کنترل ولو شیری صنعتی است که در مسیر سیالات مختلف نصب می شود و درون مجموعه ای به نام لوپ کنترل قرار می گیرد. با استفاده از کنترل ولو می توان جریان سیالات مختلف در یک پالایشگاه و یا یک واحد صنعتی را کنترل کرد. این شیرهای جریان سیال را با استفاده از محرک ها و به صورت اتوماتیک قطع و وصل می کنند. شیرهای کنترلی انواع مختلفی دارند و براساس نوع جنس، بدنه، نوع سیال و نوع حرکت طبقه بندی می شوند. نوع حرکت در این شیرها به صورت خطی و دورانی است.
وظیفه اصلی این کنترل ولو تنظیم میزان جریان سیال است. این شیرها در مسیر جریانات سیالات بسته می شوند و دبی جریان، فشار سیال و میزان سطح سیال را تحت کنترل می گیرند. سیستم کنترل در یک واحد صنعتی یا پالایشگاهی سیگنال هایی را به سمت محرک شیر می فرستد. محرک نیز قادر است تا پلاگ های مسدود کننده شیر را وادار به تغییر حالت کند. بدین معنی که اگر مسدود کننده ی شیر در حالت بسته قرار دارد آن را باز کند و اگر این قطعه در حالت باز قرار دارد، آن را ببندد.
اجزای سازنده کنترل ولو
بدنه شیر: این قسمت تمامی اجزا و اتصالات را در برمی گیرد. همچنین جریان سیال از درون این قسمت می گذرد. بدنه ی کنترل ولو بستری است برای نشینمنگاه و مسدود کننده ی ولو. نشینمنگاه ولو قسمتی است که مسدود کننده در آن حرکت می کند و موجب قطع و وصل شدن جریان می شود.
Bonnet: قسمتی از شیر است که میله ی شیر (Stem) درون آن حرکت می کند. در واقع می توان این قسمت را هدایت کننده ی میله ی شیر دانست. Bonnet می تواند به شکل یک پارچه، پیچی یا فلنجی وجود داشته باشد. همچنین این قسمت دربرگیرنده ی جعبه ی آب بندها می باشد.
محرک: محرک یا actuator شاید مهم ترین قسمت یک شیر کنترلی باشد. این محرک به stem یا میله ی شیر فشار وارد می کند. فشار بر روی ساقه شیر در نهایت موجب تغییر حالت پلاگ یا مسدود کننده جریان می شود.
شیرهای کنترلی با استفاده از برق یا مایعات و یا جریان هوا می توانند وضعیت مسدود کننده را تغییر دهند. این شیرها دارای دو جزء پاوریونیت، پنوماتیک و الکتریکی هستند که جزء پاوریونیت قادر است نیروهای هیدرولیک را به حرکت تبدیل کند و جزء پنوماتیکی می تواند نیروی حاصل از جریان هوا را به حرکت تبدیل کند. جز الکتریکی نیز می تواند نیروی برق را به حرکت تبدیل کند.
کنترل ولو در یک محل ثابت در مسیر جریال سیال قرار می گیرد و سپس به سیستم کنترلی وصل می شود. این سیستم کنترلی است که به ولو سیگنال می دهد که هر کدام از پارامترهای فشار، دبی و سطح را چگونه کنترل کند. به طور مثال اگر بنا باشد شیر کنترلی فشار سیال را کنترل کند، محل دیگری را در نظر می گیرند که فشار سیال در آن نقطه مدام تحت نظر است. فشار سیال در این نقطه ی تحت نظر با شیر مرتبط است و شیر با توجه به فشار سیال در آن نقطه، تنظیمات و کنترل خود را بر روی سیال انجام می دهد.
همه ی کنترل ولوها به لحاظ کارایی و عملکرد یکسان اند اما در شکل ظاهری تفاوت هایی با یکدیگر دارند.
انواع کنترل ولو ها
شیرهای کنترلی را براساس نوع حرکتشان به دو نوه تقسیم می کنند. این طبقه بندی و این نام گذاری ها رایج ترین نوع نام گذاری برای کنترل ولو می باشد.
کنترل ولو با حرکت دورانی (روتاتوری)
بال ولو یا ولو توپی و باترفلای ولو یا پلاگ ولو به صورت دورانی حرکت می کنند تا مؤلفه های گوناگون سیال را کنترل کنند.
کنترل ولو با حرکت خطی
این شیرهای کنترلی گلاب ولو، بنیچ ولو و دیافراگم هستند که حرکتی خطی دارند.
کاربرد کنترل ولوها
این شیرهای در صنایع مختلفی کاربرد دارند. می توان گفت اکثر صنایعی که در محیط کاری خود از خطوط لوله برای جابجایی و انتقال سیالات استفاده می کنند می توانند از ولوهای کنترلی برای کنترل و قطع و وصل کردن جریان سیالات استفاده کنند. سیستم های پالایشگاهی و شیمیایی و همچنین شیرهای آتشفانی به طور حتم باید از این شیر در مسیر سیالات خود استفاده کنند.
به غیر از ولوهای کنترلی ولو های on/off نیز وجود دارند که با استفاده از آن ها می توان جریان سیالات را قطع و وصل کرد. از این ولوها در عملیات هات تپ استفاده می شود.