دسته: مقاله

اتصالات به منظور رفع کاستی هایم وجود در خطوط لوله مورد استفاده قرار می گیرند. به طور کلی زمانی به سراغ یک فیتینگ خطوط لوله خواهیم رفت که جریان خطوط لوله موجود دچار نقص و کاستی یی باشند، یا در صدد یک طرح توسعه ای باشیم که با استفاده از قابلیت های موجود امکان تحقق ان وجود ندارد. در این شرایط اتصالت به عنوان ابزارهای کمکی، به پشتیبانی طرح و برنامه مورد نظر ما توجیه پیدا خواهند کرد.

اتصالات خطوط لوله کارکردهای مختلفی دارند، برخی از آن ها ابزار اتصال دادن تجهیزات و ابزارها به خطوط لوله هستند. برای مثال در صددیم یک شیر تخلیه روی خطوط لوله ای ایجاد کنیم. در این شرایط از یک اتصال برای نصب شیر روی لوله بهره خواهیم گرفت. در شرایطی دیگر ممکن است نیاز به اتصال یک خط لوله روی خط لوله موجود باشیم. برای نمونه ممکن است در صدد باشیم مسیر یک خط لوله ۶ اینچی را با یک لوله ۴ اینچی ادامه دهیم. در این شرایط نیاز به یک ردیوس ۶ به ۴ خواهیم داشت.

اتصالات برخی اوقات به منظور فرایندهای تعمیراتی مورد استفاده قرار می گیرند. برای مثال ممکن است لوله ای دچار آسیب و خوردگی شده باشد و نیاز به تعمیر داشته باشد. در این شرایط می توان با استفاده از اتصالاتی نظیر کلمپ ناحیه آسیب دیده را پوشش داد. در برخی شرایط دیگر ممکن است نیاز به مسدود کردن خط برای انجام تعمیرات روی ناحیه آسیب دیده باشد. در این شرایط نیز از دیگر اتصالات بهره خواهیم برد.

با توجه به موارد ذکر شده می توان پی برد که اتصالات و فیتینگ ها چه کارکردهای متنوعی در خطوط لوله و مخازن دارند. از این رو می توان پی به اهمیت و جایگاه فیتینگ ها در خطوط لوله برد. با توجه به این نکات باید نسبت به نصب اتصال مناسب روی خط لوله، و نیز انجام فرایند نصب به بهترین شکل ممکن طرح و برنامه مهندسی دقیق و مشخص داشت.

انتخاب اتصال خطوط لوله

برای انجام عملیات های تعمیراتی خطوط لوله باید مطالعات و مهندسی ها به دقیق ترین شکل ممکن صورت گیرد. یکی از فازهای این مطالعات بررسی و کارشناسی در خصوص انتخاب بهترین فیتینگ برای خط لوله است. در این خصوص باید تحقیقات صورت بگیرد که برای مثال در انجام عملیات انشعاب گیری گرم یا هات تپ باید از چه نوع اتصالی بهره گرفته شود. آیا اسپلیت تی مناسب تر است یا با اتصالاتی دیگر نظیر سدل نیپل نیز می توان انشعاب گیری را با اطمینان به انجام رساند.

همچنین نکته دیگر در نوع روش انشعاب گیری خواهد بود. ممکن است نیاز داشته باشیم که انشعاب جدید از همان خروجی ولو که عملیات هات تپ روی آن انجام شده است ایجاد شود. در این صورت از اسپلیت تی با نیپل یک سر استفاده خواهد شد، اما گاهی اوقات لازم است که انشعاب از سمت جانبی نیپل به موازات خط لوله اصلی ایجاد شود. در این شرایط ساخت اسپلیت تی فرایند متفاوتی خواهد داشت و علاوه بر سر فلنج دار نیپل، باید یک خروجی دیگر روی بدنه نیپل به سایز انشعاب مورد نظر ایجاد کنیم تا خط انشعابی جدید از آن حاصل شود. در این شرایط این خط انشعابی جدید می تواند فلنج دار یا جوشی باشد. بعبارتی دیگر بسته به شرایط می توان خط لوله جدید را به انشعاب موجود جوشکاری کرد که در این شرایط دیگر نیاز به فلنج نخاوهد بود. اما گاهی اوقات بر حسب شرایط فنی و محیطی کار لازم است که مجرای انشعابی جدید نظیر فلنج دار باشد و خط لوله انشعابی به صورت مکانیکی روی اسپلیت تی نصب شود.

انتخاب نوع اتصال تا حدود زیادی به نوع فرایندی که می خواهیم انجام دهیم نیز بستگی دارد. برای مثال اگر خط لوله ای دچار آسیب و خوردگی و در نتیجه نشتی سیال باشد باید ابتدا به ساکن برنامه ریزی کرد که اساسا کدام فرایند برای رفع ایراد عملیاتی شود. رفع نشتی را گاهی اوقات چنان که اشاره شد می توان با استفاده از کلمپ نشتی گیر به انجام رساند. این فرایند تقریبا ساده ترین روش تعمیراتی است و عبارت خواهد بود از نصب مستقیم فکلمپ روی محل نشتی و بستن و پیچ و مهره کردن آن. اما اگر نیاز به عملیات استاپل و انسداد خط لوله باشد فرایند بسیار پیچیده تر خواهد شد و مستلزم دستکم ۴ اسپلیت تی خواهد شد. علاوه بر اتصالات چهارگانه اسپلیت تی، نیاز به کپ ها و پلاگ های مسدودکننده برای ممانعت از انتشار سیال از ناحیه بریده شده و جدا شده لوله نیز خواهیم داشت که این موارد را نیز باید به لیست اتصالات مورد نیاز افزود. یا ممکن است کارفرما به این جمع بندی نایل آید که خط لوله موجود فاقد توجیه فنی است و خط باید از نقطه نشتی به کل تعویض شود. در این شرایط با استفاده از روش انسداد خط، جریان را از آن نقطه به خط لوله جدید منتقل می کنیم و خط لوله موجود را از مدار خارج می کنیم. برای انجام این روش نیاز به اتصالات چهار راهی یا ۴-WAY خواهد بود تا پلاگ مسدود کننده را تمام و کمال درون خود پوشش دهند و مسیر جریان را به طور دائم از نقطه مورد نظر، از خط لوله موجود منحرف کند.

چنان که پیداست انتخاب و نوع استفاده از اتصال در عملیات های مربوط به خطوط لوله تماما مشروط به ماهیت فرایند و روشی خواهد داشت که برای انجام سرویس مورد نظر انتخاب می شود. باید این نکته را نیز افزود که ابتدا به ساکن در خصوص روش انجام کار باید مطالعات و امکان سنجی های لازم صورت گرفته شده باشد  توجیه فنی و ایمنی و اقتصادی کار لحاظ شده باشد. در این صورت می توان اتصال مورد نظر را انتخاب و مراتب ساخت و نصب و بههر گیری از ان در فرایند را به انجام رساند. اسپلیت تی، فول سدل، سدل نیپل، ولدولت، اتصال ۳-WAY، اتصال ۴-way، کلمپ، اسپلیت اسلیو و سایر اتصالات خطوط لوله مربوطه می توانند بهترین انتخاب و در عین حال بدترین و مخرب ترین اتصال برای سرویس مورد نظر تعمیراتی خط لوله به شمار روند؛ حصول هر یک از نتایج دوگانه فوق بستگی به مهارت، دانش و تجربه مجری کار خواهد داشت تا بتواند به بهترین نحو از قابلیت ها و امکانات و مشخصه های فنی این اتصالات بهره بجوید. 

جوشکاری عملیاتی است که بخش اعظمی از مراحل پیش عملیاتی هات تپ را به خود اختصاص می دهد. از جوشکاری در محل کارگاه هات تپ برای سرهم بندی و مونتاژ کردن قطعات مختلف اتصالات استفاده می شود. قطعاتی که از پیش به وسیله هوابرش یا دیگر روش های برشکاری و همچنین تراشکاری و فرزکاری به دست آمده اند با استفاده از جوشکاری به یکدیگر متصل شده و سازه ی نهایی اتصال را حاصل می کند. همین اتصالات زمانی که به منطقه ی عملیاتی و سایت خط لوله منتقل می شود باید بر روی خط لوله نصب شوند. نصب اتصالات بر روی خط لوله را به طور معمول با استفاده از جوشکاری انجام می دهند. جوشکاری اتصالات بر روی خطوط لوله دارای شرایط و دستورالعمل های خاصی است که در این نوشته به آن ها خواهیم پرداخت.

شرایط جوشکاری بر روی خط لوله

ضخامت خط لوله

پیش از آغاز هر گونه اقدام برای عملیات هات تپ می بایست ضخامت خط لوله را مورد بررسی قرار دهیم. اندازه گیری ضخامت خط لوله با استفاده از دستگاه های التراسونیک اندازه گیری ضخامت خطوط لوله انجام می شود. با استفاده از این دستگاه ها نیازی به بریدن لوله نخواهیم داشت. در صورتی که ضخامت لوله کمتر از میزان ایمن برای جوشکاری باشد باید از اتصالاتی استفاده کنیم که نیازی به استفاده از عملیات جوشکاری ندارند و اتصالات مکانیکی نامیده می شوند. ممکن است در نصب این اتصالات بر روی خطوط لوله نیز مشکلات و چالش هایی پیش پای پیمانکار و کارفرما وجود داشته باشد که در آن صورت، از اجرای عملیات هات تپ صرف نظر می شود. البته لغو شدن اجرای عملیات هات تپ در موارد بسیار نادر اتفاق خواهد افتاد و در بسیاری مواقع با استفاده از روش های جایگزین می توان عملیات را با موفقیت به پایان رساند.

دلیل اینکه بر روی خطوط لوله با ضخامت کم، عملیات جوشکاری را انجام نمی دهیم، آسیب به این گونه لوله ها در شرایط جوشکاری است. همان طور که می دانید حرارت حاصل از جوشکاری بسیار بالا است و این حرارت می تواند خطوط لوله کم ضخامت را با آسیب و نشتی مواجه سازد. عملیات هات تپ و تمام مراحل پیش عملیاتی آن بر روی خطوط لوله تحت فشار انجام می شوند. این بدین معنی است که در هنگام نصب اتصالات بر روی لوله، سیال در داخل لوله در جریان است. در صوری بروز هرگونه آسیب در حین عملیات جوشکاری سیال به محیط بیرونی درز کرده و این درز و نشت می تواند خطراتی را به دنبال داشته باشد.

دمای سیال

برخی از سیالات هستند که ماهیتاً دارای دمای فوق العاده بالایی هستند. دمای بالا و حرارت یکی از عوامل ایجاد آتش سوزی است. ممکن است سیال با دمای بالای خود درون خطوط لوله بدون بروز هیچ مشکلی در جریان باشد اما حرارت ثانویه عملیات جوشکاری که از دیواره ی خطوط لوله عبور کرده و به آن می رسد خارج از تلرانس حرارتی سیال برای عدم اشتعال باشد. جوشکاری بر روی خطوط لوله فولادی، آهنی و آلیاژهای فلزی انجام می شود. این فلزات رسانای خود حرارت و گرما هستند و به راحتی می توانند گرمای حاصل از جوشکاری بر روی لوله را به سیال منتقل کنند. در چنین شرایطی باید میزان دمای لازم برای خود سوزی یا خود اشتعالی سیال را در نظر داشته باشیم و اگر این میزان دما می تواند با عملیات جوشکاری به سیال منتقل شود، باید از اجرای عملیات جوشکاری بر روی خط صرف نظر کنیم.

ماهیت شیمیایی سیال

برخی سیالات دارای ماهیت هایی هستند که با استفاده از حرارت تشدید می یابد یا به نقطه ی خطر نزدیک می شود. به عنوان مثال گازها در تماس با حرارت و یا جرقه می توانند منفجر شوند. گاز شهری نمونه ای از این سیالات است. سیالات گازی علاوه بر اینکه درون خطوط لوله در جریان اند در نواحی خاصی از خط لوله نشت نیز دارند و به راحتی در محیط و اتسمفر اطراف پراکنده می شوند. پراکندگی این گازها در محیط می تواند اجرای عملیات جوشکاری بر روی خط لوله را با ریسک همراه سازد. حرارت و جرقه های ناشی از عملیات جوشکاری می تواند سبب بروز فعل و انفعلات و نیز تکمیل مثلث آتش شود و آتش سوزی و انفجار را در پی داشته باشد.

خطوط لوله پلاستیکی

در صورتی که قصد داشته باشیم اتصالات را با جوشکاری بر روی خط نصب کنیم باید خطوط لوله از جنس فولادی و آهنی و آلیاژهای مروط به این فلزات باشد. ممکن است توصر کنید که جوش بر روی لوله های پلی اتیلنی و پلاستیکی و یا چدنی امکان پذیر است اما باید بگوییم در هات تپ نمی توانیم خروجی انشعاب را با استفاده از جوشکاری ارائه دهیم. دلیل این امر میزان استحکام فوقالعاده زیادی است که در محل انشعاب نیاز داریم. پس می توان گفت با اینکه جوشکاری بر روی خطوط لوله پلاستیکی و چدنی میسر است اما در عملیات هات تپ از اتصالات مکانیکی و یا اتصالات مختص به خطوط لوله (به عنوان مثال اتصالات اسپلیت تی خطوط لوله پلی اتیلنی) استفاده می کنیم.

اجرای عملیات هات تپ یا نشت گیری در زیر سطح آب

در صورتی که بخواهیم از خطوط لوله زیر دریایی به روش هات تپ انشعاب تهیه کنیم و یا خطوط لوله زیر سطح آب را کهدچار نشتی شده اند، نشت گیری کنیم، از اتصالات مکانیکی و یا اتصالات نشت بند (leak repair) استفاده می کنیم. جوشکاری در زیر آن ممکن است در برخی مواقع ممکن است اما در عملیات هات تپ و بسته به نوع عملکردی که بر روی خط لوله داریم از جوشکاری استفاده نخواهیم کرد.

سیالات مهم ترین جزء عملیات هات تپ را تشکیل می دهند. سیالات به طور مداوم تحت تنش برشی تغییر شکل می دهند. سیالات انواع مختلفی دارند اما مهم ترین سیالاتی که در عملیات هات تپ با آن ها سر و کار داریم سیالات مایع و گازها هستند. تنش برشی بر روی یک سیال باعث حرکت یا جریان یافتن سیال می شود. سیالاتی که در صنایع مختلف به صورت مواد خام اولیه و یا محصولات اولیه و ثانویه مورد استفاده قرار می گیرند درون خطوط لوله ای در جریان اند که این خطوط در برخی مواقع نیاز به انشعاب گیری پیدا می کنند. انشعاب گیری از این خطوط به منظور انتقال این سیالات به واحد ها یا مناطق دیگر صورت می گیرد تا سایت کاری گسترش پیدا کند و یا از این سیالات به منظور خدات رسانی به عموم افراد استفاده شود.

هر کدام از سیالات مایع و گازی رفتارهای منحصری از خود بروز می دهند که در حین عملیات هات تپ باید این رفتارها را مد نظر قرار داد. توجه به این رفتارها سبب می شود اصول ایمنی مربوط به سیال در پروژه های مختلف، متفاوت باشد. ضمنا اگر بخواهیم در این مساله واکاوی بیشتری داشته باشیم و حساسیت بیشتری به خرج دهیم باید بگوییم که هر سیال چه مایع و چه گازی بسته به ماهیت خود رفتارهای ویژه ای دارد که ممکن است سیال هم نوع خود این رفتارها را نداشته باشد. به عنوان مثال متان و هیدروژن سولفید هر دو سیال گازی هستند اما سولفید هیدروژن گازی به شدت سمی و خورنده است اما متان دارای خاصیت خورندگی نمی باشند.

تفاوت سیالات گازی و مایع

فشار

فشار یک سیال در خط لوله میزان نیرویی است که به دیواره ی لوله وارد می کند. در عملیات هات تپ خروجی انشعاب مهم ترین نقطه ای است که باید در برابر فشار سیال استحکام و مقاوت کافی داشته باشد. سیالات مایع فشار بیشتری نسبت به گازها به دیواره های لوله وارد می کنند. در نقطه انشعاب نیز مایعات با تلاطم بیشتری وارد لوله انشعابی می شوند. بنابراین میزان استحکام اتصالات باید در این نقطه بیشتر باشد.

نشتی سیال

از طرفی دیگر گازها نشتی بیشتری در مقایسه با مایعات دارند. در برخی پروژه های هات تپ نشتی گازهایی مانند سولفید هیدروژن در نزدیکی محل عملیات شرایط عملیات را با سختی دوچندان همراه ساخته بود و تیم اجرایی را مجبور ساخت تا در حین اجرای عملیات از انواع ماسک های شیمیایی استفاده کنند. استنشاق گازها به راحتی اتفاق می افتد و در صورتی که افراد حاضر در فاز عملیاتی از وسایل حفاظت شخصی استفاده نکنند ممکن است به مسمومیت حاصل از استنشاق گاز مبتلا شوند.

اشتعال و آتش سوزی

گازها با سرعت بیشتری وارد واکنش های شیمیایی می شوند. اشتعال و انفجار پس از آن در حین عملیات هات تپ محتمل است اگر این عملیات با شرایط ایمن و اصول فنی انجام نشود. به عنوان مثال جوشکاری بر روی خطوط لوله ای که تحت فشار سیالات گازی هستند محتمل تر از خطوط لوله ای است که تحت فشار سیالات مایع هستد. جوشکاری در صورت ضخیم نبودن لوله، حرارت لازم برای اشتعال و انفجار گازها را تأمین می کند. این مسأله با میزان کمتری برای مایعات نیز صدق می کند. برش دستگاه هات تپ بر روی لوله نیز یکی از مراحل هات تپ است که زاینده حرارت بالایی است. این برش بر روی خطوط لوله تحت فشار سیالات گازی، باید با دقت بیشتری انجام شود.

عملیات هات تپ را می توان به صورت مستقل و همچنین به عنوان زیرمجموعه و مکمل در انواع عملیات خدمات رسان به خطوط لوله به کار برد. در عملیات هات تپ به طور کلی از دستگاهی با همین نام استفاده می کنیم که به توسط آن قادر خواهیم بود که خط لوله را برش بزنیم. برشی که با استفاده از دستگاه هات تپ بر روی خطوط لوله ایجاد می شود می تواند با مقاطع و سایزهای گوناگون اجرا شود.

عملیات مختلفی برای خدمات رسانی و تعمیرات خطوط لوله وجود دارد که می توانند در کنار دیگر اعمال و دستگاه ها از عملیات هات تپ و دستگاه آن نیز استفاده کنند. همچنین صاحبان خط لوله و تیم کنترل کننده آن، تصمیماتی مبنی بر گسترش سایت کاری خود و نیز انتقال برخی از خطوط لوله، اخذ می کنند و در این راستا متقاضی اجرای عملیات هات تپ در سایت کاری خود می شوند.

هات تپ در چه عملیاتی استفاده می شود؟

انواع عملیاتی که هات تپ می تواند به صورت مستقل و یا مکمل در آن ها اجرا شود، عبارت اند از:

• ایجاد انشعاب جدید به منظور گسترش و انتقال خطوط لوله و بهره برداری از سیال مورد نظر در دیگر سایت ها و واحدها.
• انسداد خط لوله
• عملیات استاپل

الف) ایجاد انشعاب جدید

خطوط لوله در محل پالایشگاه ها، واحدهای صنعتی و پتروشیمی، نیروگاه ها و نیز خطوط لوله آب و گاز حاوی سیالاتی هستند که استفاده های گوناگونی از این سیالات خواهد شد. به عنوان مثال برخی از آن ها برای خدمات رسانی به عموم افراد استفاده می شوند (آب و گاز). برخی دیگر از این سیالات به عنوان مواد خام در بازار عرضه می شوند و برخی دیگر نیز برای ترکیب شدن با سایر سیالات و تشکیل محصولی ثانویه مورد استفاده قرار می گیرند. ممکن است تیم کنترل کننده و هدایت کننده این خطوط تصمیم بر گسترش سایت کاری خود داشته باشند و در این راستا تلاش کنند تا سایت کاری خود را گسترش دهند. به همین منظور از برخی از مهم ترین خطوط لوله را با استفاده از انشعابات جدید انتقال می دهند.

انشعاب گیری از این لوله ها با استفاده از جدیدترین روش انشعاب گیری، یعنی عملیات هات تپ انجام می شود.

ب)انسداد خط لوله 

برعکس شرایط فوق، در برخی مواقع نیاز است تا یکی از خطوط لوله را مسدود کنند و مسیر سیال را از قسمتی از خطوط لوله به بخشی دیگر منتقل نمایند. به همین منظور از عملیات هات تپ به عنوان عملیات مکمل استفاده می کنند. هات تپ در چنین شرایطی تکمیل کننده ی عملیات های استاپ یا انسداد خط لوله است. این عملیات دارای اتصالات خطوط لوله است که با دیگر اتصالات خطوط لوله قدری متفاوت اند. این اتصالات در قسمت زیرین خود دارای کلاهکی هستند. در واقع این اتصالات از درون دارای محفظه ای هستند که محل قرار گیری پلاگ های مسدود کننده خط لوله است. این پلاگ ها توسط دستگاهی به نام دستگاه استاپل درون لوله جایگذاری می شود و خط را برای همیشه مسدود می سازد. در ابتدای این عملیات و پیش از جاسازی پلاگ درون خط لوله از عملیات هات تپ به منظور برش دادن خط لوله استفاده می شود. تفاوت عملیات هات تپ در این عملیات با دیگر اعمال در این است که با استفاده از دستگاه هات تپ می بایست دو حفره را در دو سوی دیواره ی لوله ایجاد کنیم تا بستر و فضای مناسب برای لانه گزینی پلاگ مسدود کننده وجود داشته باشد.

ج)  عملیات استاپل

استاپل به مسدودسازی موقت خط لوله اطلاق می شود. این عملیات به منظور تعمیر و بهبود بخشی به خطوط لوله ای که در  برخی مواضع دچار آسیب دیدگی شده اند، انجام می شود. در استاپل، با استفاده از عملیات هات تپ، چهار حفره را در دو سمت منطقه ی آسیب دیده اجرا می کنند. دو حفره مخصوص ایجاد مسیری فرعی به نام بای پس است. با استفاده از بای پس مسیر سیال را از موضع آسیب دیده منحرف می کنند. و با استفاده از دو حفره ی دیگر مسیر ورود سیال به موضع آسیب دیده را به صورت موقتی مسدود ساخته و سپس با شیرهای ایزوله این منطقه را عاری از سیال می سازند. سپس لوله آسیب دیده از با استفاده از دستگاه های برش از خط لوله جداکرده و لوله جدید و بدون نقصی را جایگزین آن می کنند. پس از جوشکاری یا اتصال لوله جدید به خط لوله، پلاگ های مسدود کننده موقت را از محل خود خارج می کنند و جریان را درون خط اصلی برقرار می سازند. در چنین شرایطی دیگر نیازی به استفاده از بای پس نخواهد بود و این لوله را نیز از فاز عملیاتی جدا می کنند و خط لوله را به شکل اولیه خودباز می گرداند.

استفاده از عملیات هات تپ به صورت روز افزون در سراسر جهان و ایران در حال افزایش است. هات تپ نسبت به دیگر روش های انشعاب گیری مزیت هایی دارد که از جمله آنها می توان به عدم توقف در سرویس دهی خط لوله و سرعت اجرای عملیات انشعاب گیری اشاره کرد. 

کف تراشی در کارگاه هات تپ برای ساخت انواع قطعات و تجهیزات مورد نیاز در عملیات هات تپ استفاده می شود. براده برداری از سطوح رویی یک قطعه، کف تراشی نامیده می شود. کف تراشی با استفاده از دستگاه فرز انجام می شود. شکل دهی به انواع تجهیزات و قطعات را می توان با این عملیات ممکن ساخت. با استفاده از دستگاه فرز می توان اعمل مختلفی را بر روی قطعات گوناگون پیاده کرد. کف تراشی یکی از این اعمال است.

کف تراشی را به منظور صاف و هموار کردن سطح، وجوه و ابعاد یک قطعه به کار می برند. این عملیات پیش از شکل دهی به قطعه ی مورد نظر انجام می شود تا فرم دهی به آن با نهایت کیفیت حاصل شود. کف تراشی را می توان با استفاده از ماشین فرز عمودی، افقی و یا یونیورسال انجام داد. استفاده از هر کدام این دستگاه ها شرایط کف تراشی را تغییر می دهد.

تنظیمات دستگاه و تنظیمات قطعه کار در کف تراشی با دستگاه فرز افقی حائز اهمیت است.

در کف تراشی با دستگاه فرز عمودی نیز به تجهیزات مخصوصی نیاز داریم از جمله کف تراش تیغچه دار و تیغه فرز انگشتی.

برای اطمینان از تراز بود تیغه دستگاه با سطح قطعه ی پایه می توان از یک تکه کاغذ استفاده کرد. حداقل فاصله ای که باید بین تیغه ی دستگاه فرز و سطح قطعه ی کار وجود داشته باشد به اندازه ی ضخامت یک برگ کاغذ است.

براده برداری با دستگاه فرز به دو شکل انجام می شود

• براده برداری نوع فشاری یا همراه
• و براده برداری در جهت مخالف یا معکوس

سطوح تخت و شیب دار، سطوح منحنی و انواع شیارها با استفاده از تیغه ها کف تراشی دستگاه فرز به وجود می آیند.

روش براده برداری همراه

در این روش حرکت قطعه بر روی میز کار و همچنین جهت دوران تیغه فرز به صورت همسو می باشد. براده برداری در این روش با ضخامت زیادی انجام می شود. لبه های برنده ی تیغه ی فرز در این روش سر نمی خورند. در واقع می توان گفت صافی سطح در این روش نسبت به روش معکوس بهتر و بیشتر است.

قطعات نازک را با استفاده از این روش می توان براده برداری کرد چرا که در این روش حرکت تیغه سعی در فشردن هرچه تمام قطعه به میز کار دارد. البته باید توجه داشت که برای استفاده از این روش بهتر است تا لقی میز کار را بگیریم.

از این روش در براده برداری قطعاتی با سطح سخت و ریخته گری شده استفاده نمی شود.

روش براده برداری معکوس

در این روش قطعه کار در جهت مخالف دوران تیغه ی فرز حرکت می کند. نیروی ناشی از برش در این روش قطعه را از میز کار جدا می کند. موج دار شدن سطح قطعات در این روش امری معمولی و رایج است.

لقی بین پیچ و مهره در دستگاه باید در هنگام کار با این روش حتما گرفته شود.

براده برداری در این روش و بخصوص در ابتدای کار بسیار نازک است. همچنین سر خوردن های مکرر در این کار خطوط برجسته ای را بر روی قطعه ی پایه ایجاد می کند.

نکاتی در رابطه با کف تراشی

در این عملیات به هر دو روش، این نحوه ی حرکت قطعه نسبت به دستگاه است که معکوس یا همراه بودن شیوه ی عملیات را مشخص می کند.

جهت دوران میله ی فرز باید هماهنگ با جهت قرار گرفتن تیغه های فرز روی میله فرز گیری باشد. خطوط برجسته ای که در روش معکوس ایجاد می شوند قابل بهبود اند. به این منظور باید اهرم های محکم کننده ی میز ماشین را به صورت صحیح محکم کنیم.

ابعاد وجود و سطح قطعه را با استفاده از کولیس خط کشی کرده و این قسمت ها با استفاده از کات کبود، دوه یا ماژیک رنگ می کنیم تا عملیات کف تراشی را با دقت بیشتری انجام دهیم.

استفاده از عملیات کف تراشی در کارگاه هات تپ

در کارگاه هات تپ برای ساخت گیبرکس دستگاه هات تپ از عملیات کف تراشی استفاده می کنند. ابتدا سطح قطعه ی مورد نظر را شکل داده و شکل دهی نهایی را با تراشکاری انجام می دهد. در واقع با استفاده از کف تراشی می توانیم محفظه ای را که گیربکس درون آن جای میگیرد، به صورت ابتدایی شکل دهی کنیم. چرخ دنده های گیربکس نیز با استفاده از این عملیات و با دستگاه فرز ایجاد شده و شکل می گیرند.

بنابر دستور وزارت کار و رفاه اجتماعی و همچنین با استناد بر ماده ۲ آیین نامه حفاظت فنی و بهداشت کار، هر کارگاهی که تعداد اعضای آن ۲۵ نفر یا بیشتر باشد، تشکیل کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار بر عهده ی کارفرمای کارگاه قرار خواهد گرفت. این کمیته دارای ۵ عضو است که این اعضا در کنار یکدیگر وظایفی را در جهت بهبود فعالیت های کاری و بهداشتی کارگاه، انجام می دهند. کارگاه هات تپ نیز بسته به تعداد اعضای خود و با توجه به تعدد و سختی عملیات اجرایی درون کارگاه و فاز عملیاتی خود نیاز به تشکیل این کمیته خواهد داشت.

اعضای کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار

– کارفرما و یا نماینده ای که به صورت تام الاختیار از طرف کارفرما انتخاب شده باشد.
– نماینده ای که از طرف کارگران انتخاب شده باشد.
– مدیر فنی
– مسئول حفاظت فنی
– مسئول بهداشت

وظایف کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار

در این کمیته مشکلات کاری و بهداشتی موجود در محیط کار به اشتراک گذاشته می شود و سپس راه حلی برای رفع و رجوع کردن این مشکل ارائه می شود.
در صورت مراجعه کارشاناسان و بازرسین سازمان بهداشت، همکاری و مساعدت لازم از طرف کمیته حفاظت فنی صورت خواهد گرفت.
قوانین و موازین فنی و بهداشتی نیاز به آموزش و توجیه پذیری کارکنان و کارگران دارد. توجیه این مسأله بر عهده ی اعضای کمیته حفاظت فنی خواهد بود.
اعضای این کمیته در جهت بهبود امور و صحت عملکرد کاری در محیط کارگاه، کارفرما را یاری می دهند. استفاده از لوازم و تجهیزات نیز نیاز به نظارت و توجه ویژه ای دارد که اعضای کمیته حفاظت فنی کارفرما را در این امر یاری رسانی می کنند.
کارگرانی که در امر بهداشت کاری رغبت و جدیت زیادی دارند می توانند با پیشنهاد کمیته حفاظت فنی از طرف کارفرما تشویق شوند.
محیط کاری و نوع کار می تواند موجب بروز بیماری کارگران و کارکنان شود. این کمیته با پیگیری های مکرر خود می تواند معاینات ادواری را برای اطمینان از سلامت افراد حاضر در کارگاه ترتیب دهد. این معاینات می توانند به عنوان سنجش های استخدامی نیز مورد استفاده قرار گیرند تا افرادی که سلامت فیزیکی و روانی لازم برای کار در محیط کاری مورد نظر را دارند استخدام شوند.
اعضای کمیته حفاظت فنی به مانند بازرسینی عمل می کنند که بر وسایل و ابزارآلات کاری را به صورت ادواری چک می کنند و بر حسن استفاده از این ابزارآلات و تجهیزات حفاظت از بهداشت نظارت دارند.
در محیط کار همواره مسائل و حوادثی در حال رخداد است که آمارگیری و ثبت آن ها می تواند در بهبود و جلوگیری از این مسائل و حوادث مفید واقع شود. بنابرانی ثبت حوادث، جراحات و بیماری های ناشی از کار می تواند ضریب تکرار و ضریب شدت سالانه حوادث را مشخص کند.
نصب پوسترهای آموزشی در محیط کار می تواند در پیشگیری از رخدادهای ناگوار مفید باشد. نصب این پوسترها بر عهده ی کمیته ی حفاظت فنی و بهداشت کار خواهد بود.
در هر محیط کاری کانون های خطر متعددی وجود دارند که کارکنان باید از محل آن ها مطلع باشند تا با ایمنی بیشتری عمل کنند. اطلاعات لازم در رابطه با این کانون ها توسط کمیته ی مذکور به کارکنان ارائه می شود.
نظم و ترتیب و نحوه ی آرایش مواد اولیه و همچنین نحوه ی صحیح نگهداری از ماشین آلات و چگونگی استقرار آن ها نیز باید توسط این کمیته به افراد آموزش داده شود و پس از آن نظارت های مکرر بر این امر صورت گیرد. اعضای این کمیته می توانند در جهت نگهداری و چگونگی استقرار مواد اولیه و ماشین آلات دستورالعمل هایی تنظیم کنند و کارکنان را مکلف به اجرای این دستورالعمل ها برای نگهداری و استقرار ماشین آلات و مواد اولیه کنند.

جلسات کمیته حفاظت فنی

اعضای این کمیته موظفند جلسات دوره ای خود را حداقل یک بار در هر ماه برگزار کنند. در اولیت جلسه ای که اعضای این کمیته تشکیل می دهند باید یکی از اعضا را به عنوان دبیر کمیته انتخاب کنند. پس از آن تعیین جلسات و زمان تشکیل آن را دبیر کمیته تعیین خواهد کرد و دیگر اعضا باید با او همکاری لازم را داشته باشند. البته در مواقع ضرور کارفرما نیز می تواند درخواست جلسات اضطراری و زودتر از موعد را داشته باشد. نسخه ای از تصمیمات این کمیته توسط کارفرما به اداره کار محل ارسال می شود.
تشکیل این کمیته به هیچ عنوان از مسئولیت ها و وظایف کارفرما نمی کاهد و کارفرما مکلف است در تمامی امور وظایف خود را بدون کم و کاست در قبال کارکنان و کارگاه تشکیل شده اجرا کند.
اعضای کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار باید تأیید صلاحیت شوند. صلاحیت این افراد با استفاده از مدارکی تأیید و یا رد می شود که کارفرما به اداره کار می فرستد.

کمیته حفاظت فنی در کارگاه هات تپ

کارفرمای عملیات و کارگاه هات تپ نیز در صورتی که تعداد اعضای حاضر در آن به ۲۵ نفر یا بیشتر برسد مکلف به تشکیل این کمیته می باشد. در کارگاه هات تپ عملیات متعددی انجام می شود که هر کدام از آن ها اصول ایمنی و بهداشتی مربوط به خود را می طلبند. همچنین کارگاه های هات تپ محل استقرار و نگهداری انواع ماشین آلات، ابزار آلات CNC و پرتابل و همچنین ادوات و ابزار آلات کاری مربوط به هر عملیات است که نگهداری و اسقرار هر کدام از آن ها شرایط ویژه و منحصری دارد و باید طبق دستورالعمل های تنظیم شده انجام شود. تشکیل کمیته حفاظت ایمنی و بهداشت کار در چنین محیط پر آمد و شدی که در بر گیرنده ی اعمال بسیار است ضروری بوده و کیفیت عملکرد و همچنین ایمنی را در پی خواهد داشت.

خنک کاری در حین برش با دستگاه هات تپ فرایند حائز اهمیتی است که از جنبه های ایمنی و فنی برخوردار است. در عملیات هات تپ خطوط لوله را با استفاده از ماشین هات تپ برش می دهیم. این خطوط در حین برش خوردن با دستگاه هات تپ دارای جریان هستند و سیال درون آن در حرکت است. خطوط لوله ای که دارای جریان هستند، به اصطلاح خطوط لوله تحت فشار نامیده می شوند. صفر تا صد عملیات هات تپ بدون توقف در جریان سیال درون لوله انجام می شود. می توان گفت در حین اجرایش عملیات هات تپ افتی در بهره برداری از خطوط لوله ایجاد نمی کند و واحدها و مناطق پایین دست این خطوط می توانند از خدمات آن بهره گیری کنند.

خنک کاری در حین اجرای عملیات هات تپ

نکاتی که در بالا ذکر شد مزیت های عملیات هات تپ به لحاظ اقتصادی و خدمات رسانی هستند اما اگر بخواهیم عدم توقف جریان درون لوله را از منظر فنی و ایمنی بسنجیم باید به مراحل مختلف عملیات هات تپ و ماهیت اجرایش این مراحل نگاهی بیاندازیم. اجرای عملیات هات تپ در دو نقطه ی اساسی زاینده ی گرما و حرارت است که این حرارت می تواند موجب اشتعال و انفجار شود. در واقع ماهیت بسیاری از سیالات درون خطوط لوله به صورتی است که با استفاده از حرارت وارد واکنش های شیمیایی می شوند. همچنین حرارت می تواند این سیالات را تحریک کند و اشتعال و انفجار را به دنبال داشته باشد. دو مرحله ی اساسی که در عملیات هات تپ نیاز به خنک کاری و رفع حرارت دارند عبارت اند از:

• جوشکاری اتصالات بر روی خطوط لوله: در صورتی که اتصالات خطوط لوله از نوع جوشی باشند با استفاده از عملیات جوشکاری تیگ یا جوش آرگون این اتصالات را بر روی خط لوله نصب می کنیم. در حین اجرای عملیات جوشکاری، سیال درون لوله جریان دارد. جوشکاری عملیاتی است که با استفاده از حرارت و ذوب فلزات انجام می شود. جنس لوله ها نیز اکثراً از نوع فولادی و آلیاژهای فلزی است که رسانای خوبی برای انتقال حرارت و گرما هستند و به راحتی می توانند گرمای حاصل از عملیات جوشکاری را از دیواره ی لوله منتقل کرده و در تماس با سیال قرار دهند. در صورتی که سیال درون لوله ساکن باشد، حرارت حاصل از جوشکاری می تواند به راحتی سیال را ترغیب به اشتعال یا انفجار کند. به خصوص اگر ماهیت فیزیکی سیال از نوع گازی باشد.
• برش هات تپی که با استفاده از دستگاه هات تپ بر روی خط لوله ایجاد می شود، مرحله ی دیگر زاینده ی حرارت است که در صورت سکون سیال قادر به اجرای آن نخواهیم بودیم. دستگاه هات تپ با استفاده از اجزای برشی خود لوله را دریل کرده و سپس آن را برش می دهد. فرایند دریل کردن لوله ابتدایی ترین مرحله از برش هات تپی است. این عملیات با استفاده از قطعه ای به نام مته راهنما (pilot drill) انجام می شود. پس از عملیات دریل، کاتر و الماسه های متصل به آن به دیواره ی خط لوله می رسند. کاتر به صورت چرخشی با دیواره ی لوله تماس برقرار کرده و درون دیواره نفوذ می کند. این فرایند برشی دارای اصطکاک زیادی است و همین اصطکاک تولید نیروی حرارتی فوق العاده زیادی می کند و می تواند نقطه ی عطفی برای اشتعال و انفجار سیال درون لوله باشد.

به منظور جلوگیری از اشتعال و انفجار سیال، می توانیم از جریان سیال درون خط کمک بگیریم. سیالات گازی و مایع درون لوله دارای دماهای تفاوی هستند. این سیالات با فشارهای مختلفی از مقاطع مختلف خطوط لوله می گذرند. این سیالات در حال گذر از موضع عملیاتی هات تپ می توانند، حرارت حاصل از جوشکاری و برش هات تپ را به خود جذب کرده و از نقطه ی عملیاتی دور شوند. جریان سیال درون لوله کمک می کند تا مقدار کمی از سیال میزانی از حرارت را به خود جذب کرده و از منطقه ی زاینده ی حرارت دور شود. در این صورت فرایند خنک کاری انجام می شود و می توان عملیات هات تپ را تا مرحله ی نهایی و برش کامل خط لوله ادامه داد. برای استفاده از فرایند خنک کاری و در صورتی که فشار سیال درون خط پایین باشد و نتواند حرارت حاصل از این مراحل را به خوبی از موضع عملیاتی دور کند، از کارفرما تقاضا می شود تا فشار خط را به صورت موضعی افزایش دهد تا فرایند خنک کاری به درستی اجرا شود.