ایمنی عملیات هات تپ |

انجام عملیات هات تپ در اربیل

انجام عملیات هات تپ خطوط لوله در اربیل در مرداد ماه سال ۱۳۹۶ این عملیات هات تپ در سایز انشعاب ۲۴ اینچ روی خط لوله ۲۴ اینچی گاز انجام شده و با موفقیت به اتمام رسید

هات تپ از جمله اقداماتی در خطوط و مسیر لوله است که در منطقه خاورمیانه بعلت ماهیت نفت خیز آن دارای اهمیت بسیار بالایی است و همواره متقاضیانی از واحد های نفتی و گازی یافت می شوند که به این سرویس خطوط لوله نیاز شدید و اساسی دارند. در سال های اخیر با توجه به تلاش ها و اقداماتی که از سوی شرکت پیشگام صنعت ابزار به منظور ورود به بازار بین المللی، مخصوصاً حضور فعال در بازار خاورمیانه صورت گرفته شده است، این مجموعه موفق به دسترسی به بازار منطقه گردیده است. با وجود محدودیت های بین المللی موجود و نیز از آن جهت که بسیاری از واحد ها و شرکت های نفتی و گازی در منطقه طرف قرارداد با شرکت های بزرگ بین المللی ارائه دهنده خدمات نفتی دارند، نفوذ در بازار منطقه کمی سخت می شود. اما شرکت پیشگام صنعت ابزار با توجه به تجربه های درخشانی که در انجام عملیات هات تپ طی مدت زمانی بیشتر از ده سال داشته است توانسته است دستاورد هایی نسبی در نفوذ به بازار هات تپ منطقه داشته باشد. البته این ابتدای امر است و امید است که با بهبود شرایط بین المللی و نیز جلب اعتماد بیشتر مشتریان بالقوه در استفاده از قابلیت های منطقه، ما بتوانیم حجم بیشتری از فرایند ها و خدمات پرتابل نفتی نظیر انجام عملیات هات تپ و استاپل، ساخت اسپلیت تی و مواردی از این قبیل را به خود اختصاص دهیم.

یکی از کشور هایی که موفق به حضور در بازار آن شده ایم کشور عراق می باشد. شرکت پیشگام صنعت ابزار از حدود ۶ سال پیش با در اختیار داشتن قرارداد انجام عملیات های نفتی و گازی نظیر هات تپ با شرکت کار گروپ واقع در اقلیم کردستان عراق، در این سال ها موفق شده است عملیات های انشعاب گرم متعدد و موفقیت آمیزی را در این منطقه به انجام برساند. از آن جا که کلیه فرایند های نفتی و پالایشگاهی کردستان عراق زیر نظر شرکت کار گروپ می باشد ما تعداد زیادی عملیات هات تپ در نقاط مختلف این اقلیم را به انجام رسانده ایم. انجام عملیات هات تپ در خورمالا، پالایشگاه مرکزی واقع در کرگوسک، اوانا، فیشخاپو واقع در منطقه مرزی زاخو و مواردی از این قبیل مناطقی هستند که شرکت پیشگام صنعت ابزار در آن ها عملیات های هات تپ متعدد را به انجام رسانده است و همه ی این عملیات ها را زیر نظر بازرسین شرکت کار فرما با موفقیت به اتمام رسیده اند و عملیاتی پر بازده را برای شرکت به دنبال داشته است.

از جمله عملیات های هات تپ اخیر انجام شده در این مجموعه، هات تپ ۲۴ اینچ روی خط لوله ۳۶ اینچی صادراتی مستقر در پالایشگاه مرکزی این مجتمع بزرگ صنعتی بوده است که سال پیش با موفقیت به انجام رسید. همچنین یک عملیات ساده انشعاب گرم یا همان هات تپ در سایز ۴ اینچ روی خط لوله ۴۰ اینچی حاوی سیال آب نیز در سال گذشته به انجام رسید که در مدت زمان کوتاه و بدون بروز ایراد به اتمام رسید. در این عملیات از اتصالاتی چون اتصال سدل نیپل استفاده گردید. شایان به ذکر است هر دو عملیات نام برده روی خطوط لوله ای انجام گرفتند که در عمق زمین بودند و از این رو عملیات هات تپ در عمق و ناحیه حفاری شده دور تا دور لوله انجام پذیرفت.

اما آخرین پروژه هات تپ واقع در کردستان عراق مربوط به عملیات انشعاب گیری گرم ۲۴ اینچ روی خط لوله ۲۴ اینچی مجتمع نفتی خورمالا بود که در مرداد ماه سال ۱۳۹۶ انجام گرفت. این عملیات روی خطوط لوله گاز با فشار بالا انجام گرفت و از آن جا که تأسیسات انتقال سیال از طریق نیروگاه تأمین می شد کار تا حد زیادی وابسته به ساپورت تأسیساتی نیروگاه مذکور بود. به این منظور برای مماعنت از بروز هر گونه خاموشی خط هماهنگی های لازم با نیروگاه مذکور صورت پذیرفت. از آن جا که عملیات انشعاب گیری گرم فرایندی حساس و دشوار می باشد خاموشی خط حین انجام کار بسیار خطرناک است و به همین دلیل انجام هماهنگی های ذکر شده بسیار ضروری می نمود. تیم اجرایی عملیات هات تپ بایستی نسبت به وجود و جریان سیال درون لوله هنگام انجام جوشکاری اسپلیت تی روی لوله و اجرای هات تپ مطمین می بود و به همین جهت هماهنگی های ذکر شده بخشی ضروری از کار به شمار می رفت.

فرایند ساخت دستگاه اسپلیت تی در این عملیات هات تپ دشواری ها و سختی های خاص خود را داشت چون اسپلیت تی ساخته شده در واقع ورودی دو انشعاب جدید به شمار می رود و از این رو در سر نیپل دار آن بایستی هم یک انشعاب ۲۴ اینچ پیش بینی می شد و هم یک انشعاب ۶ اینچی روی نیپل آن.

در واقع عملیات هات تپ ذکر شده برای ایجاد دو انشعاب جدید روی خط لوله نام برده انجام می گرفت اما عملیات روی انشعاب ۲۴ اینچی و به شکل عمودی صورت می گرفت. فرایند طراحی اسپلیت تی با توجه به ویژگی های منحصر به فرد آن ضمن انجام پیش بینی های لازم به انجام رسید. در مرحله طراحی، باید در نظر گرفته شود که پد نیپل دار اسپلیت تی بایستی از دو جهت فشار گاز را تحمل کند، یکی از سوی انشعاب ۲۴ اینچی و دیگری از سوی انشعاب ۶ اینچی. انشعاب کوچک ۶ اینچی در اصل ورودی یک لوله ۶ اینچی به حساب آمده که بایستی به شکل موازی و در ادامه ی خط لوله اصلی روی اسپلیت تی نصب می شد.

بعد از انجام محاسبات و به پایان رسیدن فرایند طراحی، ساخت اسپلیت تی بر اساس دستورالعمل تدوین شده برای اسپلیت تی هات تپ به انجام رسید و نصب اتصال مورد بازرسی و تست قرار گرفت که تمامی تست ها نشان از کیفیت بالا و صحت کارکرد اسپلیت تی می داد.

متعاقب آن و پس از نصب ولو های تست شده روی سه راهی فلنج دار اسپلیت تی عملیات هات تپ توسط دستگاه هات تپ به انجام رسید. همانطور که اشاره شد عملیات شامل یک انشعاب گرم ۲۴ اینچی روی خط لوله ۲۴ اینچی حاوی سیال گاز بود و به همین جهت کاتر و دیگر تجهیزات مورد نیاز برای انشعاب گیری ۲۴ اینچی روی دستگاه هات تپ نصب و به محل انجام عملیات اعزام شد. بعد از نصب دستگاه هات تپ روی ولو، عملیات باردهی به دستگاه هات تپ شروع شده و پیشروی به منظور برش گرم لوله شروع شد. مراحل عملیات به آسانی و بدون بروز هر گونه ایراد به انجام شده و در نهایت عملیات با موفقیت کامل به اتمام رسید. این عملیات هات تپ به صورت عمودی روی خطوط و مسیر لوله گاز و در سطح زمین انجام می گرفت و از این رو شرایط محیطی کار و دمای منطقه تقریباً مساعد بود. اما پیچیدگی های فنی کار گرم نام برده بر میزان حساسیت آن اضافه می کرد که آن نیز با اتخاذ تدابیر مهندسی و پیش بینی هر متغیری که می توانست بر کار خلل وارد کند و با ایجاد ترفند هایی پربازده به انجام رسید.

اجرای عملیات هات تپ و خطرات محیطی

وجود و انتشار مواد شیمیایی در محیط های کاری بخشی گریزناپذیز از فرایندهای صنعتی به شمار می رود و کمتر محیط کاری را می توان یافت که به نحوی درگیر با مواد شیمیایی ساطع در محیط نباشند. اجرای عملیات هات تپ نیز از این قاعده مستثنی نیست و همواره در معرض مواد شیمیایی ای قرار دارد که به صورت بالقوه می توانند آسیب های ایمنی به فرایند اجرایی و نیروی کار وارد کنند. مجتمع های صنعتی خصوصا پالایشگاه ها و پتروشیمی ها مملو از مواد شیمیایی ای هستند که هر یک به نوبه خود می توانند منشأ خطرات بزرگی باشند. به برخی از این خطرات به شرح زیر اشاره می شود. لازم به ذکر است این مواد می توانند به همان میزان برای اجرای عملیات هات تپ نیز مضر باشند:

برخی مواد شیمیایی می توانند بر سیستم ایمنی بدن انسان آسیب وارد کرده و به این ترتیب بر او صدمات جدی وارد کنند. وقتی نیروی کار در محیطی فعالیت می کنند که دارای مواد شیمیایی است، این مواد می توانند او را دچار انواع آسیب ها، از کوچک ترین آسیب ها نظیر مسمومیت جزئی گرفته، تا آسیب های پوستی، و در مختصات خطرناک تر، آسیب های تنفسی، بینایی و چشایی کنند. اگر این مواد از نوع بسیار خطرناک نظیر گاز ترش باشند، انتشار آن ها در میحط حتی می تواند به قیمت جان نیروی کار تمام شود. بنابراین برای اجرای عملیات هات تپ باید به این نکات توجه کرد. شناسایی این مواد و ممانعت از انتشار آن ها در محیط از الزامات اجرای عملیات هات تپ است.

اجرای عملیات هات تپ و اهمیت شناسایی مواد شیمیایی خطرزل در محیط مجاور

برخی مواد شیمیایی می توانند بر فرایندهای موجود در محیط آسیب وارد کنند. برای مثاال انتشار مواد شیمیایی آتش زا و قابل احتراق در محیط هایی که کار گرم در آن ها انجام می شود می تواند منشأ آتش سوزی، انفجار و بروز خسارات مشهود بر نیروی کار و مجموعه شوند. این دست مواد شیمیایی قابل احتراق به محض تصادم با فرایندهای مربوط به کار گرم مستعد واکنش پذیری شده و به این ترتیب می توانند مجموعه را در خطر قرار دهند.
برخی مواد شیمایی می توانند آسیب هایی جدی اما نامحسوس و تدریجی بر فرایندها و تجهیزات و نیروی انسانی وارد کنند. برای مثال برخی مواد شیمیایی که در یک محیط کاری حضور مستمر و دائم دارند می توانند به مرور با تجهیزات نصب شده در محیط واکنش نشان داده و آن ها را فرسوده کنند. یا نیروی کاری را تصور کنید که برای مثال در محیطی کار می کند که در معرض مواجهه با گازهای خطرناک اما رقیق در محیط کار خود است. طبیعتاً این شرایط نیروی کار را به مرور در قبال این مواد خطرپذیرتر کرده و کار به جایی می رسد که آسیب های جدی بر سلامت او وارد می شود. البته این قسم مواد و مواجهات برای اجرای عملیات هات تپ خطرزا نیبستند. هات تپ یک فرایند ویژه است که معمولاً بازه زمانی کوتاه مدت داشته و کل فرایندهای مربوط به آن ظرف چند روز به اتمام می رسند. از این رو این دست آسیب ها خطرات جانی برای نیروی کار نخواهند داشت، مگر آن که یک مجموعه نیاز به چندین عملیات هات تپ داشته باشد و مجری عملیات ناچار باشد برای مدت طولانی در محل مشغول به فعالیت باشد.

با توجه به این که عملیات هات تپ یک کار گرم با ماهیت ویژه محسوب می شود حساسیت نسبت به این دست رویدادها امری دارای اهمیت بالاست و از همین رو برای انجام عملیات باید به تمامی متغیرهای محیطی که به نحوی آلودگی در میحط ایجاد می کنند توجه داشت. آلودگی هایی که می توانند بر اجرای عملیات هات تپ اثر منفی بگذارند را می توان به شرح زیر برشمرد:

ممکن است محیط به صورت طبیعی آلوده به مواد شیمیایی خطرزا باشد. برای مثال اگر ماهیت فرایندهایی که در مجاورت محل انجام عملیات هات تپ انجام می شوند به گونه ای باشد که مواد شیمیایی در محیط آن متصاعد شود، فرایندهای جانبی و نیروی انسانی تحت تأثیر آن قرار می گیرند. این امر می تواند منشا خطر باشد. در چنین محیطی شرایط برای اجرای عملیات هات تپ دشوار خواهد شد، خصوصاً اگر مواد منتشر شده قابل احتراق باشند و با فرایندهای کار گرم هات تپ واکنش پذیر شود.
ممکن است در نتیجه بروز ایراد در هر یک از ایستگاه های مجاور دچار انتشار سیالات و مواد شیمیایی خطرناک و قابل احتراق در فضایی شویم که عملیات هات تپ قرار است در آن جا اجرا شود. برای مثال بروز نشتی در خطوط لوله مجاور و انتشار سیال و گازهای متصاعد از آن می تواند منشأ وقوع خطر برای اجرای عملیات هات تپ باشد. در این دست شرایط باید نسبت به تداوم فعالیت های جاری کار گرم حساس بود و اقدامات لازم برای پیشگیری از وقوع هر گونه بحرانی را اتخاذ کرد.
انتشار سیال می تواند ناشی از وسایط نقلیه ای باشد که در مجاورت محل کار گرم در حال تردد هستند. ممکن است این وسایل حامل تانکرهای حاوی مواد شیمیایی باشند. در این شرایط بر حسب ماهیت سیال ممکن است برون ریزی سیال از درون تانکر به صورت طبیعی باشد یا به دلیل هر گونه سانحه ای، سیال از درون تانکر به بیرون متصاعد شود. ممکن است وسایط نقلیه حامل بشکه ها و ظرف های حاوی مواد شیمیایی خطر زا باشند و به هر دلیلی این مواد به بیرون نشت کنند. در چنین شرایطی احتمال وقوع حادثه غیر مترقبه بسیار بالاتر خواهد رفت و محیط در معرض آسیب آن ها قرار خواهد گرفت.
ممکن است در محل هایی در مجاورت محل اجرای عملیات هات تپ منافذی وجود داشته باشد که از مجرای آن ها سیال یا ماده شیمیایی خطرناک به بیرون درز می کند و محیط اجرای عملیات هات تپ را تحت تأثیر خود قرار می دهد. برای مثال دریچه های زمینی که پس ماندهای زیرزمینی در داخل آن ها در جریان هستند می توانند درون خود حاوی مواد شیمایی خطر زا برای نیروی کار و اجرای کار گرم باشند. بسیاری از تیم های اجرای عملیات هات تپ نسبت به این دست موارد آگاهی و حساسیت لازم را ندارند و چه بسا در مواجهه با آن ها هیچ راهکاری برای ارائه ندارند اما بی توجهی به این دست موارد می تواند حتی به قیمت جان نیروی انسانی و تحریب کل پروژه تمام شود.
اجرای عملیات هات تپ و ضرورت توجه به خطرات محیطی
انتشار مواد می تواند ناشی از خود فعالیت های جاری کار گرم باشد. ممکن است به هر دلیلی نیروی کار در هر یک از مراحل اجرای هات تپ دچار ایراد شود و همین ایرادات باعث وقوع خطر از ناحیه مواد شیمیایی و سیالات خطرناک شود. برای مثال فرض کنید حین جوشکاری نازل، لوله اصلی سوراخ شود و سیال از درون آن فوران کند. در این شرایط خود تیم اجرای هات تپ برای خود آسیب و خطر ایجاد کرده است و تا جای ممکن باید نسبت به ایمنی فرایندها حساسیت به خرج داد تا شاهد وقوع چنین معضلاتی نشویم.

آگاهی نسبت به موارد ذکر شده از پیش شرط های عملیات هات تپ است. مجری عملیات باید تمامی محاسبات، برنامه ریزی ها و طرح های خود را به گونه ای پیاده کند که مسائل و معضلات فوق در آن در نظر گرفته شده باشند. در غیر این صورت امکان مواجهه با خطر در حین عملیات بالا خواهد رفت و این امر به صلاح یک مجموعه اجرایی عملیات هات تپ نیست که فرایندهای خود را با ضریب ریسک بالا انجام دهد. در نوشتارهای بعدی بیشتر به این دست مسائل خواهیم پرداخت.