبور می کند بر روی میزان اشعه ای که به آشکار ساز می رسد مؤثر است. تفاوت در میزان دریافت اشعه ایکس، تصویری روی آشکارساز ایجاد می کند که اغب ویژگی ها و عیوب داخلی منطقه ی جوش را نشان می دهد.
تست های غیر مخرب هیدرواستاتیک
تست های غیر مخرب هیدرواستاتیک را در عملیات هات تپ به صورت دو مرحله ای اجرای می کنند. در این تست این ارزیابی به عمل می آید که اجزای نصب شده بر روی لوله دچار درز و نشت سیال نباشند.
پس از نصب اتصالات، ولو یا شیر را بر روی آن نصب می کنند. این دو تجهیز در کنار یکدیگر می توانند محیط محصوری را تشکیل دهند که این محیط یا محفظه ی تواند تحت فشار سیال قرار گیرد. زمانی که ولو در حالت بسته قرار داشته باشد این دو تجهیز می توانند سیال را محصور کنند و مانع از جریان یافتن آن شوند. بنابراین پس از نصب اتصال و شیر مرحله اول تست غیر مخرب هیدرواستاتیک اجرا می شود. در اجرای این تست باید از میزان فشار واقعی سیال مطلع باشیم تا فشاری بیشتر از آن را به این تجهیزات وارد کنیم. تست هیدرواستاتیک را معمولا با آب انجام می دهند. در این تست میزان مشخصی از فشار (۵۰ PSI بیشتر از فشار سیال) به ولو و اتصال وارد می شود و در صورت عدم افت فشار و نشتی، تست تأیید شده و نوبت به نصب ماشین هات تپ می رسد.
پس از نصب ماشین هات تپ نیز بار دیگر تست را از این تجهیزات سه گانه اخذ می کنند. دستگاه هات تپ نیز در مراحلی پایانی برش تحت فشار سیال قرار می گیرد و بنابراین نباید دچار نشتی شود. در صورت عدم بروز افت در فشار یا نشتی، برش بر روی لوله را آغاز می کنند.
استفاده از تست های غیر مخرب مزیت های بسیاری در صنایع مختلف دارد. در این تست ها هیچ گونه آسیبی به تجهیزات، قطعات و ابزارآلات وارد نمی شود. بنابراین میزان هزینه در اخذ تست و بازرسی از تجهیزات به حداقل میزان خود نزدیک می شود.