هات تپ در محیط های خطرناک

هات تپ در محیط های خطرناک

هات تپ بر روی لوله های حاوی سیال و یا مواد شیمیایی است . وجود الاینده های شیمیایی یکی از بدیهیات کار دراکثر  مراکز صنعتی مانند پالایشگاه ها ، پتروشیمی ها و .. است . وجود این مواد شیمیایی میتواند به سلامتی نیروی کار و محیط زیست ان منطقه نیز اسیب وارد کنند.وجود این مواد شیمیایی برای عملیات هات تپ نیز مضر است.

 

بسته به نوع کار این مواد شیمیایی متفاوت اند و تاثیرات گوناگونی بر بدن و محیط وارد میکنند: بعضی از انها میتوانند باعث بیماری هایی مانند مسومیت، اسیب های پوستی و بینایی  شوند. بعضی دیگر ماهیت اشتعال پذیری دارند و باعث اتش سوزی فرد و حتی محیط می شوند. گاز ترش  یکی از این مواد است که انتشار ان میتواند حتی باعث مرگ فرد شود. برخی از مواد نیز وجود دارد که با حضور مداوم خود در محیط  بر تجهیزات اثر منفی  میگذارند.

الاینده ها و الودگی ها میتواند به طریق های مختلفی در محیط  هات تپ منتشر شوند مانند :

  • گاهی اوقات ممکن است که فرایندهایی در مجاور محل عملیات انجام شود که مواد شیمیایی خطرناکی را به محیط منتشر میکنند پس در این صورت الایندها به صورت طبیعی در محیط وجود دارند . این امر روند عملیات هات تپ را دشوار میکند.
  • ممکن است که انتشار سیال از وسایل حما و نقل در محل انجام هات تپ باشد . این وسایل حامل سیال های هستنند که ممکن است خطر زا و اشتعال پذیر باشد .سیال به خاطر ویژگی ای که دارد ممکن است به طور خودکار و بدون برخورد و سانحه ای نشت کند و وارد طبیعت شود و ممکن هم است که در طی برخوردی این مواد به بیرون نشت کنند.در این صورت احتمال حادثه و اسیب به محیط افزایش می یابد.
  • انشار سیال میتواند از محلی در کنار محل کار باشد که مواد شیمیایی و سمی را به بیرو نشر کند مانند دریچه های زیر زمینی که پس مانده های زیر زمینی درون انها جریان دارند این پس مانده ها میتواند برای نیروی کار ان منطقه خطر زا باشد.
  • گاهی نیز ممکن است که این مواد در نتیجه کار خود فرد در حین عملیات باشد برای مثال در حین عملیات یکی از لوله ها به خوبی جوش نشده در این صورت سیال به بیرون نشت میکند .

در صورت اختلال و خرابی در قسمتی از تجهیزات که عملیات HOT TAP روی ان صورت میگیرد مانند خطوط انتقال ، سیال و یا ماده شیمیایی ای مانند گاز به بیرون متصاعد میشود . برای انجام هات تپ در این شرایط باید اقدامات لازم را به کار گرفت  تا از بروز سانحه پیشگیری کرد.

فرایند هاپت تپ و یا انشعاب گیری گرم که از فرایند های گرم به حساب میاید به علت گرمایی که در حین انجام فرایند های مختلف خود مانند جوشکاری تولید میشود ،هات تپ یک فرایند حساس  است که به دانش و ایمنی بالایی نیاز دارد.

در نیتجه قبل از  هات تپ باید نکات ایمنی مانند پوشیدن لباس مناسب ، دستکش  ، بررسی تمام تجهیزات مانند تست فشار قطعاته مختلف ،بررسی  محیط از نظر وجود اکسیژن و سایر گاز های سمی که این اطلاعات توسط طراح اتصالات به صورت دستور العملی به نام MSDS به اپراتور داده می شود.

MSDS درهات تپ چیست؟

MSDS مخفف کلمه (مواد) material  ،safety(ایمنی) ،date(اطلاعات)،sheet(برگه).که اطلاعات و ایمنی ماده مورد نظر روی برگه ای درج میشود .

MSDS در محیط های کار مختلف مانند بیمارستان ها ، صنایع و … استفاده میشود . در این برگه که به ان برگه شناسایی ایمنی مواد شیمیایی نیز گفته میشود ، خطرات کار با مواد شیمیایی ، ایمنی های لازم ،اطلاعات بهداشتی ، دستورالعمل های فنی و … درج شده است که ان را به کارفرما میدهند و کارفرما موظف است که به انها دقت کند تا حادثه ای رخ ندهد. اگاهی از اطلاعات باعث میشود که بروز حوادث به حداقل  برسد و از انبار کردن مواد به صورت نادرست جلوگیری کنند. این اطلاعات نیز در هات تپ کاربرد مهمی دارد

به طور کلی MSDS اطلاعات زیر را در اختیارما قرار میدهد:

  1. ذات ماده شیمیایی
  2. ترکیبات سازنده ماده شیمیایی
  3. خطرات احتمالی ان
  4. اقدام های اولیه اورژانسی
  5. اقدامات مورد نیاز در صورت ریختن ماده شیمایی
  6. موارد مورد نیاز برای مواجهه با اتش سوزی
  7. طریقه ی درست نگه داری و جابه جایی
  8. خاصیت فیزیکی و شیمیایی
  9. پایداری و واکنش پذیری
  10. مقدار سمی بودن یا نبودن ماده
  11. اصول درست نابود کردن پسماند های ان

و…..

MSDS چیست؟

الزامات hse در هات تپ چیست؟

هر فرایند صنعتی نیازمند استاندارد سازی شاخص های ایمنی و بهداشت محیط زیست است. این امر در خصوص عملیات هات تپ اهمیتی وافر دارد چرا که این عملیات دارای خطرات بالقوه با شدت عای بسیار بالاست. از این رو و برای این که عملیات انشعاب گیری هات تپ بدون نقص انجام شود رعایت الزامات hse در آن بسیار ضروری است. اصولا بهداشت و ایمنی و محیط زیست (hse) شاخص های سلامت یک کار به شمار می روند و مجریان فرایندها باید به این نکته اهتمام ورزند که علاوه بر دستاوردهای صنعتی حفظ و پایداری این سه مولفه نیز جزوی از وظایف عملیاتی ایشان محسوب می شود. در عملیات هات تپ گیری نیز از آن جا که هر سه آیتم ذکر شده مستعد آسیب و چه بسا بحران های بالقوه می باشند، بنابراین رعایت نکات لازم جهت ممانعت از بروز آن ها بسیار ضروری است.

ایمنی و حفاظت فردی در هات تپ
رعایت الزامات hse در هات تپ

رعایت شاخص ها و الزامات HSE از جنبه های متفاوت قابل بررسی است و از هر یک از این جنبه ها دستاوردهایی خواهد داشت که به آن ها می پردازیم:

  • این امر بر ضریب کارایی و توانمندی نیروی کار می افزاید و به ایشان اجازه می دهد ضمن حفظ صحت و سلامت خود برای سالیان طولانی تر عملکرد و کیفیت خود را حفظ کنند. رعایت استانداردهای HSE به نیروی کار سلامت جسمی و روانی می بهشد و بدون شک این مهم باعث می شود که فرایندهای صنعتی نیز با تمرکز بیشتر، ضریب خطای کمتر و بازدهی بالاتر به انجام برسند.
  • رعایت نکات و الزامات HSE باعث حفظ پایداری و بقا و دوام محیط زیست سالم خواهد شد. رعایت آیتم های زیست محیطی و عوامل آسیب زای محیط زیست باعث می شود زیست انسانی در محیط طبیعی همچنان با سلامت باقی بماند و پایداری آن تضمین شود. این امر در صنایعی نظیر نفت و گاز که جزو حوزه های صنعتی با ضریب آلودگی زیست محیطی بالایی هستند بیشتر صادق است و از آن جا که هات تپ نیز زیرمجموعه ای از این فیلدهای صنعتی محسوب می شود اهتمام ویژه به الزامات HSE در آن ها ضروری است.
  • رعایت الزامات HSE همچنین به لحاظ اقتصادی نیز فرایند را مقرون به صرفه تر می سازد. زمانی که عملیاتی نظیر hot tap بدون لحاظ کردن الزامات hse انجام شود طبیعتاً ضریب ریسک عملیات بالاتر خواهد رفت و نیروی کار به جای آن که تمامی توان و تمرکز خود را صرف شاخص های فنی و همچنین دستورالعمل های مدون HSE کند، مجبور است به صورت غریزی و در تمامی لحظات مولفه های تعیین کننده و اثرگذار hse بر کار صنعتی مذکور را رصد کند. در نتیجه این شرایط تمرکز بر کار اصلی کاهش خواهد یافت.

اهمیت این امر زمانی بیشتر خواهد شد که در حین کار دچار سانحه نیز بشویم. در این شرایط حتی اگر ضدت و صدمات ناشی از حادثع در حین هات تپ حزئی نیز باشد زمان بازآوری فرایند جز زمان های اضافی و هزینه های سرباری خواهد شد که غیمت تمام شده اجرای عملیات هات تپ را افزایش می دهد. اگر شدت حادثه بالاتر باشد که می تواند خسارات مالی و جانی و هزینه های قابل توجهی را به مجموعه تحمیل کند، چنان که جبران آن ها چه بسا بازه زمانی و سرمایه اقتصادی بسیار بیشتری را بطلبد.

ایمنی هات تپ و اتصالات
ایمنی در ساخت اتصالات هات تپ؛ لباس کار و دستکش های مناسب کار
  • عملیات هات تپ به لحاظ الزامات hse جزو فرایندهایی با ماهیت ویژه به شمار می رود و از حساسیت بسیار بالایی برخوردار است. کلیه مراحل و گام های اجرایی عملیات هات تپ عوامل و خطرات بحران زای بالقوه عدیده ای دارند و اهمال نسبت به هر یک می تواند جبران ناپذیر باشد. شدت وقوع این خطرات نیز اعلب بالا خواهد بود. عملیات هات تپ روی خطوط لوله حاوی سیال انجام می گیرد. به عبارتی برش لوله و انشعاب گیری از ان در هات تپ در زمانی انجام می شود که سلوله تحت فشار سیالاتی است که اغلب قابل احتراق هستند و از این رو کوچک ترین اشتباه عملکردی به لحاظ شاخص های ایمنی و hse به معنای زدن فندک بر یک منبع بزرگ آتش زاست. بدون شک این عملیات می تواند قربانیان انسانی، زیست محیطی و خسارت های فنی قابل ملاحظه ای را بر جای بگدارد و به همین دلیل عطف توجه به الزامات hse در عملیات هات تپ از اولویت هاست.
  • از جمله نکات مهم در الزامات hse عملیات hot tap فاکتورهای مربوط به آلودگی های محیطی است. کارشناسان HSE مربوط هات تپ معمولاً ضمن جمع آوری اطلاعات مربوط به مواد شیمیایی منتشر در محیط، با مراجعه به فرم های MSDS بازرسی های لازم در خصوص خطرات محیطی انجام کار گرم در محیط را مورد سنجش قرار می دهند. بدیهی است که به فراخور افزایش مواد شیمیایی خطرناک در منطقه اجرایی عملیات هات تپ، تیم hse تدابیر بیشتری جهت حفظ سلامت و ایمنی نیروی کار خود می اندیشد. استفاده از لباس های کار مخصوص نفوذناپذیر در برابر خطرات شیمیایی مواد خطرناک محیط و نیز ماسک های تنفسی به منظور محفوظ داشتن سیستم تنفسی از این مواد از الزامات انجام کار گرم هات تپ در محیط های مملو از مواد شیمیایی است.

از سوی دیگر مجموعه اجرایی هات تپ به همراه تیم hse باید دقت داشته باشند از ناحیه عملیات هات تپ نیز تهدیدی متوجه مجموعه نشود. سیال درون لوله معمولاً حاوی مواد قابل اشتعال و احتراق و چه بسا مسموم کننده و آسیب زننده به سیستم پوستی، تنفسی و خونی نیروی کار و فعالان مجاور در محل اجرای انشعاب گیری hot tap است. از این رو پیشگیری از بروز هر گونه نشتی و سوراخ شدگی و سر ریز سیال به مجیط از وظایف مجموعه hse است.

عوامل برشمرده شده حساسیت عملیات هات تپ و شاخص های hse  آن را نشان می دهند. ایمنی و بهداشت نه در شعار بلکه در عمل باید در سرلوحه هر گونه فرایند فنی و صنعتی قرار گیرد. مجری عملیات هات تپ باید برنامه ریزی الزامات hse خود را به نحوی انجام دهد که از بروز هر گونه تهدیدی در پیش از کار پیشگیری شود. این تدابیر می توانند یک فرایند را تضمین کرده و ضمن افزایش اعتبار مجری عملیات مربوطه، مزایای اقتصادی و فنی خروجی انشعاب هات تپ را متوجه مجری عملیات و کارفرما گرداند.

هات تپ و ملاحظات ایمنی مواد شیمیایی

هات تپ از جمله فرایندهای حساس در مقابل شرایط محیطی است و آلودگی های محیط می توانند سریعاً روی آن تأثیر بگذارد. مواد شیمیایی موجود در محل انجام عملیات هات تپ از دو حیث می توانند بر فرایند آسیب وارد کنند. مواد شیمیایی خطرزا می توانند نیروی انسانی را تحت تأثیر قرار دهد و به وی آسیب برسانند، همچنین مواد و املاح شمیایی قابل احتراق می توانند با حرارت ناشی از جوشکاری هات تپ یا خود عملیات برش گرم هات تپ واکنش نشان داده و در نتیجه شاهد آتش سوزی، احتراق و حتی انفجار هم باشیم که طبیعتاً تبعات بسیار سنگینی را به بار خواهد آورد.

اجرای هات تپ و MSDS
استفاده از ماسک اکسیژن برای عملیات هات تپ روی خط H2S

با توجه به این نکات شناسایی املاح و مواد شیمیایی و اتخاذ تدابیری برای به حداقل رساندن آسیب هایی که این مواد می توانند بر عملیات هات تپ وارد کنند ضروری است. در نوشتار پیش به جداول و الگوهای MSDS به معنی جدول داده های ایمنی مواد اشاره کردیم و ضرورت و اهمیت رجوع به این فرم ها برای افزایش ضریب ایمنی فرایندها را گوشزد نمودیم. اشاره شد که عدم توجه به مواد شیمیایی و تبعات و خساراتی که می توانند بر مجموعه تحمیل کنند ممکن است بسیار سنگین باشد و خسارات جبران ناپذیری وارد کند. همچنین برخی عناصر و مولفه های مندرج در فرم های MSDS نظیر مشخصات فیزیکی و شیمیایی و اقدامات ایمنی و کمک های اولیه در صورت مواجهه با این مواد و … نیز ذکر گردیدند. اکنون و در ادامه بحث به دیگر آیتم هایی که در فرم های MSDS مطرح می شوند اشاره خواهد رفت:

– پیش بینی رها شدن در محیط : یکی از مواردی که در msds به هیچ وجه نباید نادیده انگاشته شود پیش بینی رها شدن ماده در محیط و تبعاتی است که می تواند داشته باشد. بدیهی است بر اساس مولفه های برشمرده شده در بخش پیشین می توان مختصاتی کلی از تبعات و آثار انتشار این مواد در محیط انجام عملیات هات تپ ترسیم کرد. حال و بر این اساس می توان اقدامات لازم برای به حداقل رساندن آسیب های فردی و زیست محیطی را پیش بینی و در فرم درج کرد.

الف) احتیاطات فردی: مهم ترین و نعییت کننده ترین اقدامات، پیش بینی های لازم قبل از مواجهه با شرایطی است که مستعد بروز بحران هایی نظیر انتشار مواد شیمیایی در محیط کار هات تپ است. باید تیم اجرایی عملیات نسبت به تمامی موادی که به نجوی استداد انتشار در محیط را دارند مطالعات لازم را داشته باشند. باید به صورت دقیق خطوط لوله و مخازنی که در محاورت محل انجام عملیات قرار دارند مورد بررسی قرار گیرند تا مواد و سیالات موجود در آن ها شناسایی شوند تا اقدامات لازم در صورت بروز نشتی در این سرویس ها و انتشار مواد شیمیایی از درون آن ها پیش بینی شود. در این صورت می توان طرح و دستورالعملی جامع جهت به حداقل رساندن تبعات مواجهه با این مواد تدوین شود. پیش بینی وسایل حفاظت فردی ویژه که نیروی کار را در مقابل خطرات ناشی از مواد شیمیایی مذکور ایمن می سازد گام اولی است که باید طرح شود. همچنین تعبیه سیستم های کنترل و توقف جریان این مواد در محیط نیز از دیگر اقدامات محسوب می شود که انجام آن مستلزم هماهنگی های لازم با کارفرما و خصوصاً تیم ایمنی کارفرماست.

ب) احتیاطات محیطی: به همان میزان که مواد شیمیایی مذکور می توانند افراد دخیل در پروژه هات تپ، یعنی تیم پیمانکار را درگیر خود سازند، کارفرما ممکن اسن در نتیجه انتشار این مواد در محیط کار خود دچار آسیب شود. ضمن این که آسیب های محیطی به همین میزان قابل فروکاست نیست و چه بسا زیست بوم منطقه در نتیجه انتشار این مواد دچار عارضه و بحران شود. بنابراین در این خصوص نیز انجام اقدامات پیشگیرانه، اقدامات اضطراری به محص بروز نشتی و انتشار، و متعاقب آن انجام اقدامات درازمدت برای به حداقل رساندن آسیب های وارده از طرف تیم اجرای پروژه هات تپ ضروری می نماید. ایمن سازی محیط، استفاده از تجهیزات کنترلی در خطوط لوله و مخازن، سیستم های آلارم دهنده واکنش سریع، سیستم های قطع کننده و مواردی از این دست، آیتم هایی هستند که باید مورد توجه قرار بگیرند تا هم محیط اجرای عملیات هات تپ، و هم کل مجموعه به عنوان یک واحد تولیدی یا خدماتی پایدار کارکد خود را حفظ کند و نه از جانب نیروی انسانی، و نه متغیرهای محیطی دچار آسیب های مشهود و جبران ناپذیر نشویم.

ج)احتیاطات پاکسازی : از دیگر موارد خائز اهمیت در واکنش به رها شدن ماده شیمیایی در محیط، پاکسازی آن است. در این شرایط نیز باید نیروی کار را به تجهیزات ایمنی مجهز کرد. ممکن است تماس با محیطی که در معرض ماده شیمیایی قرار گرفته است آسیب رسان باشد. در این شرایط باید نیروی کار را به دستکش ها و روپوش های محافظ مجهز کرد. استنشاق ماده شیمیایی دیگر خطری است که نیروی کار را تهدید می کند؛ در این خصوص نیز استفاده از ماسک ها به فراخور نیاز عملیاتی و میزان حساسیت ماده شیمیایی ضروری است. به طور کلی مجری هات تپ باید این تدابیر را پیشاپیش اندیشیده باشد تا در حین مواجهه با مشکلاتی نظیر انتشار ماده شیمیایی دچار آسیب نشود.

اجرای هات تپ و احتمال انتشار مواد
اجرای هات تپ

– انبارش و حمل و نقل : یکی دیگر از فاکتورهایی که در MSDS درح می شود و در اجرای عملیات هات تپ می توان به آن اشاره کرد، سیستم و طریقه انبار و حملو و نقل ایمن ماده شیمیایی است. در این خصوص باید هماهنگی های اولیه با تیم های فنی و ایمنی کارفرما از جانب مجری هات تپ انجام شده باشد. البته بدیهی است که تیم هات تپ مواد شیمیایی آنچنان خطرناکی را به همراه خود نخواهد داشت، اما در محیط کار کارفرما ممکن است این قسم مواد انتشار پیدا کنند. تیم اجرایی هات تپ باید مواد شیمیایی انبار شده و ذحیره شده در مجاورت کار گرم هات تپ را شناسایی کند. در این خصوص کارفرما موظف است گزارشی دقیق از مواد شیمیایی موجود ارائه داده و سیستم انبارداری آن ها را به اطلاع مجری هات تپ برساند تا اگر هر گونه اهمال و کاستی ای در آن وجود دارد از طریق تیم هات تپ به اطلاع کارفرما برسد. همچنین یکی دیگر از فاکتورهای تعیین کننده، سیستم حمل و نقل ماده شیمیایی است. بدیهی است که ممکن است در حین اجرای هات تپ تردد وسایط نقلیه حاوی مواد شیمیایی را از طرف کارفرما داشته باشیم. در چنین شرایطی مجری هات تپ باید نسبت به خطرات احتمالی آن کارفرما را مطلع کرده باشد. کارفرما موظف است بر حسب مندرجات MSDS از سیستم حمل و نقلی برای ماده شیمیایی مذکور بهره ببرد که بیشترین ضریب ایمنی را داراست.

موارد ذکر شده بخشی از دیگر از کاربردهای اجرایی فرم های MSDS برای عملیات هات تپ است. مجری هات تپ باید نهایت بهره را از این فرم ها و سایر مستندات ایمنی در خصوص مواد شیمیایی ببرد تا در حین اجرای هات تپ دچار آسیب از ناحیه مواد شیمیایی نشود.