تعمیرات بال ولو

هات تپ بر روی خطوط گاز به چه صورت است؟

با توجه به پیش زمینه هابی که در مورد عملیات های هات تپ داریم باید متوجه این موضوع باشیم که هات تپ بر روی خطوط گاز می تواند بسیار سخت تر از سیال های دیگر باشد. چرا که خطوط لوله گاز با توجه به میزان سیالیت و فراریت بالای خود در مقایسه با بسیاری از سیالات دیگر حساسیت بیشتری برای انجام عملیات های تعمیراتی نظیر هات تپ را اقتضا می کنند. هات تپ خطوط لوله معمولاً اصول و روش های مشترک و یگانه ای را برای تمامی خطوط لوله دارد، اما خط و مسیر لوله گاز با توجه به مختصات ویژه فنی این سیال دارای خصوصیت های منحصر به فرد خود است. تیم اجرایی و کارفرما هات تپ لوله گاز باید این نکته را در نظر بگیرند که طراحی اتصالات، نصب آن ها و انجام برش به روش انشعاب گیری گرم یا هات تپ دشواری های بیشتری نسبت به بسیاری از سیالات دیگر دارد. گاز معمولاً بسیار سبک و فرار می باشد. چگالی این سیال بسیار پایین بوده و از مولکول های هوا نیز می تواند سبک تر باشد. به همین جهت است که بسیاری از شرکت های فعال در صنعت گاز ترجیح می دهند به جای استفاده از روش های نوین، همچنان خط لوله را خاموش و تخلیه نمایند و به این ترتیب انشعاب گیری از لوله گاز را به همان شیوه قدیمی و سنتی انجام دهند. از دیدگاه این دست افراد روش های جایگزین نظیر هات تپ روش هایی نامطمئن و مستعد بروز آسیب و بحران هستند و در معرض خسارات فراوانی هستند. از همین رو بهتر است برای انشعاب گیری از خط لوله گاز، فعالیت آن را متوقف نمود. اما فراموش نکنید که انجام عملیات هات تپ اگر بر اساس اصول و دستور العمل های ارجاع داده شده به استاندارد های ایمنی انجام شود مطمئن ترین و کم خطرترین راه برای انشعاب گیری به حساب می آید و به این دلیل انتخاب این روش از قضا بر ضریب ایمنی کار خواهد افزود.

اما همانطور که اشاره شد، این خصلت مهم حاصل نخواهد شد جز از طریق عطف توجه به مخاطراتی که عملیات هات تپ را تهدید می کند و نشتی سیال گاز یکی از مهم ترین شان است. بنابراین در حین انجام عملیات هات تپ باید توجه داشت که بروز کوچک ترین نشتی می تواند آسیب های جدی و خساران جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد. برخی از این آسیب ها به شرح زیر اشاره می شود:

• هات تپ لوله گاز در مقایسه با دیگر سیالات ممکن است حساسیت های بیشتری داشته باشد اما در صورت رعایت استاندارد ها و تمامی ضوابط فرایند با اطمینان کامل به انجام خواهد رسید. پیچیده بودن و دشوار بودن یک فرایند به لحاط فاکتور های فنی و ایمنی نباید به معنای پذیرش ریسک عملیاتی آن باشد بلکه باید مجریان و کارفرماین پروژه را ترغیب کند تا با یافتن راهکار ها و ترغند های مناسب ضریب ریسک پروژه را به حداقل کاهش دهند. بنابراین انشعاب گیری گرم لوله گاز هرگز یک پروژه پرخطر نخواهد بود مگر آن که کارفرما عملیات در خصوص تدوین دستور العمل ها و روش های اجرایی کار، و انتخاب اپراتور ها و تیم عملیاتی و اجرایی سستی و بی توجهی به خرج داده باشد و ایمنی لازم را رعایت نکرده باشد. انتخاب پیمانکاران و مجریان نام آشنا و خوشنام جهت سپردن فرایند هات تپ، از نکاتی است که قعالان حوزه گاز برای برون سپاری پروژه های حساسی نظیر هات تپ باید نسبت به آن حساسیت بالایی را به خرج دهند.

• گاز سیالی بسیار فرار است و از همین رو در مقایسه با سایر سیالات سرعت پیش روندگی بیشتری دارد. اما از سوی دیگر اگر فشار پایینی داشته باشد انجام عملیات هات تپ روی لوله گاز توصیه نمی شود. قابلیت احتراق و اشتعال در سیال گاز بسیار بالاست و در صورتی که فشار آن پایین باشد و سرعت سرد شدن فرآیند جوشکاری اتصال اسپلیت تی روی لوله پایین باشد، احتمال بروز اشتعال بالا خواهد بود. بنابراین چک کردن حداقل فشار سیال گاز پیش از انجام عملیات هات تپ و جوشکاری اتصال ضرروی است. هر دو فرایند مذکور تولید حرارت روی لوله می کنند و حرارت ایجاد شده درون جداره داخلی نفوذ می کند و سیال را نیز درگیر خود می کند. حال اگر سیال گاز با فشار خود قادر به رفع دما و حرارت ایجاد شده باشد، خطر احتراق به حداقل می رسد. اما اگر فشار سیال پایین باشد و حرارت در محیط درونی لوله باقی بماند احتمال بروز انفجار بسیار بالا خواهد رفت.
• در حین جوشکاری اتصال هات تپ یا ایجاد انشعاب گرم روی لوله باید به فرایند بسیار حساس بود. هر گونه کم توجهی در فرایند جوشکای که منجر به ایجاد فاچعه های جبران ناپذیر خواهد شد بایستی قبل از آغاز جوشکاری پیش بینی شوند و در خصوص اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه در موردشان تصمیمات لازم اتخاذ شود. سوراخ شدن لوله حین جوشکاری، تشکیل حوضچه جوش، ترک خوردن خطوط جوش و باز شدن منفذ خروج کاز از اتصال و مواردی از این قبیل خطراتی هستند که می توانند بر فرایند هات تپ یا انشعاب گرم تأثیر منفی بگذارند. اگر این ایرادات در سطح بالا و حادی باشند اصلا نوبت به انجام هات تپ نرسیده و پیش از آن مجموعه متحمل خسارت و خرابی خواهد شد و امکان از دست رفتن جان نیروی انسانی نیز بسیار بالاست. از این رو دستور العمل ها و سایر تدابیر باید اندیشیده شده باشد.

<div id=”72800866199″><script type=”text/JavaScript” src=”https://www.aparat.com/embed/gIznN?data[rnddiv]=72800866199&data[responsive]=yes”></script></div>

• حین انجام عملیات هات تپ نیز باید نسبت به آب بندی کامل مجموعه اطمینان داشته باشیم . در صورتی که هر یک از مراحل شامل نصب ولو، نصب دستگاه هات تپ و انجام عملیات برش گرم منجر به بروز نشتی سیال از لوله گاز شوند محیط مستعد بروز خطرات و خساراتی خواهد بود. باید توجه داشت که سیال گاز یک سیال کم وزن می باشد که با چشم قابل مشاهده و رویت نیست. حین بروز نشتی ممکن است اپراتور ها و نیروی انسانی اطراف متوجه مسأله نشوند؛ خصوصاً این که فضا هایی جون پالایشگاه های گاز و سایر محیط صنعتی مملو از مواد شیمیایی بوده و به مشام رسیدن بوی گاز و تشخیص آن توسط اپراتورها ممکن است اتفاق نیفتد. بنابراین بدون متوجه شدن نیرو های درگیر در عملیات هات تپ ، سیال گاز در محیط منتشر خواهد شد و تشکیل توده ای چون ابر از گاز متراکم شده می دهد. در این شرایط کوچک ترین عنصر قابل احتراقی می تواند منشأ بروز انفجار و انش سوزی باشد. اتخاذ تدابیر ویژه برای پیشگیری از چنین وقایعی لازمه کار گرم هات تپ است.

عملیات انشعاب گرم بر روی لوله گاز در مقایسه با سیالات دیکر ممکن است حساسیت های بیشتری داشته باشد اما در صورت رعایت استاندارد ها و تمامی ضوابط فرایند و در نظر گرفتن نکان مهم ایمنی با اطمینان کامل به انجام خواهد رسید. پیچیده بودن و دشوار بودن یک فرایند ار نظر فاکتور های فنی و ایمنی نباید به معنای پذیرش ریسک عملیاتی آن باشد بلکه باید مجریان و کارفرمایان پروژه را ترغیب کند تا با یافتن راهکار های مناسب میزان ریسک پروژه را به کمترین ممکن کاهش دهند. بنابراین انشعاب گیری گرم لوله گاز هرگز یک پروژه پر خطر نخواهد بود مگر آن که مسولان عملیات در خصوص تدوین دستور العمل ها و ترفند های اجرایی کار، و انتخاب اپراتور ها و تیم عملیاتی و اجرایی کم کاری هایی چون سستی و بی توجهی به خرج داده باشد. انتخاب پیمانکاران و مجریان متخصص و خوشنام برای سپردن فرایند هات تپ ، از نکاتی است که مسوولان حوزه گاز برای اجرای پروژه های حساسی چون هات تپ باید نسبت به آن حساسیت بالایی را به خرج دهند.

هات تپ چیست و در چه عملیاتی به کار می رود؟ برای اکثر شرکت های مرتبط با صنعت نقت و گاز این سوال پیش می اید که هات تپ چیست و چه کاربردب دارد؟ باید بگوییم شرکت پیشگام صنعت ابزار، به عنوان یکی از مهم ترین تامین کنندگان قطعات و تجهیزات خطوط لوله و همچنین مجری خدمات ساخت، بازسازی و توسعه خطوط لوله در دریا و خشکی، کار خود را از سال ۱۳۷۶ آغاز کرد. شرکت هات تپ با بهره گیری از مهندسان مجرب و خبره و همچنین تکنیسین های مسلط، رشد سریعی را در این حوزه پیش گرفته است و در مدت کوتاهی، کارخانه ساخت تجهیزات و ادوات مورد نیاز بازار داخل و همچنین عملیات مختلف این شرکت را راه اندازی کرد. رزومه درخشان این شرکت گواه روشنی برای سوال هات تپ چیست می باشد چرا که در صنایع مختلف نفت و گاز، صنایع نیروگاهی، تصفیه خانه ها و … نشان صحت بر این اعتماد است.

هات تپ چیست؟

هات تپ یا انشعاب گرم فرایندی پرکاربرد در صنایع نفت و گاز به شمار می‌آید. این روش با ترجیحات منعددی که به روش های سنتی دارد، سریعا شناخته شده و اکنون کارفرمایان مجتمع‌ هایی که از هر طریق درگیر با خطوط لوله نفت و گاز می‌باشند از این فرایند عالی و پربازده استفاده می کنند. شرکت های خطوط انتقال گاز شهری که مسئولیت گازرسانی به شهروندان، و نیز محافظت از ایمنی شبکه خطوط که وظیفه انتقال گاز را بر عهده دارند از رایج ترین مشتریان عملیات هات تپ محسوب می شوند. با توجه به این که خطوط لوله شهری به دلایل مختلف به صورت دایمی در معرض تعویض و تغییر خطوط، یا توسعه خطوط لوله گاز به مناطق جدید می باشند، انجام عملیات هات تپ جهت دستیابی به اهداف مذکور جزو رویه های رایج شان می باشد.

با توجه کردن و مطالعه و پی بردن به تعداد عملیات های هات تپ، شرکت های فوق به درک کامل این موضوع که هات تپ چیست و بازدهی ان به چه میزان است رسیده اند. از این رو اکثر ان ها ترجیح می دهند با تهیه و تدارک تجهیزات و در اختیار داشتن آموزش های لازم خود نیازهای انشعاب گرم مجموعه خود را رفع کنند، اما با توجه به سیاست های جاری کور در راستای برون سپاری ها، و نیز در صورت وجود شرکت های حرفه ای و تخصصی فعال در زمینه انجام هات تپ، مسلما ترجیح بر آن خواهد بود که روند های فوق به شرکت های پیمانکار واگذار شده و به این صورت ضمن سپردن کار به متخصصان دوره دیده هات تپ، بار سنگین حفظ ضوابط و اصول ایمنی و فنی کار نیز از روی دوش شرکت های مذکور خالی شود.

شرکت گاز استان تهران

شرکت گاز استان تهران از اولین شرکت های خطوط انتقال گاز شهری به حساب می اید که با برون سپاری فرایند های گفته شده به شرکت پیشگام صنعت ابزار قدم بزرگی جهت همسویی با سیاست های بزرگ کشور گزارده است. شرکت پیشگام صنعت ابزار به عنوان پیمان کار از قدیمی ترین و با تجربه ترین عملیات های هات تپ و استاپل، و سازنده ی اسپلیت تی و سایر اتصالات در ۵ سال اخیر برشمرده شده است. این مجموعه به عنوان مجری انحصاری عملیات های هات تپ شرکت گاز استان تهران مشغول به فعالیت بوده و عملیات های زیاد موفقیت آمیز ما در طی این سال ها اکنون اعتماد کار فرمای محترم در خصوص سپردن پروژه های انشعاب گرم به ما را کاملا جذب کرده است.

در این راستا و با ادامه دادن این همکاری مدیران و پرسنل این مجموعه به خوبی به درک این موضوع رسیده اند که هات تپ چیست و چه بازدهی برای ان ها داشته است. در ادامه عملیات های هات تپ شرکت گاز استان تهران پرسنل اجرایی این شرکت موفق شدند عملیات هات تپ ۸ اینچ روی خط لوله ۱۶ اینچی گاز شرکت گاز استان تهران در توابع تهران را با موفقیت به انجام برسانند. در این عملیات که در هفتم شهریورماه سال ۹۵ انجام شد، بعد از انجام مطالعات اولیه تصمیم بر این شد با توجه به سایزهای بالای انشعاب از اتصال اسپلیت تی استفاده شود. بیشتر پروژه های هات تپ شرکت پیشگام صنعت ابزار در راستای همکاری با شرکت گاز استان تهران با در نظر گرفتن به سایز پایین انشعاب ها به وسیله اتصالاتی نظیر سدل و سدل نیپل و ولدولت انجام می گرفته است اما در این پروژه با توجه به این که فشار زیاد حدود ۲۵۰ پوندی گاز ضریب مقاومت این گونه اتصالات را تضعیف می کند، تشخیص بر آن شد که از اتصال اسپلیت تی استفاده شود.

بعد از انجام طراحی، ساخت و نصب اتصالات بر روی لوله از طریق جوشکاری نیروی انسانی و پرسنل اجرایی شرکت پیشگام صنعت ابزار عملیات تست هیدرواستاتیک را جهت تست کردن میزان فشار دستگاه و مجموعه در مقابل فشار سیال را تست کردند و پس از  اطمینان یافتن از نتیجه مثبت تست، بلافاصله عملیات انشعاب گرم هات تپ به انجام رسید.

با توجه به پیش بینی های لازم و تمهیدات بازرسان و مهندسان محترم در پروژه های هات تپ در سریع ترین وقت ممکن و بدون قطع فعالیت کار به اتمام رسیده و مورد تأیید کارفرما قرار گرفت. این پروژه در شهرستان شهریار و در مسیر خروجی بسمت ملارد انجام گرفت. 

<div id=”73425781155″><script type=”text/JavaScript” src=”https://www.aparat.com/embed/qT1gA?data[rnddiv]=73425781155&data[responsive]=yes”></script></div>

نشتی و انفجار حین عملیات هات تپ

ممکن است در حین انجام عملیات به دلیل رعایت نکردن ایمنی های لازم و اتصال نامناسب قطعات و اتصالات حین انجام عملیات هات تپ و چه بسا پس از آن دچار مشکلاتی نظیر نشتی و حتی بروز انفجار باشیم. از انجایی که این مجموعه به خوبی می داند که هات تپ چیست و عدم رعایت نکات ایمنی چه ضرر و زیان هایی را اعم از مالی و جانی به دنبال خواهد داشت در خصوص نصب اتصالات باید بسیار دقیق عمل کرد. نصب ولو روی اتصال اسپلیت تی از این جهت از اهمیت بالایی برخوردار است. باید بین ولو و اسپلیت تی یک گسکت متناسب با شرایط کار قرار داده شود و همچنین پیش از نصب خود ولو نیز باید تست شود تا نسبت به عدم نشتی آن اطمینان حاصل شود. در برخی موارد نشتی در حین انجام کار دیده نشده و بعد از اتمام کار حود را نشان می دهد. از این رو باید در نصب و اندازه گیری و انجام اتصالات باید دقت لازم را در نظر گرفت.

آسیب دیدن دستگاه هات تپ حین عملیات

ممکن است دستگاه حین انجام عملیات هات تپ دچار  آسیب دیدگی شود و به این صورت عملیات هات تپ دچار خدشه و مشکلاتی شود. در این خصوص نیز انجام اقدامات پیشگیرانه ضروری تلقی می شود. یکی از دلایل مهم و پر بازده این امر می ‌تواند ناشی از این باشد که دستگاه بدلیل فرسودگی و پوسیدگی و یا هر ایراد دیگر توان تحمل فشار سیال خط را ندارد. بنابر این در این خصوص نیز انجام تست هیدرواستاتیک پیش از انجام هات تپ توصیه می شود. ممکن است دستگاه به علت عدم وجود امکانات یا عدم آشنایی مجری و کارفرما هات تپ به لحاظ سایز و سایر خصوصیات برای انجام هات تپ اشتباه انتخاب شده باشد و یا به خوبی نصب نشده باشند. در این مورد نیز تیم مهندسی هات تپ باید متعهدانه نسبت به این مسئله حساسیت به خرج دهد. در هر صورتی تست فشار هیدرواستاتیک بهترین معیار برای محک توان انجام عملیات توسط یک دستگاه هات تپ است.

در این بخش سعی کردیم توضیح دهیم که هات تپ چیست و  عملکرد ان چگونه است.

امیدواریم که با در نظر گرفتن نکات مهم مذکور تمام عملیات های هات تپ بدون بروز هیچ مشکلی صورت گیرد.

هات تپ یک فرایند سخت با دشواری های مکانیکی خاص خود است. در انجام عملیات هات تپ همچون هر فرایند دیگر، علاوه بر خروجی صحیح، حفظ ایمنی و سلامت نیروی کار نیز از اهمیت برخوردار است. برنامه ریزی ها و روش های انجام کار باید به گونه ای باشد که پس از اتمام عملیات هات تپ فشار آسیب زننده ای به پرسنل وارد نشده باشد و سلامت فیزیکی آن ها در معرض تهدید و آسیب قرار نگرفته باشد. بدیهی است که نیروی کار فعال در عملیات هات تپ به فراخور نیاز، برخی کارها را به صورت دستی انجام می دهند و از این حیث فشارهای فیزیکی را متحمل می شوند. در این راستا باید تدابیری اندیشید که این فشارها باعث بروز آسیب نشوند و نیروی انسانی را در گذر زمان دچار مشکل نکنند.

هات تپ از ابتدا تا انتها شامل فرایندها و مراحل زیر است:

– ساخت اتصال سه راهی

– حمل و نقل و نصب اتصال سه راهی و ولو

– حمل و نقل و نصب دستگاه هات تپ

– بستن اتصالات به یکدیگر و باز کردن آن ها

– انجام عملیات هات تپ و پیشروی دستگاه

آسیب ها و خطرات فیزیکی هات تپ 

بدیهی است هر یک از این مراحل می تواند آسیب ها و خطرات فیزیکی بالقوه خاص خود را داشته باشد. نیروی انسانی باید به گونه ای مراحل زیر را به انجام برساند که کمترین فشار متوجه اجزای مختلف بدن او از جمله سر، زانوها، بازو و ساعد، قفسه سینه و مهم تر از همه ستون فقرات شود. برای پیشگیری از بروز این آسیب ها و به منظور افزایش ایمنی عملیات هات تپ توجه به برخی نکات ضروری است که در ادامه به آن ها اشاره خواهد شد:

– خم نشدن بیش از اندازه زانو: یکی از مواردی که به وفور در فرایندهای فنی دیده می شود خم شدن بیش از اندازه زانوی پا در حین برداشتن و حمل دستی بار است. در عملیات هات تپ به فراخور نیاز کاری ممکن است اپراتور ناچار شود ابزاری نسبتا سنگین وزن را از زمین بلند کرده و آن را حمل کند. اگر استانداردهای ارگونومیک در این خصوص رعایت نشود به مرور از ناحیه زانو دچار آسیب خواهد شد. در حین بلند کردن بار زانو نباید زاویه ای کمتر از ۹۰ درجه بگیرد تا مفاصل آن در برابر فشار محفوظ و سالم بماند.

گاهی اوقات ممکن است به منظور انجام یک کار به صورت مستمر اپراتور روی زانو بنشیند و در آن حالت به مدتی طولانی یک کار را انجام دهد. برای مثال برای کنترل و مونیتورینگ پاوریونیت ممکن است اپراتور برای دقایق طولانی در حالت نشسته روی زانو باقی بماند. این امر بدون شک به زانوهای او فشار نامتعارف وارد خواهد آورد و ممکن است در میان مدت یا طولانی مدت بر اثر تکرار فرایند دچار آسیب جدی شود.

در این خصوص باید استانداردهای لازم برای بلند کردن بار و استقرار، تدوین شده و به اپراتور گوشزد شود تا دچار آسیب از این ناحیه نشود.

– فشار به ستون فقرات:  این امر می تواند در اثر بلند کردن یا هل دادن وزنه ای رخ دهد که وزن بالایی دارد. گاهی اوقات ممکن است اپراتور به منظور تسریع کار و استفاده نکردن از جرثقیل و لیفتراک، ترجیح دهد جابجایی های موضعی را از طریق هل دادن یا بلند کردن قطعه انجام دهد. برای مثال زمانی که پاوریونیت نیاز به جابجایی برای ۵ متر دارد، اپراتور بدون توجه به فاکتورهای ارگونومیک آن را گرفته و به سمت خود می کشد تا جابجایی ۵ متری انجام شود. لازم به ذکر است که این کار به هیچ عنوان توصیه نمی شود چون فشار زیاد به ستون فقرات و کمر وارد می شود و ممکن است او را دچار آسیب کند. از این رو توصیه می شود در این دست شرایط از همان جرثقیل استفاد شود.

– خم شدن برای مدت طولانی: یکی دیگر از نکاتی که باید مورد توجه اپراتور هات تپ قرار گیرد زاویه قرارگیری در حین انجام کار است. ممکن است اپراتور هات تپ بدلیل عدم استقرار استاندارد در محل جانمایی دستگاه هات تپ، ناچار باشد کمی زاویه به کمر خود بدهد تا بتواند پیشروی دستگاه و عملیات را به انجام برساند. از طرفی می دانیم که این فرایند ممکن است دقایق طولانی و چه بسا چند ساعت طول بکشد. تداوم شرایط استقرار به این صورت می تواند آسیب جدی به کمر و ستون فقرات ایجاد کند. بنابراین اپراتور هات تپ باید پیش از آغاز کار نسبت به موقعیت قرارگیری اش در مقابل دستگاه هات تپ تمام ملاحظات را رعایت کند و سپس کار را شروع کند.

– فشارهای عضلانی ناشی از حمل وزن سنگین: این نکته هم از مواردی است که عدم توجه بدان می تواند آسیب های جدی به عضلات اپراتور وارد کند. در صورتی که حمل بار به صورت دستی انجام شود؛ و در شرایط مسافت زیاد یا وزن بسیار سنگین ابزار، نیروی کار دچار آسیب های عضلانی خواهند شد. در این خصوص باید تدابیری اندیشید که آسیب های وارده از این ناحیه به حداقل خود برسد. نکته مهم در درجه اول استفاده از تجهیزات و ابزاری است که حمل دستی بار را رفع می کنند. برای مثال استفاده از چرخ دستی و یا لیفتراک دستی توصیه می شود یا در صورت عدم وجود و تنها بشرطی که بار وزن متعارفی داشته باشد می توان به جای یک اپراتور از دو یا چند اپراتور استفاده کرد.

– کشیدن یا هل دادن بار سنگین: این مورد نیز از اشکالاتی است که اپراتورهای هات تپ ممکن است در حین کار انجام دهند. کشیدن بار با وزن سنگین نیز می تواند به ستون فقرات و مفاصل پا آسیب وارد کند. لذا در این خصوص نیز باید نکات ایمنی رعایت شود.

نیروی کار درگیر در فرایند هات تپ خود درگیر کار سنگین و سخت است و فرایندهای متعارف آن به خودی خود فشار زیادی بر او وارد می کنند. از این رو برای این که بتواند سلامت خود در فرایند هات تپ را حفظ کند شایسته است که تا جای ممکن از تحمیل چنین فشارهای زائدی بر بدن خود اجتناب کند تا بتواند سلامت خود را برای دراز مدت حفظ کند و هم خود بتواند سال های متمادی در زمینه انجام عملیات هات تپ فعالیت کند و هم کارفرمای خویش را برای دراز مدت از تجارب خود بهره مند سازد. از این رو حفظ نکات ایمنی و ارگونومیک در هات تپ منفعت دو طرفه دارد و کارفرمای عملیات هات تپ نیز باید حساسیت و وسواس لازم در خصوص حفظ سلامت و ایمنی نیروی کار خود را داشته باشد؛ چرا که این امر هم جزئی از تعهد حرفه ای و کاری او محسوب می شود و هم دارای شایستگی اخلاقی و انسانی خواهد بود. بدون شک تدوین دستورالعمل های ارگونومی و ایمنی و آموزش به نیروی کار، تهیه و تأمین تجهیزات و ادوات مورد نیاز و در نهایت اجرایی کردن دستورالعمل ها ضریب بهره وری عملیات هات تپ را بالا خواهد برد و از هزینه های سربار پیشگیری خواهد کرد.

اتصالات به منظور رفع کاستی هایم وجود در خطوط لوله مورد استفاده قرار می گیرند. به طور کلی زمانی به سراغ یک فیتینگ خطوط لوله خواهیم رفت که جریان خطوط لوله موجود دچار نقص و کاستی یی باشند، یا در صدد یک طرح توسعه ای باشیم که با استفاده از قابلیت های موجود امکان تحقق ان وجود ندارد. در این شرایط اتصالت به عنوان ابزارهای کمکی، به پشتیبانی طرح و برنامه مورد نظر ما توجیه پیدا خواهند کرد.

اتصالات خطوط لوله کارکردهای مختلفی دارند، برخی از آن ها ابزار اتصال دادن تجهیزات و ابزارها به خطوط لوله هستند. برای مثال در صددیم یک شیر تخلیه روی خطوط لوله ای ایجاد کنیم. در این شرایط از یک اتصال برای نصب شیر روی لوله بهره خواهیم گرفت. در شرایطی دیگر ممکن است نیاز به اتصال یک خط لوله روی خط لوله موجود باشیم. برای نمونه ممکن است در صدد باشیم مسیر یک خط لوله ۶ اینچی را با یک لوله ۴ اینچی ادامه دهیم. در این شرایط نیاز به یک ردیوس ۶ به ۴ خواهیم داشت.

اتصالات برخی اوقات به منظور فرایندهای تعمیراتی مورد استفاده قرار می گیرند. برای مثال ممکن است لوله ای دچار آسیب و خوردگی شده باشد و نیاز به تعمیر داشته باشد. در این شرایط می توان با استفاده از اتصالاتی نظیر کلمپ ناحیه آسیب دیده را پوشش داد. در برخی شرایط دیگر ممکن است نیاز به مسدود کردن خط برای انجام تعمیرات روی ناحیه آسیب دیده باشد. در این شرایط نیز از دیگر اتصالات بهره خواهیم برد.

با توجه به موارد ذکر شده می توان پی برد که اتصالات و فیتینگ ها چه کارکردهای متنوعی در خطوط لوله و مخازن دارند. از این رو می توان پی به اهمیت و جایگاه فیتینگ ها در خطوط لوله برد. با توجه به این نکات باید نسبت به نصب اتصال مناسب روی خط لوله، و نیز انجام فرایند نصب به بهترین شکل ممکن طرح و برنامه مهندسی دقیق و مشخص داشت.

انتخاب اتصال خطوط لوله

برای انجام عملیات های تعمیراتی خطوط لوله باید مطالعات و مهندسی ها به دقیق ترین شکل ممکن صورت گیرد. یکی از فازهای این مطالعات بررسی و کارشناسی در خصوص انتخاب بهترین فیتینگ برای خط لوله است. در این خصوص باید تحقیقات صورت بگیرد که برای مثال در انجام عملیات انشعاب گیری گرم یا هات تپ باید از چه نوع اتصالی بهره گرفته شود. آیا اسپلیت تی مناسب تر است یا با اتصالاتی دیگر نظیر سدل نیپل نیز می توان انشعاب گیری را با اطمینان به انجام رساند.

همچنین نکته دیگر در نوع روش انشعاب گیری خواهد بود. ممکن است نیاز داشته باشیم که انشعاب جدید از همان خروجی ولو که عملیات هات تپ روی آن انجام شده است ایجاد شود. در این صورت از اسپلیت تی با نیپل یک سر استفاده خواهد شد، اما گاهی اوقات لازم است که انشعاب از سمت جانبی نیپل به موازات خط لوله اصلی ایجاد شود. در این شرایط ساخت اسپلیت تی فرایند متفاوتی خواهد داشت و علاوه بر سر فلنج دار نیپل، باید یک خروجی دیگر روی بدنه نیپل به سایز انشعاب مورد نظر ایجاد کنیم تا خط انشعابی جدید از آن حاصل شود. در این شرایط این خط انشعابی جدید می تواند فلنج دار یا جوشی باشد. بعبارتی دیگر بسته به شرایط می توان خط لوله جدید را به انشعاب موجود جوشکاری کرد که در این شرایط دیگر نیاز به فلنج نخاوهد بود. اما گاهی اوقات بر حسب شرایط فنی و محیطی کار لازم است که مجرای انشعابی جدید نظیر فلنج دار باشد و خط لوله انشعابی به صورت مکانیکی روی اسپلیت تی نصب شود.

انتخاب نوع اتصال تا حدود زیادی به نوع فرایندی که می خواهیم انجام دهیم نیز بستگی دارد. برای مثال اگر خط لوله ای دچار آسیب و خوردگی و در نتیجه نشتی سیال باشد باید ابتدا به ساکن برنامه ریزی کرد که اساسا کدام فرایند برای رفع ایراد عملیاتی شود. رفع نشتی را گاهی اوقات چنان که اشاره شد می توان با استفاده از کلمپ نشتی گیر به انجام رساند. این فرایند تقریبا ساده ترین روش تعمیراتی است و عبارت خواهد بود از نصب مستقیم فکلمپ روی محل نشتی و بستن و پیچ و مهره کردن آن. اما اگر نیاز به عملیات استاپل و انسداد خط لوله باشد فرایند بسیار پیچیده تر خواهد شد و مستلزم دستکم ۴ اسپلیت تی خواهد شد. علاوه بر اتصالات چهارگانه اسپلیت تی، نیاز به کپ ها و پلاگ های مسدودکننده برای ممانعت از انتشار سیال از ناحیه بریده شده و جدا شده لوله نیز خواهیم داشت که این موارد را نیز باید به لیست اتصالات مورد نیاز افزود. یا ممکن است کارفرما به این جمع بندی نایل آید که خط لوله موجود فاقد توجیه فنی است و خط باید از نقطه نشتی به کل تعویض شود. در این شرایط با استفاده از روش انسداد خط، جریان را از آن نقطه به خط لوله جدید منتقل می کنیم و خط لوله موجود را از مدار خارج می کنیم. برای انجام این روش نیاز به اتصالات چهار راهی یا ۴-WAY خواهد بود تا پلاگ مسدود کننده را تمام و کمال درون خود پوشش دهند و مسیر جریان را به طور دائم از نقطه مورد نظر، از خط لوله موجود منحرف کند.

چنان که پیداست انتخاب و نوع استفاده از اتصال در عملیات های مربوط به خطوط لوله تماما مشروط به ماهیت فرایند و روشی خواهد داشت که برای انجام سرویس مورد نظر انتخاب می شود. باید این نکته را نیز افزود که ابتدا به ساکن در خصوص روش انجام کار باید مطالعات و امکان سنجی های لازم صورت گرفته شده باشد  توجیه فنی و ایمنی و اقتصادی کار لحاظ شده باشد. در این صورت می توان اتصال مورد نظر را انتخاب و مراتب ساخت و نصب و بههر گیری از ان در فرایند را به انجام رساند. اسپلیت تی، فول سدل، سدل نیپل، ولدولت، اتصال ۳-WAY، اتصال ۴-way، کلمپ، اسپلیت اسلیو و سایر اتصالات خطوط لوله مربوطه می توانند بهترین انتخاب و در عین حال بدترین و مخرب ترین اتصال برای سرویس مورد نظر تعمیراتی خط لوله به شمار روند؛ حصول هر یک از نتایج دوگانه فوق بستگی به مهارت، دانش و تجربه مجری کار خواهد داشت تا بتواند به بهترین نحو از قابلیت ها و امکانات و مشخصه های فنی این اتصالات بهره بجوید. 

جوشکاری عملیاتی است که بخش اعظمی از مراحل پیش عملیاتی هات تپ را به خود اختصاص می دهد. از جوشکاری در محل کارگاه هات تپ برای سرهم بندی و مونتاژ کردن قطعات مختلف اتصالات استفاده می شود. قطعاتی که از پیش به وسیله هوابرش یا دیگر روش های برشکاری و همچنین تراشکاری و فرزکاری به دست آمده اند با استفاده از جوشکاری به یکدیگر متصل شده و سازه ی نهایی اتصال را حاصل می کند. همین اتصالات زمانی که به منطقه ی عملیاتی و سایت خط لوله منتقل می شود باید بر روی خط لوله نصب شوند. نصب اتصالات بر روی خط لوله را به طور معمول با استفاده از جوشکاری انجام می دهند. جوشکاری اتصالات بر روی خطوط لوله دارای شرایط و دستورالعمل های خاصی است که در این نوشته به آن ها خواهیم پرداخت.

شرایط جوشکاری بر روی خط لوله

ضخامت خط لوله

پیش از آغاز هر گونه اقدام برای عملیات هات تپ می بایست ضخامت خط لوله را مورد بررسی قرار دهیم. اندازه گیری ضخامت خط لوله با استفاده از دستگاه های التراسونیک اندازه گیری ضخامت خطوط لوله انجام می شود. با استفاده از این دستگاه ها نیازی به بریدن لوله نخواهیم داشت. در صورتی که ضخامت لوله کمتر از میزان ایمن برای جوشکاری باشد باید از اتصالاتی استفاده کنیم که نیازی به استفاده از عملیات جوشکاری ندارند و اتصالات مکانیکی نامیده می شوند. ممکن است در نصب این اتصالات بر روی خطوط لوله نیز مشکلات و چالش هایی پیش پای پیمانکار و کارفرما وجود داشته باشد که در آن صورت، از اجرای عملیات هات تپ صرف نظر می شود. البته لغو شدن اجرای عملیات هات تپ در موارد بسیار نادر اتفاق خواهد افتاد و در بسیاری مواقع با استفاده از روش های جایگزین می توان عملیات را با موفقیت به پایان رساند.

دلیل اینکه بر روی خطوط لوله با ضخامت کم، عملیات جوشکاری را انجام نمی دهیم، آسیب به این گونه لوله ها در شرایط جوشکاری است. همان طور که می دانید حرارت حاصل از جوشکاری بسیار بالا است و این حرارت می تواند خطوط لوله کم ضخامت را با آسیب و نشتی مواجه سازد. عملیات هات تپ و تمام مراحل پیش عملیاتی آن بر روی خطوط لوله تحت فشار انجام می شوند. این بدین معنی است که در هنگام نصب اتصالات بر روی لوله، سیال در داخل لوله در جریان است. در صوری بروز هرگونه آسیب در حین عملیات جوشکاری سیال به محیط بیرونی درز کرده و این درز و نشت می تواند خطراتی را به دنبال داشته باشد.

دمای سیال

برخی از سیالات هستند که ماهیتاً دارای دمای فوق العاده بالایی هستند. دمای بالا و حرارت یکی از عوامل ایجاد آتش سوزی است. ممکن است سیال با دمای بالای خود درون خطوط لوله بدون بروز هیچ مشکلی در جریان باشد اما حرارت ثانویه عملیات جوشکاری که از دیواره ی خطوط لوله عبور کرده و به آن می رسد خارج از تلرانس حرارتی سیال برای عدم اشتعال باشد. جوشکاری بر روی خطوط لوله فولادی، آهنی و آلیاژهای فلزی انجام می شود. این فلزات رسانای خود حرارت و گرما هستند و به راحتی می توانند گرمای حاصل از جوشکاری بر روی لوله را به سیال منتقل کنند. در چنین شرایطی باید میزان دمای لازم برای خود سوزی یا خود اشتعالی سیال را در نظر داشته باشیم و اگر این میزان دما می تواند با عملیات جوشکاری به سیال منتقل شود، باید از اجرای عملیات جوشکاری بر روی خط صرف نظر کنیم.

ماهیت شیمیایی سیال

برخی سیالات دارای ماهیت هایی هستند که با استفاده از حرارت تشدید می یابد یا به نقطه ی خطر نزدیک می شود. به عنوان مثال گازها در تماس با حرارت و یا جرقه می توانند منفجر شوند. گاز شهری نمونه ای از این سیالات است. سیالات گازی علاوه بر اینکه درون خطوط لوله در جریان اند در نواحی خاصی از خط لوله نشت نیز دارند و به راحتی در محیط و اتسمفر اطراف پراکنده می شوند. پراکندگی این گازها در محیط می تواند اجرای عملیات جوشکاری بر روی خط لوله را با ریسک همراه سازد. حرارت و جرقه های ناشی از عملیات جوشکاری می تواند سبب بروز فعل و انفعلات و نیز تکمیل مثلث آتش شود و آتش سوزی و انفجار را در پی داشته باشد.

خطوط لوله پلاستیکی

در صورتی که قصد داشته باشیم اتصالات را با جوشکاری بر روی خط نصب کنیم باید خطوط لوله از جنس فولادی و آهنی و آلیاژهای مروط به این فلزات باشد. ممکن است توصر کنید که جوش بر روی لوله های پلی اتیلنی و پلاستیکی و یا چدنی امکان پذیر است اما باید بگوییم در هات تپ نمی توانیم خروجی انشعاب را با استفاده از جوشکاری ارائه دهیم. دلیل این امر میزان استحکام فوقالعاده زیادی است که در محل انشعاب نیاز داریم. پس می توان گفت با اینکه جوشکاری بر روی خطوط لوله پلاستیکی و چدنی میسر است اما در عملیات هات تپ از اتصالات مکانیکی و یا اتصالات مختص به خطوط لوله (به عنوان مثال اتصالات اسپلیت تی خطوط لوله پلی اتیلنی) استفاده می کنیم.

اجرای عملیات هات تپ یا نشت گیری در زیر سطح آب

در صورتی که بخواهیم از خطوط لوله زیر دریایی به روش هات تپ انشعاب تهیه کنیم و یا خطوط لوله زیر سطح آب را کهدچار نشتی شده اند، نشت گیری کنیم، از اتصالات مکانیکی و یا اتصالات نشت بند (leak repair) استفاده می کنیم. جوشکاری در زیر آن ممکن است در برخی مواقع ممکن است اما در عملیات هات تپ و بسته به نوع عملکردی که بر روی خط لوله داریم از جوشکاری استفاده نخواهیم کرد.

عملیات هات تپ را می توان به صورت مستقل و همچنین به عنوان زیرمجموعه و مکمل در انواع عملیات خدمات رسان به خطوط لوله به کار برد. در عملیات هات تپ به طور کلی از دستگاهی با همین نام استفاده می کنیم که به توسط آن قادر خواهیم بود که خط لوله را برش بزنیم. برشی که با استفاده از دستگاه هات تپ بر روی خطوط لوله ایجاد می شود می تواند با مقاطع و سایزهای گوناگون اجرا شود.

عملیات مختلفی برای خدمات رسانی و تعمیرات خطوط لوله وجود دارد که می توانند در کنار دیگر اعمال و دستگاه ها از عملیات هات تپ و دستگاه آن نیز استفاده کنند. همچنین صاحبان خط لوله و تیم کنترل کننده آن، تصمیماتی مبنی بر گسترش سایت کاری خود و نیز انتقال برخی از خطوط لوله، اخذ می کنند و در این راستا متقاضی اجرای عملیات هات تپ در سایت کاری خود می شوند.

هات تپ در چه عملیاتی استفاده می شود؟

انواع عملیاتی که هات تپ می تواند به صورت مستقل و یا مکمل در آن ها اجرا شود، عبارت اند از:

• ایجاد انشعاب جدید به منظور گسترش و انتقال خطوط لوله و بهره برداری از سیال مورد نظر در دیگر سایت ها و واحدها.
• انسداد خط لوله
• عملیات استاپل

الف) ایجاد انشعاب جدید

خطوط لوله در محل پالایشگاه ها، واحدهای صنعتی و پتروشیمی، نیروگاه ها و نیز خطوط لوله آب و گاز حاوی سیالاتی هستند که استفاده های گوناگونی از این سیالات خواهد شد. به عنوان مثال برخی از آن ها برای خدمات رسانی به عموم افراد استفاده می شوند (آب و گاز). برخی دیگر از این سیالات به عنوان مواد خام در بازار عرضه می شوند و برخی دیگر نیز برای ترکیب شدن با سایر سیالات و تشکیل محصولی ثانویه مورد استفاده قرار می گیرند. ممکن است تیم کنترل کننده و هدایت کننده این خطوط تصمیم بر گسترش سایت کاری خود داشته باشند و در این راستا تلاش کنند تا سایت کاری خود را گسترش دهند. به همین منظور از برخی از مهم ترین خطوط لوله را با استفاده از انشعابات جدید انتقال می دهند.

انشعاب گیری از این لوله ها با استفاده از جدیدترین روش انشعاب گیری، یعنی عملیات هات تپ انجام می شود.

ب)انسداد خط لوله 

برعکس شرایط فوق، در برخی مواقع نیاز است تا یکی از خطوط لوله را مسدود کنند و مسیر سیال را از قسمتی از خطوط لوله به بخشی دیگر منتقل نمایند. به همین منظور از عملیات هات تپ به عنوان عملیات مکمل استفاده می کنند. هات تپ در چنین شرایطی تکمیل کننده ی عملیات های استاپ یا انسداد خط لوله است. این عملیات دارای اتصالات خطوط لوله است که با دیگر اتصالات خطوط لوله قدری متفاوت اند. این اتصالات در قسمت زیرین خود دارای کلاهکی هستند. در واقع این اتصالات از درون دارای محفظه ای هستند که محل قرار گیری پلاگ های مسدود کننده خط لوله است. این پلاگ ها توسط دستگاهی به نام دستگاه استاپل درون لوله جایگذاری می شود و خط را برای همیشه مسدود می سازد. در ابتدای این عملیات و پیش از جاسازی پلاگ درون خط لوله از عملیات هات تپ به منظور برش دادن خط لوله استفاده می شود. تفاوت عملیات هات تپ در این عملیات با دیگر اعمال در این است که با استفاده از دستگاه هات تپ می بایست دو حفره را در دو سوی دیواره ی لوله ایجاد کنیم تا بستر و فضای مناسب برای لانه گزینی پلاگ مسدود کننده وجود داشته باشد.

ج)  عملیات استاپل

استاپل به مسدودسازی موقت خط لوله اطلاق می شود. این عملیات به منظور تعمیر و بهبود بخشی به خطوط لوله ای که در  برخی مواضع دچار آسیب دیدگی شده اند، انجام می شود. در استاپل، با استفاده از عملیات هات تپ، چهار حفره را در دو سمت منطقه ی آسیب دیده اجرا می کنند. دو حفره مخصوص ایجاد مسیری فرعی به نام بای پس است. با استفاده از بای پس مسیر سیال را از موضع آسیب دیده منحرف می کنند. و با استفاده از دو حفره ی دیگر مسیر ورود سیال به موضع آسیب دیده را به صورت موقتی مسدود ساخته و سپس با شیرهای ایزوله این منطقه را عاری از سیال می سازند. سپس لوله آسیب دیده از با استفاده از دستگاه های برش از خط لوله جداکرده و لوله جدید و بدون نقصی را جایگزین آن می کنند. پس از جوشکاری یا اتصال لوله جدید به خط لوله، پلاگ های مسدود کننده موقت را از محل خود خارج می کنند و جریان را درون خط اصلی برقرار می سازند. در چنین شرایطی دیگر نیازی به استفاده از بای پس نخواهد بود و این لوله را نیز از فاز عملیاتی جدا می کنند و خط لوله را به شکل اولیه خودباز می گرداند.

استفاده از عملیات هات تپ به صورت روز افزون در سراسر جهان و ایران در حال افزایش است. هات تپ نسبت به دیگر روش های انشعاب گیری مزیت هایی دارد که از جمله آنها می توان به عدم توقف در سرویس دهی خط لوله و سرعت اجرای عملیات انشعاب گیری اشاره کرد.